چهـــار جشـــن در یکماه

دیماه؛ ماه جشنها فرامیرسد

دردیــنزرتشــتیجشــ نهایفراوانی هســتکــهجشــ نهایماهیانــهیک دســتهازایــنجش نهاســت.همچون جشــناردیبهشــتگان که برابری روز اردیبهشــتاســتباماهاردیبهشتکه درســالنمایرسمیکشــوربرابربادوم اردیبهشــتماهاست.بهخجستگیجشن دیگانیعنــیبرابــریروزوماهدی،با موبــدمهربــانپــوالدیهموند(:عضو) انجمنموبــدانایرانودکترایرشــته فرهنگوزبا نهایباســتانیوهمچنین موبــداردشــیربهمــردی،ســخنرانو دکترایرشتهفرهنگوزبا نهایباستانی گف توگوییانجامدادیم. موبدبهمــردیدربارهیجشــند یگان م یگوید:«ایرانیانباســتان،گذشــتهاز جشــ نهاییکهبهمناسب تهایگوناگون برگزارم یکردند،ه منامشــدنروزوماه راهمدرهرماهجشنم یگرفتند.همانند جشــند یگانودرماههایپیش،جشن خــوردادگانوجشــنامــردادگانرانیز داشــتیم.»موبدبهمردیم یگویددرماه دیچهارجشــند یگانداریم،اورمزدو د یماهکهنخســتینروزد یماهباستانی استوبرابراستبا52آذرماهخورشیدی. دومیــنجشــند یگان،روزد یب هآذرو د یماه،کههشــتمینروزدیماهباستانی استوبرابربادومد یماهخورشیدیاست. بهگفت هیدکتربهمردیســومینجشن د یگان،د یب همهــرود یماهاســتکه برابرپانزدهمینروزد یماهباستانیونهم د یماهخورشیدیاستوچهارمینجشن د یگان،درروزد یب هدینود یماهاســت برابربیســتوسومینروزد یماهباستانی د17و یمــاهخورشــیدی.موبدمهربان پــوالدیازارزش«دی»م یگوید:«دی ازچنانارزشــیبرخورداربودهکهسهروز درهرماهرابهنامخودویژهکردهاســت وبرایآ نکه«دی »هاباهماشتباهنشوند هریــکازآ نهارابانــامروزپسازآن همراهم یکنند،ماننــدد یبهآذر.بنابراین، ســهرو ِزدیورو ِزاورمــزدرو یهمچهار جشند یگاندرد یماهداریموافزونبر آنهریــکازاینچهارروزدرهردوازده ماهسالنشانازآغازهفت هایدرماهاست ودرزمانباستانومیانهاینروزهاتعطیل بودهاستواینچیزیمانندتقسیمماهبه هفت هیسامیاستبهاینترتیبکهآغاز هربخشهفته،بهنامآفریدگاربودهاست. روزیکمبهناماورمزد،روزهایهشــتمو پانزدهموبیســتوســومماهبهنامدی یعنیآفریدگار.»موبدپوالدیم یافزایددر اوستایبرسادروزانهیادم یکنیم:«اورمزد اواگاهســه ِد ِیویسپیشــام.»درسراسر ادبیاتزرتشتی،اهورامزداباویژگیدادارو آفرینندهیادشدهاست. موبــدبهمــردیم یگویــد:«واژهیدی کهدراوســتا"دتهــوش"(ãxkatad)یا )da]yak("هوزد" آمــده، ب هچم(:معنی) داداریــاآفریننــدهوآفریدگاراســتکه همیشــهبهمانندصفتیبــرایاهورامزدا آوردهشدهاست. واژهی"دی"ازریشــ هدمآ)dā("اد"یه اســتکهدراوســتاوفارسیهخامنشی (پارسیباستان)وسانسکریتبهچمدادن، آفریدن،ساختنوبخشیدناست. درپهلوی"داتن"(natād)ودرفارســی "دادن"شدهاســتو"داتر"(ratād)که درپهلوی"داتار"ودرفارســی"دادار"یا آفریدگارگفتهم یشــودودرخوداوستادر آفرینگانگاهنبــاربند11،صفتدتهوش برایدهمینماهســالبهکاررفتهاست. درماهدی،دراینسهروزبههمراهاورمزد ود یماه،جش نهاید یگاندرستایشو نیایشخدایبزرگبرگزارم یشــد،چهار جشننیایشیدرسردترینماهسال.» دکترمهربانپوالدیدربارهیســالنمای امروزیم یگوید:«بنابرســالنمایرسمی کشــور،اینچهارجشــنبهروزهای52 آذر،دوم،نهــموهفدهمد یماهجایگزین م یشوند.شــوند(:علت)اینجایگزینیآن اســتکههم هیماههایزرتشــتی03روز هستند،درحالیکهدرسالنمایرسمیکشور، ششماهنخست13روزاست.اینششروز اختالف،شوندآنشدهکههشتمدیزرتشتی بادومد یماهســالنمایرسمیبرابرشودواز ایــنروبنابرکتابپهلویبندهشــن( آغاز آفرینــش)اینچهارروزماهکهبهنامهورمزد وسهدیاست،یکیبرنام،یکیبرگاه،یکی بردینویکــیبرزمــانراهنمایی(:داللت) م یکنندکههمیشهبودهاند.» ابوریحانبیرونیدربارهی«دی»م یگوید: «...دیماه،نخستینروزآنخرمروزاستو اینروزوماههردوبهنامآفریدگاراستکه "هرمز"نامیدهم یشود،یعنیحکیمودارای رایوآفریدگار...»ایرانیانواپســینشــب پاییز،یعنیخوردادامشاســپندودیماه،03 آذرماهکهبنابردانشستارهشناسیدریافتهاند کهبلندترینشبسالاســتراتاسپید هدم جشنم یگیرندوباورایرانیانباستانبراین بودکهچونازفردایآنشــبخورشــیدو روشــناییبرتاریکیچیرهم یشوندوکارو کوشــشوآبادانیکشوربیشــترم یشود،از ایــ نرو،روزپسازآنرا"خورروز"یا"خرم روز"مینامیدند.درایــنروزعادتایرانیان چنینبودکهپادشــاهجام هیسپیدم یپوشید ودرشــهروروســتابرفرشروشنزیبای سپیدمینشســتوهرکسنیازمندم یشد کهباپادشاهســخنبگوید،خواهدگداباشد یادارا،بــدونهیچگونهدربانــیونگهبانی نزدپادشــاهمیرفتوبدونهیچمانعیبااو گف توگوم یکرد.همچنیندراینروزپادشاه بادهقانانوبرزگران(:کشــاورز)همنشــینی م یکردوســریکسفرههمهباهمخوراک م یخوردندوشادیراگسترشم یدادند. زرتشــتیانامــروزیهمجشــند یگانرا برگــزارم یکنند.همچنیــنآموز شگاههای زرتشــتیدرشــهرهایتهــران،کرمــانو یــزدوانجم نهاونهادهایزرتشــتیایران، آمریکا،کانادا،اســترالیا،هند،بحرین،دبیو... جشند یگانرابرگزارم یکنند. موبــداردشــیربهمــردیکهمدیــریکیاز آموزشــگاههایزرتشــتینیزهستدربارهی برگزاریجشــند یگاندرآموزشگاهرستم آبادیانم یگوید:«باوجودهزینهومشکالت، بــازهمایــنجشــنرابرگــزارم یکنیمتا دان شآموزانزرتشــتیبهخوبیبافلســفهو پیدایشوارزشجش نهاآشناشوند». ازموبدپــوالدیم یخواهمدربــارهییکی دیگرازجشــ نهابگوید.دکترپوالدیکوتاه دربار هیجشــنپیشرو،جشناسفندگانیا روزبزر گداشــتزن،مادردرآیینزرتشــت م یگوید:«جشناسفندگانکهبرابرروزاسفند ازماهاســفندودرگاهشمارامروزی92بهمن ماهاســتروزارجگذاشــتنبهبانواناست. درگذشــتهوامروزهدربرخــیازبخ شهای سرزمینایراندراینجشن،بانوانجام ههای نوم یپوشــیدند،بانوانمهربــان،پا کدامن، پرهیزکاروپارســاکهفرزنــداننیکرابرای هازمان(:جامعــه)پــرورشم یدهند،د لگرم م یشوندودرروزجشناسفندگان(اسپندگان)، بانــوانازمردانخودپیشــک ش(:هدیه)هایی دریافتم یکنند.»دکتربهمردینیزم یگوید: «آ نهادراینروزازکارهایهمیشگیخوددر خانهوزندگیرهام یشدندومردانوپسران کارهــایدرپیوندبازناندرخانــهرادرروز جشناسفندگان(اســپندگان)انجامم یدادند. اکنوننیززرتشــتیانجشناســفندگانرابه نامروززنوروزمادرزرتشتیوزناننیکوکار وپا کدامنگرامیم یدارند.» دکتربهمــردیودکتــرپــوالدیدرپایان گف توگوازجایگاهوارزشجشــ نهاوای نکه جشــ نهاهموارهازجایــگاهواالییدرمیان نیاکانمابرخورداربودند،یادکردند. (شناسه: )35573