Οι «οδηγίες χρήσης» του ευρωπαϊκού ταμείου ανάκαμψης από την πανδημία
Ποια θα είναι η διαδικασία χρηματοδοτικής στήριξης μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων των κρατών-μελών
Ονέος μηχανισμός ανάκαμψης και ανθεκτικότητας θα παράσχει μεγάλης κλίμακας χρηματοδοτική στήριξη σε μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις που πραγματοποιούνται από τα κράτη-μέλη, με στόχο τον μετριασμό των οικονομικών και κοινωνικών επιπτώσεων της πανδημίας του κορονοϊού και την αύξηση της βιωσιμότητας, της ανθεκτικότητας και της προετοιμασίας των οικονομιών της Ε.Ε. για τις προκλήσεις που θέτουν η πράσινη και η ψηφιακή μετάβαση.
Ο μηχανισμός θα βοηθήσει τα κράτη-μέλη να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις που εντοπίζονται κατά τη διαδικασία του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, σε τομείς όπως η ανταγωνιστικότητα, η παραγωγικότητα, η περιβαλλοντική βιωσιμότητα, η εκπαίδευση και οι δεξιότητες, η υγεία, η απασχόληση και η οικονομική, κοινωνική και εδαφική συνοχή. Θα εξασφαλίσει επίσης επαρκή εστίαση των εν λόγω επενδύσεων και μεταρρυθμίσεων βάσει της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης, ώστε να συμβάλουν στη δημιουργία θέσεων εργασίας και τη βιώσιμη ανάπτυξη και να καταστήσουν την Ένωση πιο ανθεκτική.
Πόσα χρήματα θα διαθέσει ο μηχανισμός;
Το μεγαλύτερο μέρος της χρηματοδότησης θα χορηγηθεί μέσω επιχορηγήσεων, με πιθανές συμπληρωματικές ενισχύσεις μέσω δανείων. Το συνολικό ποσό των διαθέσιμων επιχορηγήσεων θα ανέλθει σε 310 δισ. ευρώ (σε σταθερές τιμές 335 δισ. σε τρέχουσες τιμές), ενώ θα διατεθούν επιπλέον 250 δισ. ευρώ σε δάνεια (σε σταθερές τιμές 268 δισ. σε τρέχουσες τιμές).
Όσον αφορά τις επιχορηγήσεις, θα καθοριστεί μέγιστο ποσό ανά κράτος-μέλος βάσει προκαθορισμένης κλείδας κατανομής, η οποία θα λαμβάνει υπόψη τον πληθυσμό, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ και την ανεργία. Η κλείδα θα είναι ιδιαίτερα επωφελής για τις χώρες που έχουν πληγεί περισσότερο από την κρίση, ιδίως εκείνες με χαμηλό κατά κεφαλήν εισόδημα και υψηλή ανεργία.
Εκτός από τις επιχορηγήσεις, τα κράτη-μέλη μπορούν να ζητήσουν δάνειο για την εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων και των δημόσιων επενδύσεών τους. Τα δάνεια πρέπει να δικαιολογούνται από τις υψηλότερες χρηματοδοτικές ανάγκες που συνδέονται με τα σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας τα οποία υποβάλλουν τα κράτη-μέλη. Το μέγιστο ύψος δανείων για κάθε κράτος μέλος δεν θα υπερβαίνει το 4,7% του ακαθάριστου εθνικού του εισοδήματος. Ωστόσο, σε εξαιρετικές περιστάσεις, θα είναι δυνατή η αύξηση του εν λόγω ορίου, ανάλογα με τους διαθέσιμους πόρους.
Τι είδους μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις θα χρηματοδοτήσει ο μηχανισμός;
Προκειμένου να έχουν πρόσβαση στον μηχανισμό, τα κράτη-μέλη θα πρέπει να καταρτίσουν σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, τα οποία θα καθορίζουν την ατζέντα μεταρρυθμίσεων και επενδύσεών τους για τα επόμενα τέσσερα έτη, έως το 2024. Τα σχέδια αυτά θα πρέπει να περιλαμβάνουν σε μια συνεκτική δέσμη τόσο τις μεταρρυθμίσεις όσο και τα έργα δημόσιων επενδύσεων.
Τα σχέδια θα πρέπει να καθορίζουν μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις για την αντιμετώπιση των προκλήσεων που εντοπίζονται στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, ιδίως εκείνων που σχετίζονται με την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση. Θα πρέπει, μεταξύ άλλων, να εξηγούν τον τρόπο με τον οποίο συμβάλλουν στην ενίσχυση του αναπτυξιακού δυναμικού, της ανθεκτικότητας και της συνοχής του οικείου κράτους-μέλους. Οι
επιχορηγήσεις και τα δάνεια θα εκταμιεύονται σε δόσεις, κατά την ολοκλήρωση των οροσήμων και των στόχων που ορίζονται από τα κράτη-μέλη στα σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητάς τους.
Με ποιον τρόπο θα ενσωματωθεί ο μηχανισμός αυτός στο Ευρωπαϊκό Εξάμηνο και πώς θα ευθυγραμμιστεί με την Ενεργειακή Ένωση;
Τα σχέδια υποβάλλονται από τα κράτη-μέλη και θα πρέπει να είναι συνεπή με τις προκλήσεις και τις προτεραιότητες που εντοπίζονται κατά τη διαδικασία του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, με τα εθνικά προγράμματα μεταρρυθμίσεων, τα εθνικά σχέδια για την ενέργεια και το κλίμα, τα σχέδια δίκαιης μετάβασης, καθώς και τις συμφωνίες εταιρικής σχέσης και τα επιχειρησιακά προγράμματα που εγκρίνονται στο πλαίσιο των ταμείων της Ένωσης. Επιπλέον, τα σχέδια θα αποτελέσουν παράρτημα του αντίστοιχου εθνικού προγράμματος μεταρρυθμίσεων. Τα κράτη-μέλη θα υποβάλλουν εκθέσεις σχετικά με την πρόοδό τους όσον αφορά την εφαρμογή των σχεδίων στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου.
Ποια είναι η προστιθέμενη αξία ενός δανείου επιπλέον της επιχορήγησης;
Τα δάνεια θα συμπληρώνουν τις επιχορηγήσεις και θα παρέχουν πρόσθετη χρηματοδότηση για τα κράτη-μέλη που έχουν υψηλότερες ανάγκες χρηματοδότησης επειδή πρόκειται να προβούν σε μεγαλύτερες μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις. Το δάνειο θα χρηματοδοτήσει πρόσθετες μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις πέραν εκείνων που ήδη επωφελούνται από την επιχορήγηση. Τα δάνεια θα επωφελούνται από τη μακρά διάρκεια και τα ευνοϊκά επιτόκια που απολαμβάνει η Ένωση. Ως εκ τούτου, θα είναι ιδιαίτερα συμφέροντα και επωφελή για τα κράτη- μέλη που αντιμετωπίζουν υψηλότερο κόστος δανεισμού.
Πώς θα ληφθούν οι αποφάσεις;
Τα κράτη-μέλη που θα υποβάλλουν σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας στην Επιτροπή μπορούν να το πράττουν ετησίως μέχρι το 2022 το αργότερο έως τις 30 Απριλίου κάθε έτους, αλλά θα μπορούσαν ήδη να υποβάλουν ένα προσχέδιο μαζί με το εθνικό σχέδιο προϋπολογισμού τους τον Οκτώβριο. Για την παροχή στήριξης το ταχύτερο δυνατόν, τα κράτη-μέλη θα ενθαρρυνθούν να υποβάλουν το πρώτο τους σχέδιο ήδη φέτος.
Η Επιτροπή θα αξιολογήσει τα σχέδια βάσει διαφανών κριτηρίων. Τα σχέδια πρέπει να αντιμετωπίζουν αποτελεσματικά τις σχετικές προκλήσεις που εντοπίζονται κατά τη διαδικασία του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου και να συμβάλλουν στην ενίσχυση του αναπτυξιακού δυναμικού και της ανθεκτικότητας του κράτους-μέλους καθώς και στην ενίσχυση της συνοχής. Επίσης, πρέπει να περιλαμβάνουν μέτρα που συμβάλλουν σημαντικά στην αντιμετώπιση της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης σε μεγάλο βαθμό. Τα υποστηριζόμενα μέτρα θα πρέπει να αποφεύγουν τις δυσμενείς επιπτώσεις στο κλίμα και το περιβάλλον.
Υπό την προϋπόθεση ότι τα κριτήρια αξιολόγησης πληρούνται σε ικανοποιητικό βαθμό, η Επιτροπή θα εκδώσει απόφαση με την οποία θα καθορίζονται η χρηματοδοτική συνεισφορά από την οποία θα επωφεληθεί το κράτος-μέλος (επιχορήγηση και, εφόσον ζητηθεί, δάνειο), καθώς και τα ορόσημα και οι στόχοι.
Προκειμένου να τροφοδοτηθούν η προετοιμασία και η εφαρμογή των σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας των κρατώνμελών, το Συμβούλιο θα έχει επίσης την ευκαιρία να συζητήσει, στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, την κατάσταση της ανάκαμψης, καθώς και την ικανότητα ανθεκτικότητας και προσαρμογής στην Ένωση, βάσει των εγγράφων της Επιτροπής που είναι διαθέσιμα.
Τα σχέδια που θα εγκριθούν θα κοινοποιηθούν τόσο στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο όσο και στο Συμβούλιο. Η Επιτροπή θα υποβάλλει επίσης ετησίως σε αμφότερα τα όργανα έκθεση σχετικά με την πρόοδο που σημειώνεται όσον αφορά την εφαρμογή των σχεδίων από τα κράτη-μέλη και τις δαπάνες στο πλαίσιο του μηχανισμού.
Με ποιον τρόπο σχετίζεται ο μηχανισμός με άλλες πρωτοβουλίες στήριξης, όπως το REACTEU, τα προγράμματα της πολιτικής για τη συνοχή και το πρόγραμμα SURE;
Ο μηχανισμός και το REACT-EU είναι συμπληρωματικά.
Το REACT-EU θα αφορά πιο βραχυπρόθεσμες δράσεις αποκατάστασης κρίσης σε σχέση με τις αγορές εργασίας, την υγειονομική περίθαλψη και τις μμε (στήριξη της ρευστότητας και της φερεγγυότητας), και βασικές επενδύσεις για την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση. Θα παρέχει άμεση στήριξη στις οικονομίες των κρατών-μελών.
Ο μηχανισμός ανάκαμψης και ανθεκτικότητας θα στηρίξει πιο μακροπρόθεσμες μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις, ιδίως σε πράσινες και ψηφιακές τεχνολογίες, με διαρκή αντίκτυπο στην παραγωγικότητα και την ανθεκτικότητα της οικονομίας της Ένωσης.
Ο μηχανισμός συμπληρώνει επίσης το φάσμα των μέτρων που έχουν ήδη αναπτυχθεί για την αντιμετώπιση της τρέχουσας πανδημίας του κορονοϊού, όπως είναι η τροποποίηση του κανονισμού για την πολιτική συνοχής, οι Πρωτοβουλίες Επενδύσεων για την Αντιμετώπιση του Κορονοϊού και το πρόγραμμα SURE.
Τι θα συμβεί με το Πρόγραμμα Στήριξης Μεταρρυθμίσεων;
Ο μηχανισμός βασίζεται στην πρόοδο του εργαλείου υλοποίησης των μεταρρυθμίσεων που περιλαμβάνεται στην πρόταση της Επιτροπής του 2018 για ένα Πρόγραμμα Στήριξης Μεταρρυθμίσεων, ενώ παράλληλα προσαρμόζεται στη νέα οικονομική κατάσταση, η οποία επηρεάζει όλα τα κράτη-μέλη της Ε.Ε., και στη μέθοδο χρηματοδότησης. Το Πρόγραμμα Στήριξης Μεταρρυθμίσεων αποσύρεται και το περιεχόμενό του αντικαθίσταται από τον μηχανισμό ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, καθώς και από έναν μηχανισμό τεχνικής υποστήριξης, σε δύο αυτοτελείς κανονισμούς.
Τι είναι ο μηχανισμός τεχνικής υποστήριξης;
Ο μηχανισμός τεχνικής υποστήριξης είναι η συνέχιση του υφιστάμενου Προγράμματος Στήριξης Διαρθρωτικών Μεταρρυθμίσεων (ΠΣΔΜ) και βασίζεται στην επιτυχία του, παρέχοντας στην Επιτροπή τη δυνατότητα να συμβάλει στην ενίσχυση της διοικητικής ικανότητας των κρατών μελών της Ε.Ε. Ο μηχανισμός τεχνικής υποστήριξης θα στηρίξει τις προσπάθειες των κρατώνμελών για την υλοποίηση των μεταρρυθμίσεων που είναι αναγκαίες για την επίτευξη οικονομικής και κοινωνικής ανάκαμψης, ανθεκτικότητας και σύγκλισης. Ο μηχανισμός επιτρέπει τη στήριξη των αρχών των κρατών-μελών στις προσπάθειές τους να σχεδιάσουν μεταρρυθμίσεις σύμφωνα με τις δικές τους προτεραιότητες και να ενισχύσουν την ικανότητά τους να αναπτύσσουν και να εφαρμόζουν μεταρρυθμιστικές πολιτικές και στρατηγικές, καθώς και να επωφελούνται από ορθές πρακτικές και παραδείγματα ομοτίμων. Η τεχνική υποστήριξη θα είναι ιδιαίτερα αναγκαία στον απόηχο της κρίσης.