Από Περσία σε θεοκρατούμενο Ιράν και από Παλαιστίνη σε Κράτος του Ισραήλ
Η συμμαχία που έγινε μίσος και βάζει φωτιά στον πλανήτη Πώς έφτασαν τα δύο κράτη στην πιθανότητα ενός 3ου Παγκοσμίου Πολέμου
Θα μπορούσαμε να το ονομάσουμε «μήλον της Έριδος», «πυριτιδαποθήκη της Μέσης Ανατολής» αλλά και πολλά ακόμα. Αναφέρομαι στο Κράτος του Ισραήλ, το οποίο άμεσα ή έμμεσα «κατευθύνει» την τύχη τόσο της ευρύτερης Μέσης Ανατολής όσο και ολόκληρου του πλανήτη.
Από την άλλη πλευρά, το άλλοτε «Παρίσι της Ανατολής» έγινε με το πέρασμα των δεκαετιών ένα θεοκρατούμενο κράτος «θύλακας» τρομοκρατίας και «μνημείο» καταπάτησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αναφέρομαι στο κράτος του Ιράν, όπου από την αυτοκρατορική Περσία κατέληξε στο Ιράν του Αγιατολάχ Χομεϊνί…
Η σχέση Ιράν - Ισραήλ έχει περάσει από 40 κύματα, μια και οι πρώην σύμμαχοι σήμερα είναι ορκισμένοι εχθροί, κάτι που επιβεβαιώθηκε περίτρανα το περασμένο Σάββατο (προς Κυριακή), όταν η επίθεση του Ιράν στο Ισραήλ, αν και απόλυτα αποτυχημένη, ήταν πρωτοφανής σε σφοδρότητα. Ας δούμε όμως τις δύο αυτές χώρες ξεχωριστά…
Από τον Σάχη στον Αγιατολάχ
«Περσία» είναι η ιστορική ονομασία του Ιράν, όνομα το οποίο επικράτησε εξαιτίας των Ελλήνων που γενίκευσαν την ονομασία της περιοχής Παρς, άλλοτε κέντρο της Περσικής Αυτοκρατορίας. Η Περσία ονομάστηκε Ιράν στις 21 Μαρτίου 1935, όταν ο Σάχης Μοχαμάντ Ρέζα Σαχ Παχλαβί ζήτησε επίσημα από τη διεθνή κοινότητα να αποκαλεί τη χώρα του με την εθνική της ονομασία, δηλαδή «Ιράν», που σημαίνει «η χώρα των Αρίων».
Το όνομα, λοιπόν, του Μοχαμάντ Ρέζα Σαχ Παχλαβί είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την πολιτική ζωή της Περσίας, μια και είναι ο δεύτερος τελευταίος μονάρχης (και μάλιστα με τον τίτλο του Σάχη και της Αυτοκρατορικής Μεγαλειότητας), ο οποίος κατά τη διάρκεια της θητείας του επιχείρησε και εν μέρει πέτυχε τον εκσυγχρονισμό του κράτους και την ισότητα ανδρών και γυναικών.
Βέβαια, για να συμβούν όλα αυτά, είχαν προηγηθεί γεγονότα τα οποία καθόρισαν το μέλλον του ιδίου αλλά και της Περσίας.
Το 1949, μια απόπειρα δολοφονίας του Σάχη, που αποδίδεται στο φιλοσοβιετικό κόμμα Τουντέχ, οδήγησε σε επέκταση των συνταγματικών εξουσιών του Μοχαμάντ Ρέζα Σαχ Παχλαβί.
Η πρώτη «εξορία»
Το 1951, ο εθνικιστής πρωθυπουργός Μοχάμεντ Μοσαντέκ επιχειρεί να εθνικοποιήσει τη βρετανική πετρελαϊκή βιομηχανία. Ο Σάχης εναντιώνεται στον Μοσαντέκ και προσπαθεί να τον απομακρύνει από την εξουσία, με αποτέλεσμα όμως ο Σάχης να είναι εκείνος που θα εγκαταλείψει το Ιράν.
Ο Σάχης επιστρέφει στο Ιράν, όταν ο στρατηγός Φασλολάχ Zαχεντί –με την υποστήριξη της Κεντρικής Υπηρεσίας Πληροφοριών– ανατρέπει τον Μοσαντέκ με πραξικόπημα. Το 1953, με ένα βίαιο πραξικόπημα κατά της κυβέρνησης της δυναστείας των Κατζάρ (Qajar), ο Ρεζά Χαν, στρατιωτικός της Ταξιαρχίας των Κοζάκων της Περσίας, επιστρέφει στο Ιράν, αυτοονομάζεται Σάχης της Περσίας και εγκαθίσταται στο υψηλότερο αξίωμα με τον τίτλο «Αυτοκρατορική Μεγαλειότητα».
Έχοντας πλέον ξεπεράσει τον σκόπελο του Μοσαντέκ, ο Σάχης ξεκινά μια προσπάθεια εκσυγχρονισμού της Περσίας, όπου, μεταξύ άλλων, οραματιζόταν ένα εθνικό δημόσιο σύστημα εκπαίδευσης, ένα εθνικό σιδηροδρομικό σύστημα και βελτίωση της υγειονομικής περίθαλψης.
Το 1957, αξιωματικοί των πληροφοριών των ΗΠΑ και πράκτορες της πανίσχυρης Μοσάντ του Ισραήλ συνεργάζονται με το Ιράν για να δημιουργήσουν τη SAVAK, την ιρανική οργάνωση πληροφοριών που αργότερα κατηγορήθηκε για βασανιστήρια και εκτελέσεις χιλιάδων πολιτικών κρατουμένων. Την περίοδο αυτή, οι σχέσεις Ιράν και Ισραήλ είναι στο καλύτερο επίπεδο, κάτι που αρκετά χρόνια αργότερα θα ανατραπεί δραματικά.
Η «Λευκή Επανάσταση»
Το 1963, ο ανώτατος άρχοντας του Ιράν ξεκινά τη «Λευκή Επανάσταση». Ήταν μια επιθετική εκστρατεία μετατροπής της χώρας σε μια δυτικού τύπου κοινωνία, κάτι που αντιμετωπίστηκε με μεγάλη λαϊκή
δυσαρέσκεια. Στο πλαίσιο αυτής της επανάστασης, ο δημοφιλής εθνικιστής μουλάς Αγιατολάχ Χομεϊνί συλλαμβάνεται, ενώ έως το τέλος της δεκαετίας ο Σάχης με την υποστήριξη της SAVAK έπνιξε στο αίμα πολλές επαναστατικές κινήσεις.
Με το πέρασμα των ετών και με τον Σάχη να είναι ο απόλυτος δικτάτορας κάτω από έναν «δυτικό μανδύα», οι μεταρρυθμίσεις που έχει επιβάλει φέρνουν τον λαό απέναντί του. Φτάνει δε στο σημείο το 1976 να αντικαταστήσει το ισλαμικό ημερολόγιο με το «αυτοκρατορικό», αρχίζοντας έτσι την ίδρυση της Περσικής Αυτοκρατορίας. Οι αντιδράσεις είναι πρωτοφανείς, οι συγκρούσεις καθημερινές και έτσι ο Ρεζά Παχλαβί επιβάλλει στρατιωτικό νόμο.
Ο επίλογος
Η αρχή του τέλους είχε πλέον αρχίσει… Έτσι, στις 16 Ιανουαρίου 1979, ο Σάχης εγκαταλείπει το Ιράν και την 1η Φεβρουαρίου ο ισλαμιστής και ακραίος εθνικιστής Αγιατολάχ Χομεϊνί επιστρέφει στο Ιράν
από τη Γαλλία, όπου είχε εξοριστεί από το καθεα στώς. Δύο μήνες αργότερ Απριλίου υπό την –πνευμ δήγηση του Αγιατολάχ Χομ ται θεοκρατική δημοκρατί σμα ονομάζεται Ισλαμική
Η ομηρία έφερε κρίση
Η κρίση με τις ΗΠΑ (οιοποίες μέχρι τότε είχαν εξαιρετικές σχέσεις με το κτα στις 4 Νοεμβρίου, ότα σέβαλαν στην Πρεσβεία τ στην Τεχεράνη, συλλαμβά ρικανούς υπαλλήλους, με επιστρέψει για να δικαστε έριξε λάδι στη φωτιά ήτα «χειροκρότησε» την ενέργ η κατάσταση ομηρίας πυ μέχρι σήμερα δεν έχει στα
Στις 27 Ιουλίου 1980, θαίνει εξόριστος στην Αίγ της ίδιας χρονιάς το Ιράκ κώντας ξανά το Σατ αλ απαρχή ενός οκταετούς π
Οι «Σατανικοί Στίχοι»
Τον Φεβρουάριο του 1989 οι σχέσεις Ιράν - Δυτικαι κού κόσμου παραπαίουν θεστώς επιδίδεται σε αγ Ένα βιβλίο όμως του Βρ Σαλμάν Ρούσντι με τίτλο
G
G
σάλο στους φονταμενταλιστές μουσουλμάνους, και έτσι ο Αγιατολάχ Χομεϊνί εκδίδει φετφά (θρησκευτικό διάταγμα) για τον συγγραφέα, λέγοντας ότι το βιβλίο του είναι «βλάσφημο κατά του Ισλάμ». Ο Χομεϊνί καλεί όλους τους «ζηλωτές μουσουλμάνους» να σκοτώσουν τον Ρούσντι, επικηρύσσοντάς τον για 3 εκατ. δολάρια!
Στις 3 Ιουνίου 1989, ο Χομεϊνί πεθαίνει. Ο Αλί Χαμενεΐ τον διαδέχεται, ενώ τον Αύγουστο της ίδιας χρονιάς ο Αλί Ακμπάρ Ραφσαντζάνι γίνεται πρόεδρος. Καθοριστικό για τις σχέσεις του Ιράν τόσο με τις ΗΠΑ όσο και με το Ισραήλ ήταν το 1995, όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες επιβάλλουν πετρελαϊκές και εμπορικές κυρώσεις στο Ιράν, κατηγορώντας τη χώρα ότι υποστηρίζει την τρομοκρατία, διαπράττει παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και επιδιώκει να σαμποτάρει την αραβο-ισραηλινή ειρηνευτική διαδικασία.
Έχουν περάσει από τότε σχεδόν 30 χρόνια και το Ιράν παραμένει ένα κράτος παρίας, έχοντας απέναντί του σχεδόν όλον τον πλανήτη.
Μικρός και μεγάλος Σατανάς
Ενδεικτικό είναι ότι ο Αγιατολάχ Ρουχολάχ Χομεϊνί χαρακτήρισε τις ΗΠΑ «Μεγάλο Σατανά» και το Ισραήλ «Μικρό Σατανά». Και μπορεί σε πολιτικό επίπεδο οι σχέσεις να είναι ανύπαρκτες, όμως οι εμπορικές σχέσεις συνεχίζονταν άτυπα, μέχρι που το Ιράν ξεκίνησε να συγκροτεί και να χρηματοδοτεί παραστρατιωτικές ομάδες σε Λίβανο, Ιράκ, Συρία και Υεμένη. Το 1980, η «Ισλαμική Τζιχάντ» έγινε η πρώτη ισλαμιστική Παλαιστινιακή οργάνωση που ξεκίνησε –με το Ιράν ως κύριο υποστηρικτή της– τον ένοπλο αγώνα κατά του Ισραήλ.
Την ώρα που όλα αυτά συνέβαιναν όμως, το Ισραήλ έστειλε κάπου 1.500 πυραύλους στο Ιράν για να το βοηθήσει στον 8ετή πόλεμο κατά του Ιράκ.
Την ίδια δεκαετία και συγκεκριμένα το 1982, το Ισραήλ εισβάλλει στον Λίβανο για να αντιμετωπίσει παλαιστινιακές ομάδες που δρούσαν εκεί φθάνοντας μέχρι την προσωρινή κατοχή της Βηρυτού.
Η Χεζμπολάχ και ο «μύθος»
Οι «Φρουροί της Επανάστασης» δημιουργούν και στηρίζουν τη σιιτική οργάνωση Χεζμπολάχ, η οποία εξαπολύει επιθέσεις κατά των ισραηλινών δυνάμεων από προπύργιά της στον νότιο Λίβανο.
Το Ισραήλ κατηγόρησε το Ιράν και τη Χεζμπολάχ για επιθέσεις εναντίον εβραϊκών στόχων στο εξωτερικό, όπως η βομβιστική επίθεση του 1992 στην ισραηλινή πρεσβεία στην Αργεντινή, που προκάλεσε τον θάνατο 29 ανθρώπων, και η επίθεση δύο χρόνια αργότερα σε κέντρο εβραϊκής κοινότητας, κατά την οποία σκοτώθηκαν 85 άνθρωποι.
Το 2005, οι σχέσεις των δύο χωρών βρέθηκαν για μια ακόμα φορά στο «κόκκινο». Αυτό συνέβη με την εκλογή, το 2005, στην προεδρία του Ιράν του υπερσυντηρητικού Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ, ο οποίος χαρακτήριζε «μύθο» το Ολοκαύτωμα και απείλησε πολλές φορές την ύπαρξη του Ισραήλ.
Πέρα από αυτό, ο υπερσυντηριτικός ηγέτης του Ιράν την ίδια χρονιά (2005) ξανάρχισε τον εμπλουτισμό ουρανίου στο Ισφαχάν, προκαλώντας συναγερμό στο Ισραήλ και στη Δύση. Μία δεκαετία αργότερα, το 2015, και όταν επικυρώθηκε η συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν με τις μεγάλες δυνάμεις, ο ισραηλινός πρωθυπουργός Νετανιάχου τη χαρακτήρισε «ιστορικό λάθος».
Οι ΗΠΑ απέσυραν τη συμφωνία το 2018, όμως από τον επόμενο χρόνο το Ιράν άρχισε να αγνοεί τους περιορισμούς στο πυρηνικό του πρόγραμμα που έχει «ειρηνικούς», όπως υποστηρίζει, σκοπούς κι όχι την κατασκευή πυρηνικών όπλων, όπως επιμένει το Ισραήλ.
Η επίθεση στη Συρία
Από το 2013 η συστράτευση ομάδων της Χεζμπολάχ και του Ιράν με τον Μπασάρ αλ Άσαντ ανησύχησε το Ισραήλ, με αποτέλεσμα να εξαπολύσει εκατοντάδες αεροπορικές επιθέσεις εναντίον τους στη Συρία.
Παράλληλα, το Ισραήλ άρχισε να καλλιεργεί επαφές με τον παλιό εχθρό του και περιφερειακό αντίπαλο του Ιράν, τη Σαουδική Αραβία. Έτσι, τον Σεπτέμβριο του 2020 το Μπαχρέιν και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα –σύμμαχοι αμφότεροι του Ριάντ– υπέγραψαν συμφωνία εξομάλυνσης των σχέσεων με το Ισραήλ.
Η «ομοβροντία» της 1ης Απριλίου
Το Ισραήλ, έχοντας πλέον «συμμάχους» αυτό το τμήμα του αραβικού κόσμου, κατηγόρησε το Ιράν για επιθέσεις κατά πλοίων του. Με τη σειρά της, η Τεχεράνη κατηγόρησε το Ισραήλ για στοχευμένες δολοφονίες και δολιοφθορά στο εργοστάσιο εμπλουτισμού ουρανίου στο Νατάνζ, αλλά και επιθέσεις κατά Ιρανών στη Συρία, περιλαμβανομένων και ανώτερων στελεχών των «Φρουρών της Επανάστασης» την προηγούμενη διετία.
«Κερασάκι στην τούρτα» της έκρυθμης κατάστασης ήταν η ισραηλινή αεροπορική επίθεση την 1η Απριλίου σε κτίριο του ιρανικού προξενείου στη Δαμασκό, όπου σκοτώθηκαν πάνω από 12 άτομα, ανάμεσά τους και δύο ανώτερα στελέχη των «Φρουρών της Επανάστασης».
Κάπως έτσι η μακραίωνη ιστορία πολέμου των δύο αυτών κρατών έφτασε στο περασμένο Σάββατο, όπου το Ιράν επιτέθηκε στο Ισραήλ κάνοντας ολόκληρο τον πλανήτη να χάσει τον ύπνο του, μια και η συνέχεια είναι από προβλέψιμη έως εφιαλτική...