Τι απέμεινε από την Οστπολιτίκ;

50 ΧΡΟΝΙΑ μετά την επικύρωση των Συμφωνιών με τη Μόσχα και τη Βαρσοβία, η ανάδυση της ιστορικής μνήμης θέτει για πολλούς το ερώτημα: Μήπως προλείαναν τον πόλεμο στην Ουκρανία; Επρόκειτο για μια διαφωνία που άφησε εποχή, άνοιξε πληγές και έγινε σε κλίμα πολεμικό. «Ποτέ άλλοτε στο παρελθόν ένα θέμα δεν τάραξε τόσο πολύ τη διάθεση του λαού μας, ποτέ άλλοτε τα μέτωπα απόψεων δεν ήταν τόσο διαμετρικά αντίθετα, τόσο ανελέητα», είπε στις 17 Μαΐου του 1972 ο τότε υπουργός Εξωτερικών Βάλτερ Σελ μιλώντας στην ολομέλεια της Βουλής. Εκείνη την ημέρα παρ’ όλα αυτά ο κυβερνητικός συνασπισμός Σοσιαλδημοκρατών-Φιλελευθέρων υπό τον Βίλι Μπραντ πέτυχε την επικύρωση των Συμφωνιών με τη Μόσχα και τη Βαρσοβία. Έχουν περάσει από τότε πενήντα χρόνια και ο πόλεμος στην Ουκρανία δίνει την αφορμή για συζήτηση γύρω από την περίφημη Οστπολιτίκ του Μπραντ. Επρόκειτο για ένα ρηξικέλευθο επίτευγμα ή αφετηρία αποπροσανατολισμού εκείνων που επιδεικνύουν κατανόηση στους Ρώσους μέσα στο Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα;

ΤΟ ΣΥΝΘΗΜΑ τότε; Αλλαγή μέσω προσέγγισης που επινόησε ο σύμβουλος του Μπραντ, ο Έγκον Μπαρ. Ή, όπως είπε ο Βάλτερ Σελ, «προσπάθεια να φτάσουμε από την αντιπαράθεση στη συνεργασία». Η φράση ακούγεται οικεία στα αυτιά μας από τη συζήτηση των τελευταίων

χρόνων για τη Ρωσία, αλλά η σύγκριση είναι και επίκαιρη; «Αν ρίξουμε τη ματιά μας πίσω στην Οστπολιτίκ, δεν θα μας βοηθήσει να προχωρήσουμε αυτές τις ημέρες στο θέμα του πολέμου στην Ουκρανία», υποστηρίζει ο ιστορικός Μπερντ Ρότερ, για πολλά χρόνια επιστημονικός συνεργάτης του Ιδρύματος Βίλι Μπραντ. «Μπορεί κανείς να αναρωτηθεί εάν η Οστπολιτίκ του Μπραντ μπορεί να εφαρμοστεί ακόμη και σήμερα. Πριν από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία οι διαπραγματεύσεις ήταν μια από τις επιλογές, και πολλές από αυτές διεξήχθησαν και στη Μόσχα. Όμως η ρωσική επίθεση στην Ουκρανία δημιούργησε μια εντελώς διαφορετική κατάσταση», επισημαίνει ο Ρότερ.

ΑΝ ΕΞΕΤΑΣΟΥΜΕ με αρκετή αυστηρότητα τα πράγματα, το αρχικό πλαίσιο, στο οποίο ο Μπραντ επεδίωξε στενότερη συνεργασία με τη Μόσχα στα τέλη της δεκαετίας του 1960, διαφέρει σημαντικά από τη ρωσική πολιτική μετά τον Ψυχρό Πόλεμο. Το πιο σημαντικό κίνητρο του Μπραντ, ο οποίος διετέλεσε επίσης και τοπικός πρωθυπουργός του Βερολίνου, ήταν η βελτίωση της καθημερινότητας για τους Ανατολικογερμανούς και τους Δυτικογερμανούς, που τους χώριζε το Τείχος.