Η Ανατ. Μεσόγειος πέρα από τους υδρογονάνθρακες
Oσο πλησιάζει η εκ μεταφοράς Κορυφή των «27» της 1ης/2ας Οκτωβρίου, με την Τουρκία και την Ανατολική Μεσόγειο στο επίκεντρο, η έμφαση -ακριβώς λόγω της απαρχής εκτόνωσης των ελληνοτουρκικών, με διερευνητικές επαφές στο προσκήνιο και deconfliction κοκ- αρχίζει να στρέφεται περισσότερο στην ευρύτερη συζήτηση για την περιοχή, πέρα από την προσδοκία των υδρογονανθράκων.
Βέβαια, εντελώς πρόσφατα ανακοινώθηκε από ελληνικής πλευράς -ή μάλλον από τις αναδόχους των θαλασσίων οικοπέδων Δυτικά και Νοτιοδυτικά της Κρήτης: Total (επικεφαλής), ExxonMobil και ΕΛΠΕη διενέργεια σεισμικών ερευνών τέλη 2020/αρχές 2021. Καθώς οι πολύ πιο προωθημένες έρευνες στην Κύπρο, με ανάλογη συμμετοχή Total και ΕxxonMobil, είχαν μπει στον πάγο (η κατάρρευση των ενεργειακών τιμών έπαιξε τον ρόλο της, τα γεωπολιτικά τον δικό τους), η αναβίωση του ενδιαφέροντος σε 40.000 τετρ. χιλιόμετρα στην περιοχή «Τάλως» στα νότια της Κρήτης έχει τη δική της σημασία - όσο κι αν συνειδητοποιείται πλέον ότι δεν θα πρέπει να αναμένεται πριν 5 χρόνια ερευνητική γεώτρηση ενώ οι προσδοκίες για μέχρι και 10 τρισ. κυβικών ποδιών φυσικού αερίου είναι απλώς αυτό: προσδοκίες! (Για σύγκριση: το ισραηλινό κοίτασμα Λεβιάθαν ξεπερνάει τα 21 τρισ. κυβικά πόδια, το κυπριακό Αφροδίτη ξεκίνησε στα 10 τρισ. - εδώ όμως μιλούμε για βεβαιωμένα μεγέθη).
Όσο, λοιπόν, η οικονομική προσδοκία από τις έρευνες για υδρογονάνθρακες «πάει πίσω», η γεωπολιτική διάσταση γίνεται εμφανέστερη. Όμως το «δέσιμο» των δύο διαστάσεων γίνεται όλο και πιο στενό. Προ ημερών, με τη διαδικτυακή υπογραφή του Καταστατικού του East Med Gas Forum, με μέλη την Αίγυπτο (όπου και η έδρα του, στο Κάιρο: προδήλως πρόκειται για τον leader του σχήματος…), την Ελλάδα, την Κύπρο, την Ιταλία, το Ισραήλ και την Παλαιστίνη (ναι, τα δύο τελευταία ονόματα βρίσκονται δίπλα-δίπλα στον EMGF). Ο EMGF, ήδη διεθνής διακρατικός οργανισμός, που έκανε τα πρώτα του βήματα ουσίας το 2019, ξεκίνησε με επίνευση των ΗΠΑ - που έχουν ζητήσει να μετέχουν στις εργασίες του, όπως άλλωστε και η Γαλλία. Υπάρχει και μια δυνητικά πιο ενδιαφέρουσα αιχμή σ’ αυτές τις εξελίξεις: υπό την «ομπρέλα» του EMGF λειτουργεί ήδη και Συμβουλευτική Επιτροπή των Εταιρειών Φυσικού Αερίου (GIAC) που οργανώνει τον διάλογο των εμπλεκομένων κυβερνήσεων με τους μεγάλους παίκτες της περιοχής: άλλωστε και στις άτυπες ημέρες του το Forum
από τη δραστηριοποίηση των εταιρειών του χώρου προέκυψε - ENI, ExxonMobil, Total, Delek/Noble: η επιχειρηματική πτυχή οδήγησε τα πράγματα.
Ασφαλώς σημειώνει κανείς την απουσία, απ’ αυτήν τη διαδικασία, της Τουρκίας: η παρουσία της δεν ήταν εφικτή καθώς δεν αναγνωρίζει καν την κρατική υπόσταση της Κυπριακής Δημοκρατίας. Μήπως όμως η πλατφόρμα της Συμβουλευτικής Επιτροπής/GIAC θα μπορούσε να «χωρέσει» την τουρκική κρατική TPAO σε επόμενο/κοντινό στάδιο; Άλλωστε και η ρωσική Novatec έχει παρουσία στις σχετικές διαβουλεύσεις, χωρίς συμμετοχή στη διακρατική συζήτηση.
Γιατί επιμένουμε στη διάσταση των υδρογονανθράκων, από την οποία εξαρχής είπαμε ότι θα αποστασιοποιηθούμε; Και μάλιστα όταν ο φαραωνικός αγωγός φυσικού αερίου EastMed, η κατεξοχήν Μεγάλη Λευκή Ελπίδα για διασύνδεση των πόρων της Λεκάνης της Λεβαντίνης και του Ηροδότου με τη Δυτική Ευρώπη, μπαίνει στο ψυγείο όχι μόνο λόγω της κατάρρευσης των ενεργειακών τιμών αλλά και λόγω του ότι τα έργα φυσικού αερίου περιέρχονται σιγά- σιγά στην black list της Ε.Ε.: ήδη η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων δεν θα τα θεωρεί χρηματοδοτήσιμα, όσο κι αν ο EastMed θεωρούνταν στρατηγικής σημασίας/PCI - Project of Common Interest; Ακριβώς τον EastMed «διέκοπτε» το διαβόητο τουρκολυβικό ΜΟU για χάραξη ΑΟΖ στην Ανατολική Μεσόγειο μεταξύ Κύπρου και Κρήτης, καθώς οι αγωγοί χρειάζονται τη σύμπραξη, άδεια διέλευσης από ΑΟΖ την οποία τέμνουν.
Δεν είναι όμως μόνον οι αγωγοί υδρογονανθράκων που παρενοχλούνται από τα MOU περί ΑΟΖ ή και τις διαδοχικές τουρκικές Navtex των τελευταίων εβδομάδων. Είναι και οι εργασίες του Euro-Africa Interconnector, δηλαδή οι σχεδιασμοί για ηλεκτρική διασύνδεση Αιγύπτου-Ισραήλ-Κύπρου-Κρήτης με το κεντρικό δίκτυο Ευρώπης στο μέλλον (τώρα τα πρώτα βήματα) αλλά και το καλώδιο Quantum για μαζική υπερταχεία, υποθαλάσσια μεταγωγή δεδομένων που ξεκίνησε το 2017 (αντίστοιχο με το καλώδιο MAREA του Ατλαντικού, ΗΠΑ-Ισπανίας). Με τη διασύνδεση MAREA (δυνατότητα μεταγωγής 200 Tbps) και Quantum (160Tbps) δημιουργείται μια «ψηφιακή λεωφόρος» παγκόσμιας σημασίας. Και αν το να μπλοκάρεις ενεργειακές διασυνδέσεις ακούγεται άσχημα, το να παρεμβάλλεσαι στην ασφάλεια και το απόρρητο μεταγωγής δεδομένων σε παγκόσμια κλίματα (οι σχέσεις Τουρκίας με Ρωσία και η συνολικά αντι-Δυτική στροφή της έχουν βαρύνει…) είναι ακόμη βαρύτερο. Πλην αν οργανωθεί ένας συνολικός διακρατικός/διεθνής διάλογος στην περιοχή.
Δεν είναι μόνο οι αγωγοί υδρογονανθράκων που παρενοχλούνται από τα MOU περί ΑΟΖ ή και τις διαδοχικές τουρκικές Navtex των τελευταίων εβδομάδων. Είναι και οι εργασίες του Euro-Africa Interconnector.