Παγκόσμιο χρέος κατά συντάξεων
Με το παγκόσμιο κρατικό χρέος να οδεύει προς τα 300 τρισεκατομμύρια δολάρια και να είναι σχεδόν τρεις φορές υψηλότερο από το παγκοσμίως παραγόμενο εισόδημα, ένα εύλογο ερώτημα που προκύπτει είναι αυτό του τι θα γίνει με τις συντάξεις. Γιατί;
Μα διότι ένα σοβαρό μέρος του παγκόσμιου χρέους αποτελείται από κεφάλαια που έχουν «ρίξει» στην παγκόσμια χρηματαγορά τα μεγάλα διεθνή συνταξιοδοτικά ταμεία. Αν αύριο λοιπόν ξεσπάσει μια κρίση τύπου 2008, τι θα συμβεί στα κεφάλαια αυτά; Θα «κουρευτούν» ή θα προστατευθούν με την έκδοση πληθωριστικού χρήματος, πράγμα εξαιρετικά δύσκολο και επικίνδυνο.
Υπ’ αυτές τις συνθήκες, οι διάφοροι κρατιστές «προοδευτικοί» οικονομολόγοι που προτείνουν αύξηση του παγκόσμιου χρέους λόγω μηδενικών επιτοκίων, μήπως τελικά προτείνουν να βάλουμε φωτιά στο σπίτι μας για να ζεσταθούμε επειδή κάνει κρύο;
Απαντώντας στο ερώτημα αυτό, δύο οικονομολόγοι που ιδεολογικά βρίσκονται σε διαμετρικά αντίθετα στρατόπεδα καταλήγουν στο ίδιο συμπέρασμα. Ο σοσιαλδημοκράτης καθηγητής του Χάρβαρντ Κένεθ Ρογκόφ υποστηρίζει ότι επιπόλαιες προτάσεις τύπου αύξηση του παγκόσμιου κρατικού χρέους για αναπτυξιακούς λόγους μπορεί να ηχούν όμορφα, πλην όμως οδηγούν με βεβαιότητα στην επανάληψη της κρίσης του 2008, με πιθανώς πιο οδυνηρές συνέπειες. «Αν στο μέτρο που αυξάνεται το παγκόσμιο χρέος, εκδηλωθεί μια οξεία κρίση κλιματικής αλλαγής ή ακόμα κυβερνοπολέμου, οι κυβερνήσεις θα υποχρεωθούν να δαπανήσουν κολοσσιαία ποσά πρόληψης και αντιμετώπισης επικίνδυνων καταστάσεων που θα επιβραδύνουν την οποιαδήποτε παραγωγή πλούτου της καπιταλιστικής μηχανής. Την ίδια στιγμή, θα ενταθούν τα μεταναστευτικά ρεύματα με κλιματικούς πρόσφυγες, με αποτέλεσμα η κατάσταση να γίνει εκρηκτική. Είναι πολύ πιθανόν έτσι να ξεσπάσει ένας σκληρός κυβερνοπόλεμος, με άγνωστες για την ώρα προεκτάσεις, αλλά σίγουρα με αρνητικές επιπτώσεις στην πορεία της ανάπτυξης και των επιτοκίων». Η κρίση θα είναι συνολική έτσι και τι θα συμβεί με τις πιο αδύναμες και υποχρεωμένες χώρες;
Από την πλευρά του, ο Καναδός καθηγητής Οικονομίας Πιερ Λεμιέ, συγγραφέας πριν από αρκετά χρόνια του βιβλίου «Ο αναρχο-καπιταλισμός», υποστηρίζει ότι ο υπερδανεισμός τελικά ενισχύει μια κατανάλωση χωρίς παραγωγικό αντίκρισμα και εκ του ασφαλούς οδηγεί σε κρίση. Προπομποί δε της κρίσης αυτής στον αναπτυγμένο ιδιαίτερα κόσμο είναι η άνοδος του λαϊκισμού, το Brexit, ο αναδυόμενος προστατευτισμός και η αλλοπρόσαλλη κοινωνική δυσφορία. «Η ύπαρξη αρνητικών επιτοκίων σε όλο και περισσότερες χώρες του αναπτυγμένου κόσμου», τονίζει ο Καναδός καθηγητής, «ενισχύει την παραγωγή ιδιωτικού χρέους και η εξέλιξη αυτή είναι μια κρίσιμη ωρολογιακή βόμβα. Στο μέτρο δε που οι τεχνολογικές εξελίξεις δεν προσφέρουν θετικές θέσεις εργασίας, η κατάσταση γίνεται όλο και πιο εκρηκτική. Σε χώρες δε όπως η Ιταλία και η Ελλάδα, όπου οι συνταξιοδοτικές δαπάνες αντιπροσωπεύουν πάνω από το 15% του ΑΕΠ τους, η δημιουργία αβεβαιότητας είναι από μόνη της συντελεστής κρίσης».
Κάτι παρόμοιο πριν από μερικά χρόνια επεσήμαινε και ο νομπελίστας οικονομολόγος Πολ Λιούκας όταν υποστήριζε ότι στο επίπεδο των εφαρμοζόμενων πολιτικών η κατάσταση θα μπορούσε να πάρει άσχημη τροπή, με αφορμή τις μεγάλες αλλαγές που παρατηρούνται στις προσδοκίες. Ήδη δε σε αρκετές και ανόμοιες χώρες του πλανήτη μας σημειώνονται κοινωνικές αναταραχές, που από μόνες τους θα έπρεπε να είναι πηγές προβληματισμού και μεγάλης ευθύνης.
Από την άποψη αυτή, όταν παρατηρεί κανείς ότι η μεγαλύτερη οικονομία του πλανήτη μας, ήτοι η αμερικανική, βρίσκεται σε κατάσταση πολιτικής παράλυσης, προκαλεί δε την Κίνα (με προστατευτικά μέτρα που είναι αμιγώς λαϊκιστικού χαρακτήρα), η οποία κατακρατεί περί τα 4 τρισ. δολάρια αμερικανικό χρέος, τότε ευλόγως αναρωτιέται αν κάποιοι από μυαλό πάνε καλά.
Ασφαλώς δε ένα παρόμοιο ερώτημα από μόνο του, είναι παράγοντας ανησυχίας, που μόνο ζοφερές σκέψεις προκαλεί. Θυμίζει δε εποχές ανευθυνότητας που είχαν υψηλό κόστος σε όλα τα επίπεδα.