Μετρώντας πακέτα, αναζητώντας dream team
Aς δούμε -κι εμείς- την προοπτική που δημιουργεί το περιώνυμο, ήδη, Ταμείο Ανάκαμψης/σχέδιο «Next Generation EU» των 750 δισ. που υπέβαλε ως πρόταση η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, προωθώντας το σχέδιο Μέρκελ-Μακρόν. Ασφαλώς και δεν είναι η πρώτη φορά που το όραμα Πακέτων (ΜΟΠ, Πακέτο Ντελόρ, Πακέτο Σαντέρ, Σχέδιο Γιούνκερ, παγίως πλέον ΕΣΠΑ) κινητοποιεί τη δημόσια προσδοκία στην Ελλάδα: μέσω των διαδοχικών Πακέτων «ανακαλύπτει» το ευρωπαϊκό ανήκειν της. Όμως, αυτή τη φορά, οι συνθήκες που δημιούργησε το σοκ από την πανδημία οδηγούν αλλιώς τη συζήτηση.
Αντί όμως να σταθούμε στην Ευρω-εξιστόρηση, ας δούμε λίγο την ουσιαστική πρόκληση για την Ελλάδα.
Πρώτον: «Έχετε στη διάθεσή σας πρόσθετους επενδυτικούς πόρους άνω των 50 δισ., για τέσσερα χρόνια: τι τους κάνετε;». Κανείς δεν απηύθυνε στην Ελλάδα του Μαΐου 2020, ή του β’ 6μήνου του 2020, ευθέως αυτό το ερώτημα. Όμως δείτε πώς προκύπτει! Στα ήδη πανηγυριζόμενα 32 δισ. που «ανήκουν» στην Ελλάδα έρχονται να προστεθούν άλλα 10τόσα δισ. από ΕΣΠΑ. Βάλτε και κάτι σαν 2-2,5 δισ. που συσσωρεύονται από τις επιστροφές των κερδών Κεντρικών Τραπεζών (ANFAs/SMPs), για τα οποία μέχρι και ειδική διαδικασία συντονισμού έχει στηθεί στο Μαξίμου, ώστε να μην πέσει έξω η απορρόφησή τους. Μην ξεχάσετε και τα όσα -επενδυτικού χαρακτήρα- λογαριάζουμε ότι έχουμε από το πρώτο κύμα των 540 δισ. ευρωαντιμετώπισης κορονοϊού που (υποτίθεται ότι) έχει ήδη αποφασιστεί. Έτσι προκύπτουν 50 δισ. για την ελληνική τετραετία 2021-24. «Υπέροχα! Θαυμάσια!» θα πείτε.
Προσέξτε, όμως, τη δυσάρεστη λεπτομέρεια: στην επενδυτικά άνυδρη έρημο της ελληνικής οικονομίας, είναι ζήτημα αν πιάνουμε τα 3 δισ. ευρώ απορροφήσεις τον χρόνο επ’ εσχάτων. Ασφαλώς, συνειδητοποιούμε ότι χρειάζονται πολύ περισσότερα - πάνω από 10 δισ. επενδύσεις τον χρόνο σε βάθος 10ετίας, δε. Όμως… παρόμοια μεγέθη χρειάζονται να υπάρχουν ως πειστικά προγράμματα και ως δυνατότητα επενδύσεων και ως ώριμα σχέδια. Όχι ως προσδοκίες.
Πάμε τώρα στο δεύτερο ζήτημα: ανεξαρτήτως του πώς και πότε θα προχωρήσει η συζήτηση στην Ε.Ε. για το Ταμείο Ανάκαμψης, εμείς, εδώ, στην πολλαπλά δοκιμαζόμενη Ελλάδα χρειάζεται να ανασκουμπωθούμε (συγγνώμη για το λαϊκότροπον της διατύπωσης, όμως αυτά τα πράγματα δεν είναι υψιπετή - απαιτούν δουλίτσα) για διαπραγμάτευση και
προετοιμασία. Σε τρία επάλληλα επίπεδα.
Ήδη η συμμετοχή στην κυρίως διαπραγμάτευση για δημιουργία του Ταμείου Ανάκαμψης είναι απαιτητική υπόθεση - όχι μόνο/όχι τόσο για τη διεκδίκηση ποσών ή/και αναλογίας grants και δανείων, όσο κυρίως για τη διαπραγμάτευση επιλέξιμων δαπανών και τρόπου λειτουργίας. Άμεσα συνδεδεμένη, εδώ η άλλη διαπραγμάτευση που θα ακολουθήσει αλλ’ ήδη θα έχει επηρεασθεί από την πρώτη: πρόκειται για τη διαπραγμάτευση των επιμέρους κανονισμών, που βήμα-βήμα θα ορίζουν τη διαδικασία σε -φορές-φορές εξουθενωτική- λεπτομέρεια. Και θα θέτουν όρους. (Η πείρα από τα διαδοχικά ΕΣΠΑ με τις ακραίες ακαμψίες -που η τωρινή κρίση έδειξε ότι, άμα υπάρξει βούληση, μπορούν και παρα-μπορούν να παρακάμπτονται- θυμίζει πόσες ευκαιρίες ουσιαστικών παρεμβάσεων έχουν χαθεί. Το «αυτό δεν γίνεται!» είναι μια επωδός που, τουλάχιστον σ’ αυτήν την κρίση, θα ‘πρεπε να πνιγεί. Ενώ και η νομενκλατούρα των Βρυξελλών, αλλά και οι «φειδωλοί» του Βορρά θα κάνουν ό,τι γίνεται ώστε να διατηρηθεί. Μετακινήσεις από δράση σε δράση, επιλεξιμότητα αντισυμβατικών πρωτοβουλιών -είναι επενδυτική δαπάνη, π.χ., η μείωση συντελεστή ΦΠΑ στον τουρισμό;-, αποδοχή δαπανών που έγιναν υπό συνθήκες κρίσης, αποτελούν παραδείγματα.)
Εξαρχής συνδεδεμένα μ’ αυτά τα διαπραγματευτικά επίπεδα, λειτουργεί/θα ‘πρεπε να λειτουργεί η άμεση ανάδειξη, προετοιμασία και πακετάρισμα επιμέρους έργων και δράσεων, δηλαδή το Εθνικό Σχέδιο που θα χρειαστεί να υποβληθεί. Με περιεχόμενο που και επιλεξιμότητα να υπόσχεται, και σε απορρόφηση πόρων να οδηγεί - αλλά και αποτέλεσμα να υπόσχεται. Γιατί, αυτήν τη φορά και με το μέγεθος της κρίσης μπροστά μας, δεν υπάρχει (δεν θα ‘πρεπε να υπάρχει…) περιθώριο για μη-αποτελεσματική χρήση των πόρων.
Γι’ αυτό ακριβώς, η ομάδα που θα αναλάβει τις τρεις αυτές παράλληλες στρώσεις προετοιμασίας και διαπραγμάτευσης θα χρειαστεί και τεχνοκρατική ωριμότητα, και γνώση του χώρου των Διαρθρωτικών της Ε.Ε. και εγγύτητα στους μηχανισμούς της ΕΕ., αλλά και πολιτική αίσθηση. Κάποιοι μίλησαν για Dream Team: αυτό θα χρειαστεί. Στην πράξη, όχι στα λόγια.
Παρασυρθήκαμε με τα δικά μας, ενώ η περιρρέουσα ατμόσφαιρα είναι σε ενθουσιασμό για την ευρωπαϊκή ακτινοβολία του νέου Πακέτου. Θα επανέλθουμε: όμως ήδη οι αγορές χειροκρότησαν - Χρηματιστήρια και αποδόσεις των ομολόγων. Και τα ταμπού τής μη-αμοιβαιοποίησης χρέους και της μη δημιουργίας ίδιων πόρων της Ε.Ε. δείχνουν να υποχωρούν. Εκεί ας αναζητηθεί η ευρωουσία.
Η συμμετοχή στην κυρίως διαπραγμάτευση για δημιουργία του Ταμείου Ανάκαμψης είναι απαιτητική υπόθεση - όχι μόνο/όχι τόσο για τη διεκδίκηση ποσών ή/και αναλογίας grants και δανείων, όσο κυρίως για τη διαπραγμάτευση επιλέξιμων δαπανών και τρόπου λειτουργίας.