Ευνοϊκότεροι όροι για το εφάπαξ των συνταξιούχων

Καταργείται ο ελάχιστος χρόνος ασφάλισης

Καταργούνται οι ελάχιστες προϋποθέσεις χρόνου ασφάλισης που ίσχυαν σε διάφορους επιμέρους κλάδους του πρ. ΕΤΕΑΕΠ (πρώην Ταμεία Πρόνοιας), για τη θεμελίωση του δικαιώματος απονομής εφάπαξ παροχής. Στο νέο σύστημα, το εφάπαξ θα απονέμεται πλέον με μόνη προϋπόθεση την έκδοση της οριστικής πράξης συνταξιοδότησης λόγω γήρατος ή οριστικής αναπηρίας. Η ρύθμιση αυτή, που θεσπίστηκε με τον νέο ασφαλιστικό νόμο και εξειδικεύεται με υπουργική απόφαση του υπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, Γιάννη Βρούτση, καταλαμβάνει και τις εκκρεμείς αιτήσεις για εφάπαξ. Στα τέλη Μαρτίου εκκρεμούσαν περί τις 15.500 αιτήσεις για εφάπαξ, εκ των οποίων οι περίπου 12.000 ήταν ληξιπρόθεσμες (εκκρεμούν πάνω από 90 ημέρες). Μετά τη σημαντική εκκαθάριση των εκκρεμοτήτων που προέκυψε από τον τύπο του νόμου Κατρούγκαλου και μετά (τον Δεκέμβριο του 2016 εκκρεμούσαν περί τις 65.000 αιτήσεις), τα βασικά προβλήματα εντοπίζονται σταθερά το τελευταίο χρονικό διάστημα σε ναυτικούς, μηχανικούς, εμποροϋπαλλήλους και μεταλλεργάτες.

Ρήτρα του 2016

Όπως ίσχυε, δεν είναι δυνατή η καταβολή του εφάπαξ με την έκδοση της προσωρινής σύνταξης, αλλά μόνο της οριστικής ή της προσυνταξιοδοτικής παροχής. Στο νέο σύστημα διατηρείται η ρήτρα που είχε ψηφιστεί από το 2016, η οποία καταργεί καταστατικές διατάξεις των ταμείων, τομέων, κλάδων ή λογαριασμών απονομής εφάπαξ, από τις οποίες προβλεπόταν ως προϋπόθεση για την πληρωμή της παροχής η προηγουμένη συνταξιοδότηση από φορέα επικουρικής ασφάλισης.

Με την ίδια υπουργική απόφαση, ξεκαθαρίζεται πως οι 160.000 αυτοαπασχολούμενοι που ασφαλίζονται υποχρεωτικά για εφάπαξ -δηλαδή γιατροί, φαρμακοποιοί και άλλοι υγειονομικοί του πρ. ΤΣΑΥ, μηχανικοί του πρ. ΤΣΜΕΔΕ, δικηγόροι του πρ. ΤΑΝ κ.ά.- θα μπορούν να επιλέξουν ανώτερη κατηγορία ασφαλιστικών εισφορών κλάδου εφάπαξ παροχών, εφόσον το επιθυμούν, από 1η Ιουλίου. Για το πρώτο 6μηνο του 2020 όλοι οι αυτοαπασχολούμενοι, υπόχρεοι ασφάλισης σε κλάδο εφάπαξ κατατάσσονται αυτοδίκαια και υποχρεωτικά στην πρώτη και ελάχιστη ασφαλιστική κατηγορία των 26 ευρώ.

Όσον αφορά την απονομή του εφάπαξ, στο προϊσχύον καθεστώς υπήρχαν δύο βασικές προϋποθέσεις:

Απονομή κύριας σύνταξης λόγω γήρατος ή οριστικής αναπηρίας και

Εκπλήρωση των χρονικών προϋποθέσεων που διέπει το τελευταίο πρ. Ταμείο, τομέα, κλάδο ή λογαριασμό ασφάλισης στον οποίο υπήρχε ασφάλιση.

Για παράδειγμα, στο πρ. Ταμείο Πρόνοιας Δημοσίων Υπαλλήλων ίσχυε ελάχιστη προϋπόθεση 12,5 χρόνια ασφάλισης στον κλάδο πρόνοιας για τη χορήγηση της εφάπαξ παροχής, ενώ διαφορετικές χρονικές προϋποθέσεις ίσχυαν στους άλλους κλάδους πρόνοιας του δημόσιου τομέα (π.χ. εργαζόμενοι σε ΝΠΔΔ, κληρικοί, νομικοί κ.ά.). Χωρίς χρονική προϋπόθεση απονέμονταν και στο προϊσχύον καθεστώς τα εφάπαξ των δημοτικών υπαλλήλων, όπως και των εμποροϋπαλλήλων. Αντίθετα, διαφορετικές χρονικές προϋποθέσεις, που κυμαίνονταν από 1 έως 20 χρόνια ασφάλισης, ίσχυαν στους άλλους κλάδους του ιδιωτικού τομέα, όπως στους ξενο

δοχοϋπαλλήλους, τους εργαζόμενους στο μέταλλο, στα λιπάσματα, τους λιμενεργάτες κ.λπ. Διάφορες χρονικές προϋποθέσεις ίσχυαν για τα εφάπαξ των εργαζόμενων σε ΟΣΕ, ΔΕΗ, ενώ οι αυτοαπασχολούμενοι του πρ. ΕΤΑΑ χρειάζονταν ασφάλιση 525 έτη για να δικαιούνται εφάπαξ.

Κατά τα λοιπά, η επίμαχη υπουργική απόφαση εξειδικεύει το νέο σύστημα εισφορών που ισχύει για μη μισθωτούς αυτοαπασχολούμενους, οι οποίοι από τις καταστατικές διατάξεις των πρ. Ταμείων τους έχουν υποχρέωση ασφάλισης για κλάδο πρόνοιας.

Σε περίπτωση θανάτου ασφαλισμένου, ο οποίος απεβίωσε εν ενεργεία, η παροχή χορηγείται στον επιζώντα σύζυγο και στα παιδιά ανάλογα με το κληρονομικό τους δικαίωμα. Με τη ρύθμιση αυτή, αποσυνδέεται ως κριτήριο για την απονομή της παροχής θανόντος στην εργασία ασφαλισμένου το ποιος είναι ο δικαιούχος της σύνταξής του.

Εφάπαξ χηρείας

Σε περίπτωση θανάτου ασφαλισμένου, ο οποίος απεβίωσε εν ενεργεία, η παροχή χορηγείται στον επιζώντα σύζυγο και στα παιδιά ανάλογα με το κληρονομικό τους δικαίωμα. Με τη ρύθμιση αυτή, αποσυνδέεται ως κριτήριο για την απονομή της παροχής θανόντος στην εργασία ασφαλισμένου, το ποιος είναι ο δικαιούχος της σύνταξής του από τον φορέα κύριας ασφάλισης. Αν δεν υπάρχουν σύζυγος και παιδιά, το εφάπαξ καταβάλλεται σε γονείς και αδέλφια, ανάλογα με το ποσοστό του κληρονομικού τους δικαιώματος, χωρίς να απαιτείται πλέον ο ελάχιστος χρόνος ασφάλισης των 20 ετών. Διαφορετικά η παροχή καταβάλλεται σε δικαιούχους, σύμφωνα με τις διατάξεις περί κληρονομικής διαδοχής.

Ναυτικοί

Ειδικές ρυθμίσεις εισάγονται για το εφάπαξ των ναυτικών (Αξιωματικών Εμπορικού Ναυτικού - ΤΠΑΕΝ και Κατωτέρων Πληρωμάτων - ΤΠΚΠΕΝ), όπου επικρατεί «έμφραγμα» στις απονομές, καθώς εκκρεμούν αρκετές χιλιάδες. Με τη νέα ρύθμιση ορίζεται ότι σε περιπτώσεις που δεν συμπληρώνεται η 20ετία για χορήγηση της εφάπαξ παροχής, θα χρησιμοποιείται ο πραγματικός χρόνος ασφάλισης εντός του 1994-2013 για τον υπολογισμό των τεκμαρτών αποδοχών, έστω και εάν αυτός υπολείπεται της 20ετίας.