Δημιουργώντας θέσεις εργασίας στην Ευρώπη δίκαια και βιώσιμα
«Κατευθυνόμενοι προς μια κλιματική ουδετερότητα που μας επιβάλλει ο ίδιος ο πλανήτης, δεν πρέπει να μείνει πίσω κανείς». Με αυτήν τη ρήση σφραγίστηκε η δημιουργία του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης από το Ευρωκοινοβούλιο και το Συμβούλιο της Ευρώπης.
H Πολιτική Συνοχής 2021-2027 της ΕΕ θέσπισε μια σειρά χρηματοοικονομικών εργαλείων προσβλέποντας στη λειτουργικότητα και αποτελεσματικότητα των ομοσπονδιακών οργανισμών, σύμφωνα με το ευρωπαϊκό κεκτημένο. Τα εργαλεία αυτά επιχειρούν να απαντήσουν αποτελεσματικά στις τωρινές κλιματικές, οικονομικές και κοινωνικές απαιτήσεις. Εκφρασμένος στόχος της ΕΕ είναι η διαρκής εμβάθυνση στην ευρωπαϊκή συνοχή και ανάπτυξη. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσω της επίλυσης των διαφορών μεταξύ των επιπέδων ανάπτυξης των διαφορετικών περιοχών με ιδιαίτερη έμφαση στην ανάπτυξη των μη προνομιακών. Αφετηρία της Δίκαιης Μετάβασης είναι οι αγροτικές περιοχές στις οποίες συντελείται η βιομηχανική μετάβαση και οι περιοχές που πλήττονται από φυσικά ή δημογραφικά προβλήματα (αραιοκατοικημένες, νησιωτικές, ορεινές, ακριτικές). Πηγαίες αρτηρίες των εθνικών οικονομιών, όπως ο αγροτικός και βιομηχανικός τομέας, θα πρέπει να αποτελούν το σημείο μηδέν των ευρωπαϊκών «ενέσεων» χρηματοοικονομικής υποστήριξης, καθώς ιστορικά αποδεικνύονται οι πιο αποδοτικές φλέβες ανάπτυξης.
Ανέκαθεν η Ευρώπη ήταν οι περιφέρειές της. Η βιώσιμη μετάβαση βρίσκει πρόσφορο έδαφος στις περιφέρειες όπου ξεδιπλώνεται το μέγιστο ποσοστό του αγροτικού και βιομηχανικού τομέα στα κράτη-μέλη. Συνεπώς οι ευρωπαϊκές χρηματοδοτήσεις στον ελλαδικό χώρο οφείλουν να προσβλέπουν στη στήριξη της παραγωγής και εξαγωγής ελαιόλαδου, εσπεριδοειδών και λοιπών οπωροκηπευτικών στις περιοχές της Μεσσηνίας, της Λακωνίας, της Αρκαδίας αλλά και στην σημαντική Περιφέρεια Κρήτης. Παρόμοιο πλάνο αποτελεσματικής διαχείρισης των ευρωπαϊκών πόρων οφείλει να μπει σε δράση άμεσα για τις παραγωγικές Περιφέρειες Δυτικής, Κεντρικής και Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, οι οποίες πέραν των παραπάνω προϊόντων αποτελούν παραγωγικές κοιτίδες σιτηρών, καπνού και βαμβακιού. Μάλιστα, οι τελευταίες Περιφερειακές Ενότητες από κοινού με τις Περιφέρειες Θεσσαλίας και Στερεάς Ελλάδας κατέχουν ανταγωνιστική πρωτοκαθεδρία στον βιομηχανικό τομέα για παραγωγή βιομηχανικών πρώτων υλών.
Ωστόσο, από το ευρωπαϊκό Ταμείο που στηρίζει τις πλέον πληγείσες περιοχές για την άμβλυνση των κοινωνικοοικονομικών επιπτώσεων της μετάβασης, η Ελλάδα εισέπραξε 1,7 δισ., με την κυβέρνηση της ΝΔ να δίνει γραπτή υπόσχεση στην ΕΕ πως τα χρήματα αυτά θα εκμεταλλευτούν για μια «μεταλιγνιτική» Μεγαλόπολη στον Νομό Αρκαδίας. Πέραν των ζητημάτων γραφειοκρατίας που έχει προβάλει η κυβέρνηση, ουσιαστική πρόοδος στα έργα μέχρι στιγμής δεν έχει παρουσιαστεί αλλά ούτε και κάποιο επίσημο διαχειριστικό πλάνο στη δημοσιότητα. Το τελευταίο επιβεβαιώνει τη γενική αίσθηση παραμέλησης των ελληνικών περιφερειών παρά την ειδική ευρωπαϊκή χρηματοδοτική μέριμνα για την ενίσχυσή τους ύψους 13 δισ. Ειδικότερα, την απουσία ουσιαστικής οικονομικής περιφερειακής διαχείρισης, παρ’ όλες τις μεγαλοστομίες της κυβέρνησης, πιστοποιούν οι πληγείσες περιοχές από φυσικές καταστροφές, όπως ο θεσσαλικός κάμπος, που προσπαθούν να αναγεννηθούν από τις στάχτες τους.
Για τους λόγους αυτούς οι συνεργατικές προσπάθειες δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, όπως αυτές αναφέρονται αναλυτικά στο πρόγραμμα ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ, είναι απαραίτητες για την ανάπτυξη νέων δεξιοτήτων, την επιτάχυνση της τεχνολογίας, την εξασφάλιση εγκαταστάσεων, τη δημιουργία ερευνητικών δεσμών και, προπάντων, για την επένδυση σε υποδομές που επιτρέπουν την ανάπτυξη. Δεδομένου πως καμία χώρα δεν μπορεί να γίνει εύκολα κλιματικά ουδέτερη, η λύση έγκειται στο να επιδιωχθεί αυτό μέσω υποδομών περιφερειακής κλίμακας και μακροπρόθεσμου στρατηγικού σχεδιασμού σε περιφερειακό επίπεδο. Αυτό είναι ικανό να πετύχει οικονομίες κλίμακας στην έρευνα και στην ανάπτυξη. Δυνάμει, με τον τρόπο αυτό, ικανές περιφερειακές στρατηγικές μπορούν να αναπτύξουν διασυνδέσεις με περιφέρειες και εκτός εθνικού πλαισίου.