Μετεξεταστέοι στα θεσμικά

Χαμένη στην ανταγωνιστικότητα είναι η Ελλάδα, έπειτα από δέκα χρόνια κρίσης ταυτότητας, σύμφωνα με την έκθεση του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ.

Το πρόβλημα δεν είναι το κόστος, ύστερα από τέτοιας έντασης και διάρκειας εσωτερική υποτίμηση. Το πρόβλημα είναι άλλων τομέων η συστηματική υποτίμηση.

Στον πρώτο πυλώνα που εξετάζεται, αυτόν των θεσμών, είμαστε μόλις στην 85η θέση μεταξύ 141 χωρών.

Στους μηχανισμούς των λεγομένων «checks and balances», δηλαδή των αλληλοελέγχων και της διατήρησης των ισορροπιών ανάμεσα στη νομοθετική, την εκτελεστική και τη δικαστική εξουσία, η χώρα βρίσκεται στην 82η θέση και στην ανεξαρτησία της δικαιοσύνης στην 83η.

Ωραία, της χώρας η παρέα! Ανοίγεις τον έναν θεσμό και βγαίνει από μέσα ένας άλλος. Σαν τις παραδοσιακές μπάμπουσκες. Οι πολίτες που παρακολουθούν δεν μπορούν να καταλάβουν και πολλά. Χάνουν τη συνέχεια. Ποιος μπορεί να ακολουθεί τον μίτο με τις ενέργειες δικαστικών, εισαγγελέων, κυβερνητικών στελεχών, βουλευτών, συχνά και δημοσιογράφων;

Τα πρόσωπα πιο ισχυρά από τους θεσμούς, μια παράσταση με ανίερους δεσμούς. Παράσταση, διότι αυτό που μετρά είναι οι εντυπώσεις, η πολιτική επικοινωνία. Ποια ήταν η συμβουλή του Μακιαβέλι στους ηγέτες; Να παριστάνουν τους ενάρετους, καθώς «το αδαές πλήθος παρασύρεται πάντοτε από το φαίνεσθαι και ο κόσμος αποτελείται κυρίως από αδαείς».

Μπορεί ο κόσμος να είναι πλέον υποψιασμένος, αλλά με τη συνθήκη «εκείνος που “δικαιώνεται” εκλογικώς επικρατεί “γενικώς”» δεν είναι διαζευγμένος.

Πολλοί εφησυχάζουν, πιστεύοντας ότι τα θεσμικά αντίβαρα (checks and balances) θα αποτρέψουν την κατάχρηση της εξουσίας. Όμως, αυτά είναι αυτοματισμοί που δεν λειτουργούν χωρίς τη συνεχή υπεράσπισή τους από θεσμικούς αξιωματούχους και την κοινωνία των πολιτών. Αν η υπεράσπιση αυτή εκλείψει μέσα σε ένα κλίμα συναλλαγής, ακόμη και εκβιασμών, τότε οι αυτοματισμοί ατονούν.

Οι διεθνείς κατατάξεις έρχονται κατόπιν και το πιστοποιούν. Οι πολίτες, όμως, το ζουν. Τα κομματικά κριτήρια υπερτερούν. Αλλάζουν τα χρώματα, μένουν ίδια τα καμώματα.