گاتها ؛ بننوشت فرهنگ ایرانی

یادی از اشوزرتشت، نخستین پیامآور یکتاپرستی زرتشتيان بر اين باور هستند که خداوند آدمی را آفريده است، تا زندگانی را تازه کند و جهان را نو سازد. تازهگردانی و نوکردن زندگانی و جهان مادی يکی از باارزشترين آرمانهای آفرينش است. به زبان گزارشهای ورجاوند، به کار و کوشش برای نوکردن زندگانی «نبردکردن با اهريمن» گفته میشود.

پنجــمد یماهبرابرباروز«خــور»ازماهدی برابراســتباسا لروزدرگذشــتاشوزرتشت. اشوزرتشــتدرگاتها،سرودهایورجاوندخود، بینشــیرابرایمردمانبهارمغانم یآوردکه هرانســانخردورزواندیشمندیرابهاندیشه وام یداردتاپیرامونزندگیخودوجهانهستی وچراییآفرینشبهاندیشــهبپردازد.ازای نرو درگذشتاشوزرتشتبهان هایشدتابهبرخیاز ویژگ یهایاینسرودهایسپندپرداختهشود. گاتها(نغمــهوســرودکهبانا مهــایگا تها، گاثاهــاوگاهــاننیــزخوانــدهم یشــود)، گف توگوهاودریاف تهایدرونیاشوزرتشــت ازاهورامزداوآموز شهایبرخاســتهازخردو دانشاوســتکهروشدرستزندگیکردنرا درچارچوبسرودبهمردمم یآموزد. زرتشــتیان،تنهاگاتهاراآموزشپیا مآورخودو بازتاباندیشهاووپای هیدینزرتشتیم یدانند کهدس تنخوردهبهدستمارسیدهاست.زبان وگویشگاتهانسبتبهبخ شهایدیگراوستا بسیارکه نتراست.گاتهاخودبخشیازکتاب اوستاست. پنجبخشگاتها،درزیرآمدهاست: بند-هفتهاتاَ ْه َنو ْدگات:هات(فصل)۴۳-۸۲،دارای۰۰۱ چهارهاتاُ ْشــ َتو ْدگات:هات۶۴-۳۴،دارای۶۴بند- ْترگات:هات۱۵،دارای۲۲بند-چهارهات ِســ َپ ْن َت َم ْدگات:هات۰۵-۷۴،دارای۱۴بند یکهات ُوهو َخ َشــ یکهات َو ِه ْشــتوایشگات:هات۳۵،دارای۹بند- گاتها؛بهکردارم یآید.گاتها؛دینشدن یها،کار وکوشش،ســازندگیوپیشرفتاست.گاتها؛ «رهبانیت»،کنارهگیریازجهانودرویشــی راســفارشنم یکند.گاتها؛کار،ســازندگیو بهرهبرداریدرســتازدادههــایاهورامزدارا پی شنیازرستگاریم یداند.جهانمادی،شوند رنجوبدبختینیستند.مادهچوندادهیخدایی اســتخوبودوستداشتنیاستونگاهبانی اززیس تبوم،دستوردینیاست.گاتها؛باکالن کارداردبهخردوریزنم یپردازد.دســتورهای گاتهــا؛کلــیاســتوواردریزگان(:جزییات) نم یشودواینویژگیاززیبای یهایگاتهاست کهآنراهمیشگیم یکند. درگاتهادســتورهایبایســتونبایست(:امر ونهــی)،ک متردیــدهم یشــود.درکلگاتها م یگویدکه؛ازهرآ نچهبهتندرستیواندیشه آزاربرســاند،بایددوریجســت.راس تبودن ودروغنگفتــن،ســازندهبودنوویرا نگــری نکردن،مهرورزیدنوماننــدآنکهدرگاتها بسیارآمده،ازدستورهایکلیاست. گاتها؛میزانونمودار(:شــاخص)راب هدســت م یدهد.ب هکاربســتنآ نهادرهرزمانوهر جایی،پیشــرفتدانشوتکنولــوژیباخود آدم یاستکهباراهنماییخردکاربندد.ازدید رفتاریوکرداری،اندرزهایگاتهادرسهبنیاد سادهاندیش هنیک( ُهو َم َت)،گفتارنیک( ُهو ْخ َت)، وکردارنیک( ُه َور ْش َت)کوتاهشدهاست.ازآ نجا کهاندرزهایگاتهاکلیاستوهمیشهبایدخرد ووجدانراهنمایآدمیباشــد،درب هکاربستن آ نهادشواریپیشنم یآید. زرتشتیانبراینباورهستندکهخداوندآدمیرا آفریدهاســت،تازندگانیراتازهکندوجهانرا نوسازد.تازهگردانیونوکردنزندگانیوجهان مادییکیازباارز شترینآرما نهایآفرینش اســت.بهزبانگزار شهایورجاوند،بهکارو کوشــشبراینوکردنزندگانی«نبردکردنبا اهریمن»گفتهم یشود. خوی شکاریهرزرتشتینبردکردنبااهریمن اســت.درزندگانیروانهریکازمردماندر برابرکارهایاومسوولاستودرمینوروانبه داوریفراخواندهم یشــود.پسازداوری،روان پاداشیاپادافرهخواهدگرفت. درگیتیاگرهرکسیخوی شکار یهایفردی واجتماعیرابهسرانجامرساند،«فره»بهاورو م یکندوخوشبخت،دارا،تواناوفرهمندم یشود. تازهگردانیدنزندگانییکراهداردوآننیز«راه اشویی»است.به«راهاشویی»رفتن،ه مآهنگ شدنبا«اشا»اســت.راهدرجهانیکیاست وآنراهاشــوییاســت.رفتنبهراهاشویییا بهکرداردرآوردنفلسف هیدینزرتشتیآسان نیست.ه مآهنگیبااشابهمعنایآناستکه هرآنوهمیشــهبایدآگاهانهوازرویدانشو خردنیکیبربدیبرگزیدهشود. بــرایبرگزیدننیکیبایدآگاهوخردمندودانا بود.«آســنخرد»یا«خردذاتی»راخداونددر نهادهریکازماگذاشــتهاستوخودمانیز م یتوانیمباآموختن،«گوشــوســرودخرد»یا «خرداکتســابی»ب هدستآوریم.باکمکخرد ذاتیم یتوانیمدانشوآگاهیب هدســتآورده، خردمندشویموجهانرانوکنیم. ازدیدگاهدینزرتشتی،کارواندیش هیانسان، م یبایدپیوســتهدرحالنوآوریباشد.زندگی بدونآفرینندگی،تیــرهوخاموشومر گآور است.کاشــتنیکگیاهویادرختتانوشتن یکنوشته،ســاختنیکآهنگوایجادیک هنــر،پدیدآوردنیکمحصــول،همهوهمه «خدمــت»ویاریبــهآفرینشاســت.تنها زندگ یایشــکوهمندوسرشــاروزندهاست کهدرآنهمهنیروهایانســانیب هکارم یافتد وهنرونوآوریوشادیوخوشبختیتاجنبو جوش،کوششوپویشهمهجارافرام یگیرد. واپسگرایی،کهنهپرســتیوخشکاندیشی درآرمــانزرتشــتیناســتودهوناشایســت اســت.گفتن«جهانوکارجهــانجملههیچ درهیچاســت»دردینزرتشــتیگناهاست. دردینزرتشــتی،انســانبایدپیوستهبرای باالبردنتــوانبدنی،خــردوروانخویش وه مچنیــنبرایباالبردنتــواناقتصادی، دینیوسیاســیخودابزارها،شیوهووسایل نویبیافریند.انســانبایدبرایهمزیستیبا یکدیگروایجادتمدن،پویاوسودرسانبرای همه،پیوستهدرکوششباشد. «پروردگارابشودمانندکسانیشویمکهجهان رابهســویتکامــلوآبادیپیــشم یبرند. ایخداونــدجانوخردوایهســتیبخش بزرگ،بشــودکهدرپرتو«راســتیوپاکی» ازیاریتــوبرخوردارگردیمتــازمانیکهما دســتخوشبدگمانیودودلیهستیم،اندیشه وقلــبمایکپارچــهبهتوتوجهپیــداکند.» (اهنودگات،هات۰۳،بند۹) «ایمزداکســ یکههمیشــهبهاندیشــ هی، ایمنیوسودخویشاســت،چگونهبهجهان شــادیبخشمهرخواهدورزید؟پارســایانی کهدربرابرهنجارهســتیوراســتیوپاکی زندگانیم یکنند،درمکانیکهپرتوخورشــید تودرخشانوجایگاهدانایانست،بهسرخواهند برد.»(سپنتمدگات،هات۰۵،بند۲)

یار ینامه: ۱-مهر،فرهنگ.دیدینوازدینیکهن،تهران:انتشارات جامی،سال۵۷۳۱،روی ههای۷۳-۳۳ ۲-جعفری،عل یاکبر.ستو تیسن،تهران:انتشاراتفروهر، سال۹۵۳۱،روی ههای۱۲-۹۱ ۳-زهــرآب؛دی نبندهآونهیر،جســتاریدربــارهیدین وآیینوگزار شهایســپندینه،انتشاراتراهگشا،شیراز، ۲۸۳۱،روی ههای۹۹۱تا۴۰۲ ۴-شهزادی؛رستم،جهانبینیزرتشتی،انتشاراتسازمان فروهر،تهران،۷۶۳۱،روی ههای۰۳و۱۳ ۵-گاتهایاسرودهایاشوزرتشت،برگردانازموبدفیروز آذرگشسب.

(شناسه: )35552