Η δύσκολη κληρονομιά του Τίτο
Πριν από 40 χρόνια, στις 4 Μαΐου 1980, έφυγε από τη ζωή ο Γιόζιπ Μπροζ Τίτο, ηγέτης των Παρτιζάνων και της μεταπολεμικής Γιουγκοσλαβίας. Ο θάνατός του σηματοδότησε την αρχή του τέλους για το κράτος που ο ίδιος ίδρυσε.
Ήταν μία ημερομηνία που σημάδεψε μια ολόκληρη γενιά, όπως έγινε και με την 11η Σεπτεμβρίου, έπειτα από πολλά χρόνια. Όλοι θυμούνται πού βρίσκονταν και τι έκαναν το απόγευμα της 4ης Μαΐου του 1980, όταν ένας θλιμμένος κρατικός αξιωματούχος έβγαινε στην κρατική τηλεόραση της Γιουγκοσλαβίας για να ανακοινώσει τον θάνατο του Τίτο.
Στο Σπλιτ της Κροατίας βρισκόταν σε εξέλιξη το ποδοσφαιρικό ντέρμπι ανάμεσα στην τοπική Χάιντουκ και τον Ερυθρό Αστέρα Βελιγραδίου.
Στο 41ο λεπτό της αναμέτρησης η είδηση ανακοινώθηκε από τα μεγάφωνα του σταδίου, με αποτέλεσμα δεκάδες χιλιάδες θεατές να ξεσπάσουν σε λυγμούς. Ένας ποδοσφαιριστής λιποθύμησε στον αγωνιστικό χώρο. «Σύντροφε Τίτο, σου ορκιζόμαστε ότι θα μείνουμε πιστοί στο μονοπάτι που διάλεξες», τραγουδούσαν τα πλήθη στις κερκίδες.
Η ιστορία έμελλε να τους διαψεύσει. Ωστόσο, σαράντα χρόνια αργότερα, είναι εμφανής η νοσταλγία για την ισχυρή προσωπικότητα του εκλιπόντος. Ο Μίτγια Βελίκονγια, καθηγητής στο πανεπιστήμιο της Λιουμπλιάνα, κάνει λόγο για μία «Τιτοσταλγία», που εκδηλώνεται στις πιο απομακρυσμένες γωνιές της πρώην Γιουγκοσλαβίας. Σε παλαιοπωλεία που προσφέρουν σουβενίρ από την εποχή εκείνη. Σε πορτρέτα του στρατάρχη με τη λευκή του στολή, που κοσμούν και σήμερα τα αγαπημένα μπαράκια της νεολαίας. Στον σερβικό σταθμό εξυπηρέτησης αυτοκινητιστών, που έχει μετατραπεί σε χώρο προσευχής για τον Τίτο. Στις ανώνυμες δημοσκοπήσεις, αλλά και στις χαρούμενες παρέες που, μετά τις πρώτες μπίρες, αρχίζουν τα εμβατήρια εις μνήμην του θρυλικού στρατάρχη.
Ωστόσο, η νοσταλγία δεν συνοδεύεται από επίσημη μνεία. Ούτε μία από τις επτά χώρες που προέκυψαν από τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας δεν έχει καταλήξει σε μία αποδεκτή ιστορική ανάγνωση για να τιμήσει τη μνήμη του Τίτο. Στην Κροατία, την ιδιαίτερη πατρίδα του, η κληρονομιά του παραμένει διαμφισβητούμενη.