Έρευνα και μπέρδεμα

Της Κατερίνας Τζωρτζινάκη

Τον Απρίλιο, τον μήνα τον σκληρό, μελέτη του πανεπιστημίου Stanford στην Καλιφόρνια έσπειρε ένα ζιζάνιο: Η εξάπλωση του κορονοϊού ίσως είναι 85 φορές μεγαλύτερη από ό,τι πιστεύουμε. Tα νούμερα δεν έδεναν, ακόμη και σε αμύητους στα μυστικά της επιστήμης. Αυτομάτως, θα ίσχυε πως στη Νέα Υόρκη είχε νοσήσει το 78%-125% (!) του πληθυσμού.

Μπορεί στη Σάντα Κλάρα όπου έγινε η έρευνα, σε περιοχή που υπήρχε μεγαλύτερη έξαρση του ιού από ό,τι στην υπόλοιπη Πολιτεία, αυτά να ήταν τα αποτελέσματα, η προβολή σε όλο τον κόσμο έφερε τα μπερδέματα. Ιδίως, όταν η συλλογή του δείγματος δεν έγινε με απλή τυχαία δειγματοληψία, αλλά μέσω του Facebook, γεγονός που καθιστά πιθανή τη μεροληψία.

Υποθέσεις εργασίας, μεθοδολογία, διαγνωστική ακρίβεια καλλιέργησαν την αμφιβολία. Όχι σε όλους. Υπήρξαν και υπάρχουν άνθρωποι που πήραν τη μελέτη τοις μετρητοίς, αν και οι ερευνητές του φημισμένου πανεπιστημίου υπογράμμιζαν πως δεν θα πρέπει να εξαχθούν βιαστικά συμπεράσματα ή να αποφασιστούν σπασμωδικές αλλαγές στρατηγικής, προτού διεξαχθούν επιπλέον μελέτες.

Η επιστήμη θέλει χρόνο, έχει δρόμο για την επαλήθευση των εμπειρικών αποτελεσμάτων, ανακοινώσεις σε συνέδρια, δημοσιεύσεις σε επιστημονικά περιοδικά και επιθεωρήσεις. Όλα περνούν από κρησάρα, ακλόνητες βεβαιότητες δεν χωράνε, ενίοτε γιατί τρυπώνει η ιδιοτέλεια.

Κάποιοι θεώρησαν Βίβλο τη συγκεκριμένη έρευνα και δρούσαν αναλόγως. Έγινε, μάλιστα, ιδιαίτερα δημοφιλής σε όσους, με όπλα στα χέρια, απαιτούσαν λήξη των περιοριστικών μέτρων στις ΗΠΑ. Είχαν σχηματίσει την πεποίθηση ότι ο ιός είναι σχετικά ακίνδυνος και βρήκαν πάτημα.

Πάτημα βρήκαν προ ημερών και επιστήμονες, που επέκριναν την έρευνα και τους συγγραφείς της -ανάμεσά τους τον καθηγητή Ιωαννίδη- όταν αποκαλύφθηκε χάρη σε έναν μάρτυρα δημοσίου συμφέροντος χρηματοδότηση από τον ιδρυτή των αερογραμμών JetBlue, που δεν είχε κρύψει το συμφέρον του να μη σταματήσουν οι πτήσεις.

Στα ύψη ο προβληματισμός. Για λίγες χιλιάδες δολάρια διακινδύνευσαν τη φήμη τους οι καθηγητές; Έγινε προσπάθεια να κρατήσουν κρυφή τη χορηγία; Εννοείται ότι η έρευνα είναι υπόθεση ακριβή και υπό όρους διαφάνειας η συνεισφορά δεκτή, αλλά μήπως η κλειστή σκέψη ήταν ο οδηγός τους; Είχαν δηλαδή προαποφασίσει τα αποτελέσματα; Περιπτώσεις σαν κι αυτή γεννούν δυσπιστία, σε μια εποχή που η σχετικά (με βαθιά υπογράμμιση) έγκυρη γνώση υπόσχεται ότι θα μας σώσει.