Ο μύθος του σοφού έθνους
ΚΟΙΝΟΣ ΤΟΠΟΣ όλων των Ευρωπαίων είναι ο αποκαλούμενος από τον ιστορικό Timothy Snyder «μύθος του σοφού έθνους». Σύμφωνα με αυτόν, τα εθνικά κράτη προϋπήρχαν της Ε.Ε. Μέσα από τη θηριωδία των Παγκοσμίων Πολέμων αντιλήφθηκαν την αξία της ειρήνης. Παραμερίζοντας τα μίση του παρελθόντος, δημιούργησαν την Ε.Ε. Χάρη στη μερική αλήθεια που περιέχει αυτός ο σαγηνευτικός μύθος, γίνεται αποδεκτός χωρίς δισταγμό. Αν όμως από την αιματοχυσία του Β' Παγκοσμίου Πολέμου είχαμε μάθει την αξία της ειρήνης, η Ρωσία, η Λευκορωσία και η Ουκρανία, που μέτρησαν περί τα 20 εκατ. θύματα, θα έπρεπε να είναι τα πιο φιλειρηνικά κράτη. Η μεταπολεμική ιστορία των δυτικοευρωπαϊκών κρατών επίσης καταρρίπτει τον μύθο αυτό, αφού κι αυτά επιδόθηκαν σε αιματηρούς αποικιοκρατικούς πολέμους στην Ασία και την Αφρική αμέσως μετά το 1945.
ΣΤΗΝ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ, ο μύθος του σοφού έθνους επέτρεψε στους Ευρωπαίους να ξεχάσουν τόσο τις ήττες τους στους αποικιοκρατικούς πολέμους όσο και τα θύματά τους. Ο μύθος του σοφού έθνους εμπεριέχει και δεύτερη ανακρίβεια. Η Ε.Ε. δεν ιδρύθηκε από εθνικά κράτη, αλλά από καταρρέουσες αυτοκρατορίες. Κατά την ένταξή τους στην Ε.Ε., τα περισσότερα δυτικοευρωπαϊκά κράτη δεν είχαν υπάρξει ως εθνικά κράτη για αιώνες. Προσχώρησαν στην Ε.Ε. αμέσως μόλις διαπίστωσαν τη συρρίκνωσή τους στην ευρωπαϊκή τους επικράτεια. Εθνικά κράτη υπήρξαν ωστόσο στην κεντρική και ανατολική Ευρώπη και τα Βαλκάνια. Τα κράτη
αυτά υπήρξαν κτήσεις των πολυεθνικών αυτοκρατοριών που κατέρρευσαν το 1918 και στη συνέχεια αντικείμενο διαδοχικής γερμανικής και σοβιετικής ηγεμονίας. Η διαδικασία ένταξης στην Ε.Ε -η «επιστροφή στην Ευρώπη» κατά τον Vaclav Havel- ξεκίνησε την επαύριο της κατάρρευσης του υπαρκτού σοσιαλισμού, με αποτέλεσμα κι αυτά τα κράτη να μεταπηδήσουν σχεδόν ακαριαία από την αυτοκρατορία στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση.
Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ περίπτωση δεν διαφέρει σημαντικά. Η Ελλάδα ξεπήδησε μέσα από την οθωμανική αυτοκρατορία ως εθνικό μεν κράτος, οραματιζόμενο δε μια πολυεθνική αυτοκρατορία, την «Ελλάδα των Δύο Ηπείρων και των Πέντε Θαλασσών». Παρ’ όλη την εθνική ομοιογένεια που πέτυχε, η Ελλάδα απέτυχε στη βασική της αποστολή, την ασφάλεια και ευημερία του λαού της. Η αίτηση ένταξης στην ΕΟΚ συνιστά την αναγνώριση αυτής της αποτυχίας. O μύθος του σοφού έθνους αφήνει να εννοηθεί πως αν η Ε.Ε. ήταν επιλογή των εθνικών κρατών, τότε εξερχόμενα απ' αυτήν τα κράτη θα ξαναβρούν ένα ένδοξο μεν, φανταστικό δε παρελθόν εθνικής ανεξαρτησίας. Είναι καιρός να αντιληφθούμε ότι χρειαζόμαστε κοινή ευρωπαϊκή ιστορία στην εκπαίδευση.