Επαγγελματική Ασφάλιση: Απολογισμός και επόμενη μέρα
Η ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ Ασφάλιση (2ος πυλώνας) αποτελεί έναν μηχανισμό πρόσθετης ασφαλιστικής προστασίας των εργαζομένων, που χαρακτηρίζεται από τον προαιρετικό του χαρακτήρα ως προς την υπαγωγή των ασφαλισμένων μελών του σε αυτόν και ο οποίος δρα συμπληρωματικά ως προς τη βασική, υποχρεωτικού χαρακτήρα, δημόσια κοινωνική ασφάλιση. Σε παγκόσμιο επίπεδο, αποτελεί μια εμπειρικά δοκιμασμένη λύση συστηματικής και μακροπρόθεσμης αποταμίευσης για την ενίσχυση του εισοδήματος κατά την περίοδο κοντά και μετά τη συνταξιοδότηση και τη διασφάλιση της συνέχειας ενός αξιοπρεπούς επιπέδου διαβίωσης κατά την τρίτη ηλικία. Ο συνταξιοδοτικός αυτός αποταμιευτικός μηχανισμός λειτουργεί στη χώρα μας, αλλά και διεθνώς, μέσω του θεσμού των Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης (ΤΕΑ).
Ο ΘΕΣΜΟΣ των ΤΕΑ στην Ελλάδα, υπό την ευρεία του θεώρηση, αριθμεί πλέον 32 ΤΕΑ, εκ των οποίων τα 28 είναι ΤΕΑ προαιρετικής και τα 4 ΤΕΑ υποχρεωτικής ασφάλισης, στα οποία τα εγγεγραμμένα μέλη προσεγγίζουν τους 222.671 εργαζομένους στις 31.12.2023. Συγκρίνοντας αυτό το στοιχείο με το εργατικό δυναμικό της χώρας μας, διαπιστώνουμε ότι ο αριθμός των ενεργών ασφαλισμένων σε επαγγελματικά Ταμεία αντιπροσωπεύει το 4,85% του οικονομικά ενεργού πληθυσμού της και το 5,97% των απασχολουμένων στην αγορά εργασίας.
ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ με την αξία του ενεργητικού τους, και σύμφωνα με στοιχεία της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς, στις 31.12.2023 τα περιουσιακά στοιχεία του συνόλου των ΤΕΑ στην Ελλάδα ανέρχονταν σε 2,139 δισ. ευρώ, σημειώνοντας ετήσια αύξηση της τάξεως του 18,01%. Στο πλαίσιο αυτό, αν εξετάσουμε αποκλειστικά την αξία του ενεργητικού των ΤΕΑ προαιρετικής ασφάλισης, στις 31.12.2023 τα περιουσιακά τους στοιχεία ανήλθαν στα 383 εκατ. ευρώ, καταγράφοντας ετήσια αύξηση κατά 43,04%.
ΚΑΙ ΕΑΝ ανατρέξουμε στο παρελθόν του θεσμού και δούμε τα στατιστικά στοιχεία του κλάδου για την περίοδο 20122023, θα διαπιστώσουμε ότι το 2012 λειτουργούσαν 9 ΤΕΑ προαιρετικής ασφάλισης με ενεργητικό 86 εκατ. ευρώ, ενώ το 2023 η αξία ενεργητικού των 28 πλέον ΤΕΑ προαιρετικής ασφάλισης αντιστοιχούσε σε 383 εκατ. ευρώ, αντιπροσωπεύοντας αύξηση 345% της αξίας των περιουσιακών τους στοιχείων.
ΥΠΟΓΡΑΜΜΙΖΕΤΑΙ επίσης ότι η μέση σταθμική απόδοση του υπό διαχείριση χαρτοφυλακίου του οικοσυστήματος της Επαγγελματικής Ασφάλισης κατά το 2023 διαμορφώθηκε σε 9,5%.Επιπλέον, θα πρέπει να σημειωθεί ότι για τη χρονική περίοδο 2011-2023 τα ελληνικά ΤΕΑ προσέφεραν στα ασφαλισμένα τους μέλη μέσες ετήσιες επενδυτικές αποδόσεις της τάξεως του 4,0%, γεγονός που συνιστά μια έμπρακτη απόδειξη της αποτελεσματικής λειτουργίας και της ανταποδοτικότητας των παροχών των ΤΕΑ, ως οχημάτων μακροπρόθεσμης συνταξιοδοτικής αποταμίευσης, για τους ασφαλισμένους τους.
ΤΟΝ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟ του 2023 ψηφίστηκε από το Ελληνικό Κοινοβούλιο ο Ν.5078 του αρμόδιου υπουργείου Εργασίας με σκοπό τη συνολική αναμόρφωση του θεσμικού πλαισίου που διέπει την προαιρετική Επαγγελματική Ασφάλιση, προκειμένου να διαμορφωθούν οι συνθήκες να αναπτυχθεί περαιτέρω ο 2ος Πυλώνας Ασφαλιστικής Προστασίας, να ενισχυθεί το εισόδημα των μελλοντικών συνταξιούχων με συμπληρωματικές συνταξιοδοτικές παροχές και να καλλιεργηθεί η κουλτούρα συνταξιοδοτικής αποταμίευσης στους ασφαλισμένους, προς όφελος των ιδίων και συνολικά της εθνικής οικονομίας.
Ο ΝΕΟΣ ΝΟΜΟΣ, αξιολογικά μιλώντας, κινείται γενικά προς τη σωστή κατεύθυνση, θεραπεύοντας προβληματικές και ενσωματώνοντας αρκετά εκσυγχρονιστικά στοιχεία που θεωρούνται κρίσιμης σημασίας για την ουσιαστική διείσδυση του 2ου Πυλώνα στην αγορά εργασίας και τον ασφαλιστικό χάρτη της χώρας. Ειδικότερα, με τον νέο νόμο ικανοποιήθηκαν κεντρικές, πάγιες θεσμικές προτάσεις της Ελληνικής Ένωσης Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης (ΕΛΕΤΕΑ) που υποβάλλονταν διαχρονικά προς τις εκάστοτε πολιτικές ηγεσίες του υπουργείου Εργασίας και, συγκεκριμένα, η θεσμοθέτηση:
ενιαίας εποπτείας των ΤΕΑ, που υλοποιήθηκε μέσω της ανάθεσης του έργου στην Τράπεζα της Ελλάδος,
προτυποποιημένου Καταστατικού, με περιγραφή του τύπου και του ελάχιστου περιεχομένου του για τη ραγδαία επιτάχυνση του χρόνου αδειοδότησης, και
πολυεργοδοτικών επαγγελματικών Ταμείων χωρίς επαγγελματικό δεσμό, τα οποία αναμένεται να υπερκεράσουν στην πράξη τον αναχρονιστικό και εκτός ελληνικής επιχειρηματικής πραγματικότητας υφιστάμενο περιορισμό της απασχόλησης 100 ατόμων σε μια επαγγελματική ομάδα ως προϋπόθεση για τη σύσταση επαγγελματικού Ταμείου.
ΣΥΜΦΩΝΑ με τον νέο νόμο, επίσης:
προσφέρονται αυξημένοι βαθμοί ελευθερίας στην επενδυτική διαχείριση, με δυνατότητα των ΤΕΑ για παροχή περισσοτέρων του ενός προγραμμάτων συνταξιοδοτικών παροχών, προκειμένου να εξυπηρετούνται αποτελεσματικά τα συμφέροντα διακριτών κατηγοριών μελών τους,
θεσμοθετούνται διασυνοριακές δραστηριότητες και διαδικασίες μεταβιβάσεων προγραμμάτων συνταξιοδοτικών παροχών, και
εισάγεται ένα ανώτατο ποσό εισφορών και κλιμακωτή φορολόγηση των συνταξιοδοτικών παροχών (5% έως 20%), προοδευτικά μειούμενη, συναρτήσει των ετών υπαγωγής στην Επαγγελματική Ασφάλιση και του τρόπου καταβολής της παροχής (εφάπαξ ή σύνταξης).
ΩΣΤΟΣΟ, ο νέος νόμος εμπεριέχει και προβληματικά στοιχεία, που χρήζουν άμεσης θεραπείας, μέσω ανάληψης δευτερογενούς νομοθετικής παρέμβασης, προκειμένου αυτός να καταστεί λειτουργικός και επωφελής για το εγχώριο οικοσύστημα της Επαγγελματικής Ασφάλισης, το οποίο αποτελείται πλέον στην πράξη από τα ΤΕΑ και τα Ομαδικά Συνταξιοδοτικά Ασφαλιστήρια Συμβόλαια (ΟΑΣ) των ιδιωτικών ασφαλιστικών εταιρειών.
Η μέση σταθμική απόδοση του υπό διαχείριση χαρτοφυλακίου του οικοσυστήματος της επαγγελματικής ασφάλισης κατά το 2023 διαμορφώθηκε σε 9,5%.
ΣΤΗΝ ΠΡΑΞΗ λοιπόν, ο νόμος επέφερε φορολογική και μόνο εξίσωση των φορολογικών κινήτρων συμμετοχής μεταξύ ΤΕΑ και ΟΑΣ και όχι εξίσωση και των όρων λειτουργίας των δύο συνταξιοδοτικών οχημάτων, γεγονός το οποίο λειτουργεί εις βάρος της προστασίας των συνταξιοδοτικών δικαιωμάτων των εργαζομένων-ασφαλισμένων μελών τους. Με άλλα λόγια, δημιουργείται ένα σημαντικό κενό συνταξιοδοτικής προστασίας, καθώς τα ΟΑΣ εξαιρούνται από τις απαιτήσεις που αντίστοιχα επιβάλλονται στα ΤΕΑ υπέρ της προστασίας των συνταξιοδοτικών δικαιωμάτων των μελών τους, εισάγοντας ένα ιδιάζον ρυθμιστικό πλαίσιο, το οποίο παρακάμπτει ακόμα και τις κοινοτικές οδηγίες που εφαρμόζονται σε όλη την Ευρώπη.
ΑΝΑΔΕΙΚΝΥΕΤΑΙ συνεπώς η αναγκαιότητα συμπληρωματικής νομοθέτησης από την πλευρά των αρμόδιων υπουργείων, για την εξίσωση των όρων λειτουργίας των δύο οχημάτων συλλογικής συνταξιοδοτικής αποταμίευσης του 2ου Πυλώνα ασφάλισης, με σκοπό την εξασφάλιση της προστασίας των συνταξιοδοτικών δικαιωμάτων των ασφαλισμένων κατά τα ίδια υψηλά πρότυπα, όπως αυτά ήδη ισχύουν για τα Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης.