Στο «μικροσκόπιο» τα τραπεζικά σχέδια για άντληση ρευστότητας
Οι ελληνικές τράπεζες θα συνδυάσουν την αύξηση ενεργητικού με ενίσχυση καταθέσεων και χρηματοδότηση από τις αγορές
Τη βιωσιμότητα στις κύριες πηγές χρηματοδότησης των ευρωπαϊκών τραπεζών διερευνά η Ευρωπαϊκή Αρχή Τραπεζών, εξετάζοντας τα σχέδια χρηματοδότησης των ευρωπαϊκών πιστωτικών ιδρυμάτων, αλλά και τις εμπράγματες ασφάλειες που διαθέτουν, προκειμένου να μπορέσουν να χρηματοδοτηθούν.
Μέσα από τα στοιχεία προκύπτει πως οι ελληνικές τράπεζες βελτιώνουν τους δείκτες τους, είναι όμως θέμα ανάπτυξης της οικονομίας η περαιτέρω βελτίωση. Η χώρα μας παρουσιάζει καλύτερα στοιχεία έναντι του παρελθόντος και στον τρόπο με τον οποίο οι τράπεζες χρηματοδοτούνται.
Οι πληροφορίες που παρέχει η EBA μέσω δύο εκθέσεών της είναι εξόχως σημαντικές, ιδιαίτερα σε μια περίοδο που τα πιστωτικά ιδρύματα της Ευρώπης θα αναζητήσουν ρευστότητα και πιθανώς κεφάλαια.
Είναι φανερό πως οι δείκτες διαφοροποιούνται αισθητά σε χώρες με ανάπτυξη και σε εκείνες που η ανάπτυξη είναι ασθενικότερη.
Ενδιαφέροντα συμπεράσματα ανακύπτουν και για τις ελληνικές τράπεζες αφού όλα τα συστημικά πιστωτικά ιδρύματα της χώρας υπέβαλαν τα σχέδιά τους για χρηματοδότηση κατά την περίοδο 20182020. Τα αποτελέσματα της αξιολόγησης δείχνουν ότι οι τράπεζες σχεδιάζουν να συνδυάσουν την αύξηση του ενεργητικού κατά τα προβλεπόμενα έτη με αύξηση καταθέσεων και με χρηματοδότηση προερχόμενη από τις αγορές.
Για την τριετία 2018 -2020, 159 τράπεζες υπέβαλαν τα σχέδιά τους για χρηματοδότηση. Σύμφωνα με τα σχέδια, το συνολικό ενεργητικό αναμένεται να αυξηθεί κατά μέσο όρο 6,2% έως το 2020. Οι κύριοι παράγοντες για την αύξηση του ενεργητικού είναι τα δάνεια προς τα νοικοκυριά και τις μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις.
Κατά την περίοδο πρόβλεψης, οι τράπεζες αναμένουν να αυξήσουν τις καταθέσεις πελατών και τη μακροπρόθεσμη χρηματοδότηση του χρέους τους, ενώ το βραχυπρόθεσμο χρέος και η χρηματοδότηση επαναγοράς χρέους αναμένεται να μειωθούν. Τα προβλεπόμενα στοιχεία δείχνουν συγκέντρωση των εκδόσεων χρεογράφων το 2019 και το 2020. Τα στοιχεία αυτά είναι ιδιαίτερα σημαντικά για τους επενδυτές.
Τα στοιχεία δείχνουν επίσης πως το επιτοκιακό περιθώριο (διαφορά μεταξύ των επιτοκίων καταθέσεων και χορηγήσεων) μειώθηκε το 2017 και οι περισσότερες τράπεζες αναμένουν περαιτέρω μείωση για το 2018.
Το κόστος της μακροπρόθεσμης χρηματοδότησης από την αγορά αναμένεται και το 2018 να παραμείνει στα επίπεδα του 2017.
Εν όψει του ισχυρού ανταγωνισμού και της μικρότερης στήριξης από τις κεντρικές τράπεζες, η εξέλιξη του επιτοκιακού περιθωρίου και το κόστος χρηματοδότησης των τραπεζών από τις αγορές θα πρέπει να παρακολουθούνται στενά, ιδίως για τις τράπεζες που πιέζονται να αυξήσουν την κερδοφορία ή που δεν έχουν πρόσβαση στις αγορές με λογικό κόστος χρήματος.
Εμπράγματες ασφάλειες
Η ΕΒΑ σημειώνει πως ο δείκτης εμπράγματων εξασφαλίσεων επί του ενεργητικού των τραπεζών αυξήθηκε στο τέλος του 2017 έναντι του 2016 και συγκεκριμένα ο συνολικός σταθμισμένος μέσος δείκτης ευρωπαϊκών τραπεζών διαμορφώθηκε σε 27,9% το 2017, έναντι 26,6% το 2016. Η μέτρια αύξηση του δείκτη δεν αποτελεί θέμα άμεσης ανησυχίας στη δομή χρηματοδότησης των τραπεζών της Ε.Ε.
Εκτός από τα repos, τα καλυμμένα ομόλογα και τα εξωχρηματιστηριακά παράγωγα αποτελούν κύριες πηγές εμπράγματων εξασφαλίσεων. Οι τράπεζες σε χώρες που επηρεάστηκαν περισσότερο από την κρίση δημόσιου χρέους εξακολουθούν να διατηρούν σε υψηλά επίπεδα τον δείκτη, αν και έχουν επιδείξει βελτίωση στη χρηματοδότησή τους.
Ανάλυση στις καταθέσεις
Για τις καταθέσεις από τα νοικοκυριά, με εξαίρεση μερικές χώρες, ο εκ των υστέρων έλεγχος δείχνει ότι οι τράπεζες πέτυχαν τους στόχους τους καθώς η πραγματική αύξηση των καταθέσεων υπερβαίνει σε μεγάλο βαθμό την προβλεπόμενη αύξηση στις περισσότερες χώρες της Ε.Ε. Ωστόσο, σε ορισμένες χώρες οι τράπεζες απέτυχαν να καλύψουν τους στόχους. Αυτό συνέβη στην Ελλάδα, στο Λουξεμβούργο και στο Ηνωμένο Βασίλειο, παρά το γεγονός πως για τη χώρα μας υπήρξε σημαντική αύξηση των καταθέσεων.
Δάνεια προς καταθέσεις
Ο δείκτης δανείων προς καταθέσεις στην Ε.Ε. αναμένεται να αυξηθεί ελαφρά, από 119,70% σήμερα σε 122% το 2020. Αυτή η τάση οφείλεται κυρίως στο γεγονός πως τα δάνεια αυξάνονται περισσότερο από τις καταθέσεις ιδιαίτερα στις χώρες με μεγάλους ρυθμούς ανάπτυξης. Μια λεπτομερής ανάλυση του δείκτη ανάμεσα στις χώρες της Ε.Ε. καταγράφει σημαντικές αποκλίσεις στα μοντέλα χρηματοδότησης των τραπεζών της Ευρώπης (π.χ. στη Δανία και τη Σουηδία οι τράπεζες βασίζονται περισσότερο σε χρηματοδότηση μέσω καλυμμένων ομολόγων και συνεπώς δείχνουν υψηλότερο λόγο δανείων προς καταθέσεις).
Η ανάλυση αυτή αποτυπώνει και τις στρατηγικές που έχουν ήδη ανακοινώσει οι τράπεζες για τα επόμενα χρόνια όσον αφορά τη χρηματοδότησή τους και τις χορηγήσεις τους. Οι τράπεζες στην Ελλάδα παρουσιάζουν τη σημαντικότερη μείωση του δείκτη δανείων προς καταθέσεις, κυρίως λόγω σημαντικής αύξησης των καταθέσεων, ενώ τα δάνεια συνεχίζουν να έχουν φθίνουσα πορεία.
Ομοίως, οι τράπεζες στη Δανία, στην Εσθονία, στη Λιθουανία, στη Μάλτα και τη Σουηδία αναμένουν τη σχέση δανείων προς καταθέσεις να υποχωρήσει στο εγγύς μέλλον, λόγω της μεγαλύτερης αύξησης των καταθέσεων. Σε πολλές άλλες χώρες οι τράπεζες υποθέτουν ότι ο δείκτης δανείων τους προς καταθέσεις θα αυξηθεί, καθώς προβλέπουν υψηλότερη αύξηση των δανείων από ό,τι αύξηση καταθέσεων (π.χ. Αυστρία, Βέλγιο, Βουλγαρία, Κροατία, Κύπρος, Τσεχική Δημοκρατία, Γερμανία, Πορτογαλία, Σλοβακία και Σλοβενία). Τέλος, τα στοιχεία δείχνουν μια ομάδα χωρών όπου οι τράπεζες αναμένουν μια παράλληλη αύξηση των δανείων και των καταθέσεων, οδηγώντας σε μια σχετική σταθερότητα τον δείκτη (π.χ. Ιρλανδία, Πολωνία και Ισπανία).
Η ανάλυση της χρηματοδότησης των τραπεζών που βασίζεται σε repos δείχνει ότι η συγκεκριμένη στήριξη αυτή θα μειωθεί σημαντικά και θα αντιπροσωπεύει λιγότερο από το 1% της συνολικής χρηματοδότησης των τραπεζών της Ε.Ε., εκτός των τραπεζών στην Ιταλία, στην Ελλάδα και την Ιρλανδία.
Εξασφαλίσεις επί ενεργητικού
Σχετικά υψηλό δείκτη εμπράγματων εξασφαλίσεων επί του ενεργητικού των τραπεζών παρουσιάζουν, όπως και τα προηγούμενα χρόνια, χώρες με:
Μεγάλες και καθιερωμένες αγορές καλυμμένων ομολόγων (π.χ. Δανία και Σουηδία),
Υψηλό επίπεδο χρηματοδότησης των τραπεζών από την κεντρική τράπεζα, όπως οι χώρες που επλήγησαν σοβαρά από την κρίση δημόσιου χρέους, π.χ. Ελλάδα και Πορτογαλία. Και στις δύο χώρες αυτές ο δείκτης έχει μειωθεί, αλλά παραμένει σε σχετικά υψηλό επίπεδο.
Υψηλό μερίδιο repos και καλυμμάτων σε παράγωγα Οver the Counter (Ιταλία, Βέλγιο, Βρετανία).
Ορισμένες χώρες που επλήγησαν περισσότερο από την κρίση χρέους (Ελλάδα, Πορτογαλία, Ιρλανδία) παρουσιάζουν και σήμερα υψηλό επίπεδο εμπράγματων εξασφαλίσεων επί του ενεργητικού τους, αλλά ο όγκος έχει μειωθεί, καθώς η οικονομική κατάσταση και η ισχύς των εγχώριων τραπεζικών συστημάτων βελτιώθηκαν σταδιακά.
Για παράδειγμα στην Ελλάδα ο σχετικός δείκτης μειώθηκε από 43% το 2016 σε 32% το 2017 και στην Πορτογαλία από 21% στο 19%. Η τάση μείωσης του σχετικού δείκτη είχε φανεί και στις προηγούμενες εκθέσεις της ΕΒΑ (Ευρωπαϊκή Τραπεζική Αρχή), ειδικά στην Ελλάδα η οποία μείωσε τη χρηματοδότηση από την κεντρική τράπεζα. Σε άλλες χώρες πάντως ο δείκτης αυξήθηκε για διάφορους λόγους, π.χ. οι τράπεζες στη Δανία παραδοσιακά έχουν μεγάλο μερίδιο στα καλυμμένα ομόλογα, όπως και οι γερμανικές τράπεζες.
Ο δείκτης κυμαίνεται από 1% στην Εσθονία ως 55% στη Δανία και 2% στην Ελλάδα, στη Γερμανία και τη Βρετανία.
Οι χώρες με μεγάλο τραπεζικό τομέα και μικρή ποσοστιαία αύξηση του δείκτη το 2017, όπως η Γαλλία, η Γερμανία και η Βρετανία, είναι αυτές που ηγούνται της τάσης ανόδου του μέσου δείκτη σε ευρωπαϊκό επίπεδο, λόγω του μεγέθους τους.
Έτσι, ο μέσος δείκτης στην Ε.Ε. αυξήθηκε στο 27,9% στα τέλη Δεκεμβρίου 2017, σε σχέση με το 26,6% του Δεκεμβρίου 2016, χωρίς αυτό όμως να αποτελεί πηγή άμεσης ανησυχίας για τη χρηματοδοτική δομή των ευρωπαϊκών τραπεζών.