Να τος, να τος ο εχθρός, ο νεοφιλελευθερισμός...
Tο Project Syndicate είναι μια μη κερδοσκοπική οργάνωση, η οποία χρηματοδοτείται από διεθνή φιλανθρωπικά ιδρύματα, όπως αυτά του Μπιλ Γκέιτς και του Τζορτζ Σόρος, από το Ευρωπαϊκό Κέντρο Δημοσιογραφίας, το σοσιαλδημοκρατικό Ινστιτούτο Φρίντριχ Έμπερτ, το Ινστιτούτο Mc Kinsey και άλλους φορείς, όπως το Ευρωπαϊκό Ίδρυμα για το Κλίμα. Σκοπός της οργάνωσης είναι η διοχέτευση σε παγκόσμιο επίπεδο άρθρων κορυφαίων καθηγητών, επιστημόνων και άλλων προσωπικοτήτων που αναλύουν και παρουσιάζουν σοβαρά θέματα της επικαιρότητας. Η οργάνωση είναι παρούσα σε 157 χώρες, τα άρθρα μεταφράζονται σε 61 γλώσσες και δημοσιεύονται ή αναρτώνται σε 506 εφημερίδες, περιοδικά και ιστοτόπους. Από πολιτικής πλευράς, η οργάνωση έχει ξεκάθαρο σοσιαλδημοκρατικό χαρακτήρα και γι’ αυτό συνεργάζονται με αυτή σημαντικοί εκπρόσωποι του χώρου αυτού. Τον τελευταίο καιρό έτσι, τα περισσότερα άρθρα που προωθούνται από την PS είναι προσανατολισμένα στην καταδίκη του νεοφιλελευθερισμού, στην υποχώρηση της δημοκρατίας διεθνώς και στις προκλήσεις της κλιματικής αλλαγής.
Σόρος και Στίγκλιτς
Στο πλαίσιο αυτό, τον τελευταίο καιρό ο Τζορτζ Σόρος και ο Τζότζεφ Στίγκλιτς επιτίθενται με σφοδρότητα στον νεοφιλελευθερισμό, του επιρρίπτουν όλα τα δεινά του πλανήτη, αλλά δεν μας λένε τι ακριβώς είναι αυτό το πολιτικό σύστημα. Αμφότεροι οι αντίπαλοί του τονίζουν ότι οι κεντρικοί τραπεζίτες έκαναν λάθος, στις ΗΠΑ κυρίως, που πίστεψαν στον ρυθμιστικό ρόλο της αγοράς, αλλά δεν εξηγούν πώς και γιατί συνέβη αυτό. Ο Τζορτζ Σόρος κατακεραυνώνει τους φανατικούς της αγοράς, για τους οποίους οι ροές κεφαλαίων είναι η πηγή των εισοδημάτων τους, δεν επεξηγεί όμως πώς και γιατί προέκυψαν οι παγκόσμιες κεφαλαιακές κινήσεις και τι προσφέρουν σε αυτούς που τις πραγματοποιούν. Με πιο απλά λόγια, οι συγγραφείς αποφεύγουν να θίξουν τα ουσιαστικά αίτια της κρίσης του 2007, αλλά και τους λόγους που από τις αρχές της δεκαετίας του 1980 έκαναν στις ΗΠΑ την εμφάνισή τους αρρύθμιστες επενδυτικές τράπεζες. Δεν εξηγούνται επαρκώς επίσης οι λόγοι της πολιτικής των αμερικανικών κυβερνήσεων από τα μέσα της δεκαετίας του 1980 να ενισχύουν τις επενδύσεις σε ακίνητα, οι οποίες σε πολλές περιπτώσεις είχαν ξεκάθαρο κερδοσκοπικό χαρακτήρα, άρα ήταν εξ ορισμού αντιπαραγωγικές.
Ενίσχυση κρατικής εξουσίας
Πλην όμως, οι επενδύσεις αυτές, δεν ήταν το
προϊόν κάποιας φιλελεύθερης οικονομικής πολιτικής, αλλά συνειδητή επιλογή ενός κρατικίστικου οικονομικού μοντέλου, το οποίο αποσκοπούσε στην ενίσχυση της κρατικής εξουσίας. Τώρα αν η επιλογή αυτή ευνόησε κερδοσκόπους στη Νέα Υόρκη και στο Λονδίνο, αυτό είναι μια άλλη διάσταση του όλου θέματος, η οποία σε κάθε περίπτωση απέχει από τη φιλελεύθερη οικονομική αντίληψη.
Μια αντίληψη η οποία διαστρεβλώνεται καθημερινά όχι από κάποια φιλελεύθερη ορθοδοξία, αλλά από τον μεταπολεμικό νεοκρατισμό, ο οποίος, για να μπορεί να ενισχύει την εξουσία του, άρχισε να εκδίδει πληθωριστικό χρήμα, ερήμην της παραγωγικής πραγματικότητας. Στη βάση αυτή, μεταπολεμικά, στον αναπτυγμένο δυτικό κόσμο αναπτύχθηκαν μορφές πελατειακού καπιταλισμού, οι οποίες εμπόδιζαν την αποτελεσματική λειτουργία των αυτορρυθμιζόμενων μηχανισμών του ανταγωνισμού, ενισχύοντας παράλληλα τον ρόλο και την επιρροή των ομάδων πίεσης. Έτσι, κράτος και πολιτική εξουσία έκαναν συμφερότερη για τους οικονομικούς φορείς την αφιέρωση ενός σημαντικού μέρους των πόρων τους και των προσπαθειών τους στην πολιτική δράση. Όσο επεκτείνεται η επιρροή του κράτους, γίνεται επικερδέστερο για τους επιχειρηματίες το να επενδύουν στην πολιτική διαφθορά από το να προσφέρουν στους πελάτες τους αυτό που θέλουν. Στο κάτω-κάτω, είναι φυσικό να θέλει ο κάθε επιχειρηματίας να προστατευτεί από τον ανταγωνισμό. Πιο ασυγχώρητη είναι η όλο και μεγαλύτερη παρέμβαση του κράτους στην οικονομική ζωή, που δημιουργεί ευνοϊκές συνθήκες για τον χειρισμό της αγοράς σε όφελος ορισμένων ενδιαφερομένων ομάδων.
Κράτος και πολιτική εξουσία έκαναν συμφερότερη για τους οικονομικούς φορείς την αφιέρωση ενός σημαντικού μέρους των πόρων τους και των προσπαθειών τους στην πολιτική δράση.
Το «γενικό συμφέρον»
Αυτού του είδους τα επιχειρήματα δεν αρέσουν σ’ εκείνους που βλέπουν το κράτος σαν έναν υπερανθρώπινο θεσμό που ενσαρκώνει το γενικό συμφέρον. Αλλά το κράτος είναι μόνο μια ανθρώπινη οργάνωση, όπως όλες οι άλλες, που διευθύνεται από άτομα ούτε καλύτερα ούτε χειρότερα από τα άλλα.
Το «γενικό συμφέρον» δεν είναι τίποτε άλλο από αποτέλεσμα πλήθους αγώνων για την εξασφάλιση δύναμης. Η σημερινή τάση επέκτασης του ρόλου του κράτους, με πρόσχημα τα προβλήματα που προκαλεί ο απρόσωπος καπιταλισμός και οι νόμοι της αγοράς, είναι ένας φαύλος κύκλος. Συνήθως, αυτά τα προβλήματα οφείλονται στο κράτος και στη γραφειοκρατία, που διαστρεβλώνουν τους νόμους του ανταγωνισμού - μια παράξενη κοινωνία στην οποία «έβαλαν τον λύκο να φυλάει τα πρόβατα».
Και ακόμα χειρότερα, κατηγορείται το πρόβατο για την ύπαρξη του… λύκου.