4 παγίδες υπερφορολόγησης από τα τεκμήρια
Τι πρέπει να προσέξουν χαμηλόμισθοι, οικογένειες φοιτητών, ζημιογόνες νεοσύστατες επιχειρήσεις και δανειολήπτες
Τέσσερις παγίδες υπερφορολόγησης για εκατοντάδες χιλιάδες φορολογούμενους κρύβουν οι διατάξεις για τα τεκμήρια διαβίωσης και απόκτησης περιουσιακών στοιχείων που θα εφαρμοστούν και φέτος στην εκκαθάριση των δηλώσεων φορολογίας εισοδήματος φυσικών προσώπων.
ΘΥΜΑΤΑ των παγίδων αυτών θα είναι κυρίως χαμηλόμισθοι, οικογένειες φοιτητών, ζημιογόνες νεοσύστατες ατομικές επιχειρήσεις και, μετά την άνοδο των επιτοκίων, οι φορολογούμενοι με οφειλές από τραπεζικά δάνεια και πιστωτικές κάρτες.
Το σύστημα των τεκμηρίων διαβίωσης προβλέπει, καταρχήν, ένα ελάχιστο ποσό ετήσιας δαπάνης διαβίωσης ύψους 3.000 ευρώ για κάθε άγαμο φορολογούμενο και 5.000 ευρώ για τα ζευγάρια εγγάμων ή συναψάντων σύμφωνο συμβίωσης φορολογουμένων - 2.500 ευρώ για τον κάθε σύζυγο ή μέρος συμφώνου συμβίωσης. Προβλέπει επίσης συγκεκριμένα ποσά αντικειμενικών (τεκμαρτών) δαπανών διαβίωσης, που αντιστοιχούν στα ετήσια έξοδα χρήσης και συντήρησης κατοικιών, Ι.Χ. αυτοκινήτων, σκαφών αναψυχής, πισινών και αεροσκαφών, ενώ λαμβάνει υπόψη και τις πραγματικές δαπάνες για την πληρωμή διδάκτρων ιδιωτικής εκπαίδευσης και αμοιβών υπηρετικού προσωπικού.
Επιπλέον, η εφορία χρησιμοποιεί και τα τεκμήρια απόκτησης περιουσιακών στοιχείων για τον προσδιορισμό των φορολογητέων εισοδημάτων των φυσικών προσώπων. Τα τεκμήρια αυτά είναι οι πραγματικές δαπάνες των φορολογουμένων για την απόκτηση κινητών ή ακινήτων περιουσιακών στοιχείων, για την αγορά μετοχών, ομολόγων και άλλων αποταμιευτικών και επενδυτικών προϊόντων, για τη συμμετοχή σε μετοχικά κεφάλαια εταιρειών, για τη χορήγηση δανείων, για δωρεές ή γονικές παροχές και για την αποπληρωμή στεγαστικών, καταναλωτικών, προσωπικών δανείων και πιστωτικών καρτών.
Για να προσδιοριστεί το συνολικό
τεκμαρτό εισόδημα κάθε φυσικού προσώπου, προστίθενται στα ποσά των τεκμηρίων διαβίωσης τα ποσά των τεκμηρίων απόκτησης περιουσιακών στοιχείων. Αν το συνολικό τεκμαρτό εισόδημα είναι μεγαλύτερο από το συνολικό δηλούμενο εισόδημα, τότε ο φορολογούμενος καλείται να πληρώσει τον φόρο, που αναλογεί στο δηλούμενο εισόδημα, προσαυξημένο κατά τον φόρο που αναλογεί στην πρόσθετη διαφορά μεταξύ δηλούμενου και τεκμαρτού εισοδήματος.
Η ισχύουσα νομοθεσία για τα τεκμήρια κρύβει τέσσερις παγίδες υπερφορολόγησης για εκατοντάδες χιλιάδες φορολογούμενους. Ας τις δούμε αναλυτικά:
η παγίδα: Τα τεκμήρια διαβίωσης προκαλούν υπερφορολόγηση των χαμηλόμισθων εργαζομένων. Λόγω της σημαντικής συρρίκνωσης των πραγματικών εισοδημάτων, την οποία έχει προκαλέσει η πολυετής οικονομική κρίση σε εκατοντάδες χιλιάδες νοικοκυριά, πολλά φυσικά πρόσωπα θα φορολογηθούν και φέτος όχι με βάση τα πολύ χαμηλά εισοδήματα που απέκτησαν το 2023 από μισθούς αλλά με βάση τα πολύ πιο υψηλά, εξωπραγματικά ποσά τεκμαρτών εισοδημάτων που θα τους προσδιορίσει η Φορολογική Διοίκηση με βάση το σύστημα των τεκμηρίων διαβίωσης.
η παγίδα: Το ελάχιστο τεκμήριο διαβίωσης των 3.000 ευρώ και το τεκμήριο διαβίωσης της μισθωμένης κατοικίας του ενηλίκου τέκνου, που σπουδάζει μακριά
από την οικογένειά του, γίνεται αιτία το συνολικό εισόδημα της οικογένειας (στην οποία περιλαμβάνεται και το τέκνο αυτό ως εξαρτώμενο) να εμφανίζεται πλασματικά αυξημένο. Σε κάθε περίπτωση κατά την οποία ενήλικο εξαρτώμενο τέκνο του φορολογούμενου μισθώνει κατοικία διαφορετική από αυτήν της κύριας κατοικίας της οικογένειας (π.χ. φοιτητής που σπουδάζει σε διαφορετικό τόπο) και ταυτόχρονα έχει δική του υποχρέωση υποβολής δήλωσης φορολογίας εισοδήματος, λόγω απόκτησης εισοδήματος, οποιουδήποτε ύψους και από οποιανδήποτε πηγή, εντός του 2023, το τεκμήριο διαβίωσης της μισθωμένης κατοικίας βαρύνει το τέκνο, όχι τους γονείς. Έτσι, σε κάθε τέτοια περίπτωση, το ενήλικο τέκνο -όσο πενιχρό κι αν είναι το πραγματικό εισόδημα που απέκτησε το 2023- εμφανίζεται με βάση τα τεκμήρια διαβίωσης με ένα εξωπραγματικό τεκμαρτό φορολογητέο εισόδημα μεγαλύτερο των 3.000 ευρώ, συνήθως κυμαινόμενο μεταξύ 3.500 και 6.000 ευρώ, το οποίο προσαυξάνει το συνολικό εισόδημα της οικογένειας και το εκτινάσσει σε ύψος μεγαλύτερο από τα ισχύοντα εισοδηματικά όρια για την είσπραξη διαφόρων κοινωνικών επιδομάτων, όπως το επίδομα τέκνων και το επίδομα στέγασης. Έτσι, εξαιτίας ενός ανύπαρκτου τεκμαρτού εισοδήματος του ενηλίκου τέκνου η οικογένεια μπορεί να χάσει αυτά τα σημαντικά επιδόματα. Για τον ίδιο λόγο, εξάλλου, μια οικογένεια μπορεί να χάσει και την απαλλαγή από το 50% του ΕΝΦΙΑ που ισχύει για φορολογούμενους με χαμηλά εισοδήματα.
η παγίδα: Οι ζημιογόνες νεοσύστατες ατομικές εμπορικές επιχειρήσεις οι οποίες απαλλάσσονται από τα νέα αντικειμενικά κριτήρια φορολόγησης θα εμφανιστούν υποχρεωτικά με εξωπραγματικά τεκμαρτά κέρδη στην εφορία. Η εφαρμογή των διατάξεων για τα τεκμήρια διαβίωσης δεν θα επιτρέψει στις ζημιογόνες νεοσύστατες ατομικές επιχειρήσεις να απαλλαγούν από τη φορολογία εισοδήματος. Παρά το γεγονός ότι θα δηλώσουν ζημιές, αυτές δεν θα ληφθούν υπόψη, διότι θα ενεργοποιηθούν τα τεκμήρια διαβίωσης τα οποία θα προσδιορίσουν για τις συγκεκριμένες επιχειρήσεις τεκμαρτό φορολογητέο εισόδημα,
σβήνοντας τις όποιες ζημιές και υποχρεώνοντάς τες, τελικά, να πληρώσουν φόρο εισοδήματος σαν να ήταν κερδοφόρες.
η παγίδα: Χιλιάδες φορολογούμενοι οι οποίοι κατά τη διάρκεια του 2023 πλήρωσαν «φουσκωμένες» δόσεις δανείων και πιστωτικών καρτών, λόγω αύξησης των επιτοκίων των τραπεζικών χορηγήσεων θα επιβαρυνθούν με αυξημένα ποσά τεκμαρτών εισοδημάτων στις φετινές φορολογικές δηλώσεις. Σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία, για όσους φορολογούμενους πληρώνουν κάθε χρόνο μηνιαίες δόσεις για την εξόφληση τόκων και κεφαλαίου στεγαστικών, καταναλωτικών, προσωπικών δανείων και πιστωτικών καρτών, τα καταβαλλόμενα αυτά χρηματικά ποσά των δόσεων θεωρούνται για την εφορία τεκμήρια προσδιορισμού του φορολογητέου εισοδήματος και προστίθενται στα υπόλοιπα τεκμήρια διαβίωσης για σπίτια, αυτοκίνητα, πισίνες, σκάφη και στις πραγματικές δαπάνες απόκτησης κινητών και ακινήτων περιουσιακών στοιχείων, προκειμένου να προσδιορίσουν με τεκμαρτό τρόπο τα φορολογητέα εισοδήματα.
Το 2023, χιλιάδες φορολογούμενοι που είχαν λάβει δάνεια κυμαινόμενου επιτοκίου επιβαρύνθηκαν με επιπλέον ποσά μηνιαίων δόσεων για τα δάνεια αυτά, επειδή οι τράπεζες αύξησαν τα επιτόκιά τους, μετά τις αποφάσεις της ΕΚΤ.
Ως εκ τούτου, τα χρηματικά ποσά που κατέβαλαν το 2023 οι φορολογούμενοι αυτοί για να αποπληρώσουν τα δάνειά τους είναι αυξημένα σε σύγκριση με αυτά που κατέβαλαν το 2022 για τον ίδιο σκοπό. Αντίστοιχα αυξημένα θα είναι, λοιπόν, και τα τεκμήρια προσδιορισμού του φορολογητέου εισοδήματος που ισοδυναμούν με τα ποσά αυτά, με αποτέλεσμα πολλοί από τους φορολογούμενους αυτούς να βρεθούν αντιμέτωποι με την αύξηση του συνολικού τεκμαρτού φορολογητέου εισοδήματός τους πάνω από το επίπεδο του πραγματικού τους εισοδήματος, κατά την υποβολή των φορολογικών δηλώσεων για τα εισοδήματα του 2023. Αποτέλεσμα της εξέλιξης αυτής θα είναι να βρεθούν αντιμέτωποι με τον κίνδυνο να κληθούν κι αυτοί να καταβάλουν αυξημένους φόρους εισοδήματος για το 2023.
5 χιλ. € είναι το τεκμήριο διαβίωσης για τα ζευγάρια εγγάμων ή συναψάντων σύμφωνο συμβίωσης φορολογουμένων. Για να προσδιοριστεί το συνολικό τεκμαρτό εισόδημα κάθε φυσικού προσώπου, προστίθενται στα ποσά των τεκμηρίων διαβίωσης τα ποσά των τεκμηρίων απόκτησης περιουσιακών στοιχείων.