Η έρευνα στο περιθώριο
Στις προτάσεις της κυβέρνησης για το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας «Ελλάδα 2.0», το δημόσιο ενδιαφέρον εστιάστηκε κυρίως στις προβλέψεις του αναφορικά με την υγεία, την οικονομία και την εργασία εξαιτίας της πολύπλευρης δίνης την οποία βιώνει η χώρα σήμερα. Ωστόσο, κεντρικής σημασίας συνιστώσα για την έξοδο από την κρίση αποτελεί ο μετασχηματισμός του αναπτυξιακού μοντέλου της χώρας με τη δημιουργία βιώσιμων προοπτικών. Η θεώρηση των συνθηκών που αναδύονται με τη λεγόμενη 4η Βιομηχανική Επανάσταση και η αναγκαιότητα έμφασης στη δίκαια ανάπτυξη συνιστούν απαραίτητες προϋποθέσεις για την επιτυχία αυτής της προσπάθειας. Στον πυρήνα της βρίσκονται η Γνώση και η Καινοτομία που προκύπτουν από την επιστημονική έρευνα για την αξιοποίηση των ερευνητικών αποτελεσμάτων και την ενσωμάτωση καινοτόμων τεχνολογιών στην παραγωγή προϊόντων και υπηρεσιών. Ταυτόχρονα, η Γνώση, η οποία απορρέει από την ερευνητική δραστηριότητα, εμπεριέχει αυταξία για την πνευματική και πολιτιστική ανάταση της κοινωνίας και αποτελεί εχέγγυο αναστοχασμού για τη βέλτιστη διαμόρφωση νέων προοπτικών.
Θα αναμενόταν, λοιπόν, στο πλαίσιο του Σχεδίου «Ελλάδα 2.0», ένας καλύτερος και μακροπρόθεσμος σχεδιασμός για την Έρευνα, τόσο από ποιοτική όσο και από ποσοτική άποψη. Δυστυχώς, όμως, αυτό δεν ισχύει. Ενδεικτικά, για την ενίσχυση της βασικής και εφαρμοσμένης Έρευνας προβλέπονται μόλις 140 εκατ. ευρώ για τέσσερα χρόνια (δηλαδή 35 εκατ. ευρώ ετησίως) για την υλοποίηση ποικίλων «φιλόδοξων» δράσεων, γεγονός που καθιστά το όλο εγχείρημα ανέφικτο! Δεν χρειάζεται να είναι κανείς ειδικός σε θέματα Έρευνας για να αντιληφθεί ότι ο προϋπολογισμός αυτός, για την ενίσχυση της βασικής Έρευνας που διεξάγεται στα ΑΕΙ και Ερευνητικά Κέντρα της χώρας, είναι παντελώς ανεπαρκής. Συγκριτικά, για την περίοδο 2017-2020 είχαν εξασφαλισθεί 300 εκατ. ευρώ μόνο μέσω του Ελληνικού Ιδρύματος Έρευνας και Καινοτομίας (ΕΛΙΔΕΚ).
Επιπλέον, μεταξύ άλλων, προβλέπεται η δημιουργία Κέντρου Έρευνας και Ανάπτυξης Μη Επανδρωμένων Συστημάτων (drones) και η ίδρυση νέου Ινστιτούτου για εφαρμογές Τεχνητής Νοημοσύνης. Και στις δύο περιπτώσεις έχουν παντελώς αγνοηθεί τα ερευνητικά Ινστιτούτα και τα πανεπιστημιακά εργαστήρια της χώρας, τα οποία δραστηριοποιούνται ήδη σε αυτούς τους τομείς. Χωρίς κανέναν σχεδιασμό, διαβούλευση ή τεκμηρίωση της προστιθέμενης αξίας που θα προκύψει, η πρόβλεψη παραβλέπει και το υψηλά καταρτισμένο ανθρώπινο δυναμικό, το οποίο ήδη απασχολείται έχοντας κατακτήσει σημαντική διεθνή καταξίωση. Θα ενσωματωθεί στις νέες δομές και πώς;
Οι πόροι που δεσμεύονται για την Έρευνα στο Σχέδιο «Ελλάδα 2.0» καταφέρνουν να περάσουν κάτω και από τον πήχη των προβλέψεων της Έκθεσης της επιτροπής Πισσαρίδη για «500 εκατ. ευρώ για τη βασική έρευνα, επιπλέον των τακτικών δαπανών που καλύπτονται σήμερα»! Συμπερασματικά, ο προϋπολογισμός είναι ανεδαφικός και ανεφάρμοστος για το εύρος των δράσεων που προτείνονται. Με άλλα λόγια, προβλέπονται λίγα χρήματα για πολλές, αυθαίρετες και υπερφίαλες δράσεις.
Τα παραπάνω στοιχεία καταδεικνύουν προχειρότητα, ανεδαφικότητα και έλλειμμα σοβαρού σχεδιασμού στη σύνταξη του σκέλους για την Έρευνα στο Σχέδιο «Ελλάδα 2.0». Γεγονός που αναδεικνύει ανάγλυφα την απαξίωση της Έρευνας στην κυβερνητική αντίληψη για την ανάπτυξη της χώρας. Δεν είναι τυχαίο ότι το σκέλος για την Έρευνα και Καινοτομία συντάχθηκε χωρίς καμιά διαβούλευση με αρμόδια όργανα της Πολιτείας, όπως το Εθνικό Συμβούλιο Έρευνας, Τεχνολογίας και Καινοτομίας (ΕΣΕΤΕΚ), η Σύνοδος Πρυτάνεων ΑΕΙ και η Σύνοδος Προέδρων Ερευνητικών Κέντρων.
Ο σχεδιασμός αυτός, σε συνδυασμό με μια σειρά πρόσφατων παρεμβάσεων (ή μη παρεμβάσεων), είναι περιορισμένης εμβέλειας, δεν καλύπτει τις προκλήσεις που έρχονται και θέτει την Έρευνα στο περιθώριο -μετά την άνοιξη της περιόδου 2015-2019. Αν οι προβλέψεις αυτές παραμείνουν σε τόσο χαμηλό και απαξιωτικό επίπεδο, είναι επίφοβο πως θα χαθεί μια ιστορική ευκαιρία για τη χώρα με την αξιοποίηση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης. [SID:14290677]
*ΟΚώσταςΦωτάκηςείναιπρώηναν.υπουργός ΈρευναςκαιΚαινοτομίας,ομ.καθ.Φυσικής Π/μίουΚρήτης,διακεκριμένομέλοςΙΤΕ **ΟΑλέξανδροςΣελίμηςείναιδρ.Φυσικής Π/μίουΚρήτης