گوجهفرنگی روی میراث ایرانی

کشــاورزان روی «تپهســبز» گوجهفرنگی و خیار کاشــتند و در راســتای این کشتوکار یکی از محوطههای پیــش از تاریخ ایران را آبیاری کردند. ایــن محوطهی پیش از تاریخ کــه در آن نشــانههای رازیگری(:معماری) پیدا شــده، گویای پیوند ناگسستنی فرهنگ انســانی در ایران اســت. برپایهی قوانین و ضوابط میراثفرهنگی این کشــتوکار جرم به شــمار میآید. مســووالن میراثفرهنگی بهبهان میگویند: در این زمینه هشــدار داده و به دادگاه شــکایت بردهایــم و اکنون دیگر آبیــاری در این محوطه انجام نمیشــود. با اینحال پرســش این اســت که مســووالن یگان حفاظت میــراث فرهنگی چرا پیش از آغاز آبیاریها آن را گزارش ندادند؟ از ســوی دیگر دیری است که پایگاه ارگان و جوبجی، مسوولی همیشــه غایب دارد و این محوطه به حال خود رها شده است. فرنشــین(:رییس) میراثفرهنگــی بهبهان، میگویــد: «تنهــا راهکاری که مــا پیش از این هم پیشــنهاد کردهایم، خریــداری این محوطههای ارزشــمند اســت تا کشاورزان هم بتوانند به حقوق خود برســند و از سوی دیگر محوطههای پیش از تاریخ پاس داشته شوند». به گفتهی کبرا ابوعلی، در اکنون به کشاورزان هشدار داده شده است و در حال پیگیری روند قضایی هستند، ولی شوربختانه دادگاه حق را به کشــاورزان داده است. وی افزود: «پس از آن ما نامهنگاریهای بسیاری برای خریداری این محوطهی تاریخی انجام دادیم و پرونده در جریان اســت. تا امروز هم توانستهایم که جلوی آبیاری را بگیریم، اما شما بهتر میدانید که بههر روی کشاورزان کار خودشان را انجام میدهند و سود شــخصی برایشان مهمتر از یادمانهای تاریخی است.» ابوعلی در دنباله گفــت: «ارگان، محوطهای سههزار هکتاری اســت که در آن کشاورزی انجام میشــود. گرچه بنا بوده که کشاورزی دیمی باشــد، نه کشــت صیفی؛ با اینحال کشاورزان کار خود را انجام میدهند». این مدیــر جدید میراثفرهنگی پافشــاری میکنــد که در حال پیگیــری از فرمانداری اســت تا شاید بتواند جلوی این کشتوکارها را که بســیار به محوطهی تاریخی آســیب میرساند، بگیرند. تپهسبز به شمارهی ملی 907 ثبت ملی شده اســت و میان روستای منصوریه و کارخانهی ســیمان بهبهان جــای دارد کــه در زیر آن آثار پیــش از تاریخ جای گرفته اســت. تنها یافتههای مــا دربارهی این تپه به ســالها پیــش برمیگردد؛ زمانی که گروه مشــترک ایرانیآمریکایی در ســال 13۴9 خورشــیدی رهسپار دشت بهبهان شــده بودند. آنها در پی رد پای پیوند فرهنگی دو دشت خوزستان (سوزیانا) و بهبهان بودند و از این روی بیشتر تپهها، تلها و پشــتههای پیش از تاریخی را شناسایی میکردند. اســماعیل یغمایی یکی از باستانشناســانی اســت که همراه نیسن آمریکایی برای نخســتین بار به گمانهزنی در این تپهی ناشــناخته پرداخته است: «تلسوز (تپهســبز) نزدیک به 9 متر از رویهی دشت بلندا دارد. در این گمانهزنی تکه سفالینههای منقوش (خطوط هندسی، نقشهای تجریدی و نقشهای جانورانی چون مار، الکپشت و چارپایان) دیده شدهاند». چند ســال پیش اســماعیل یغمایی و عباس مقدم، که برای بررســی وضع ارگان به آنجا رفته بودند، دیگر بار دیدند که بر تپهسبز گندم کاشته شده بود. این گروه به کشاورزان و هم به میراثفرهنگی بهبهان و فرنشــین میراث فرهنگی اهواز این ویرانسازیها را یادآوری کردند و بــه پژوهشــکدهی میراثفرهنگی گزارش و هشدار دادند که کمترین توجهی به محوطههای تاریخی بهبهان نمیشود. برآیند ایــن بیتوجهــی، کارهای کنونی کشاورزان اســت که روی تپه به گونهی گسترده گوجهفرنگی کاشتند. یغمایی میگوید: «ویرانســازی تپههای تاریخــی و پیــش از تاریخ خوزســتان، دیرســالی اســت که ادامه دارد و سازمان میراثفرهنگی کمتریــن توجهی به این ویرانیها نداشته و در صورت ادامهی این سکوت، بینندهی ویرانی این تمدن بزرگ خواهیم بود».

پایگاه ارگان با مدیر همیشهغایب

مجتبا گهستونی، دبیر و سخنگوی انجمن دوســتداران میراثفرهنگی «تاریانا»ی خوزســتان، هم در این زمینــه میگوید: «تاکنون دو دوره حفاری علمی در تپهسبز انجام شده است و امیدواریم که در پلهی ســوم این حفاری، بــرای تعیین عرصه و حریــم این محوطهی تاریخــی، در آینده انجام گیرد. هرچنــد این کار زمانی انجام میشود که مسووالن میراثفرهنگی توجه بیشتری به این آثار داشته باشند و عرصه و حریم تپهسبز باستانی انجام و ابالغ شود». او بــا نگاهــی بــه گذشــته میگویــد: «زمینهایــی کــه در حریــم محوطهی باســتانی ارگان هستند به شــوند(:دلیل) آثــاری که زیــر آنها جای دارد بســیار باارزش هستند. پیش از این کشاورزی در این بخشها به گونهی دیم بود و آســیبی به آثار نمیرساند، اما اکنون دریافتهایم که کشاورزان آن منطقه سرگرم کشت همراه با آبیاری هستند». گهســتونی میگوید: «محوطهی تپهسبز از محوطههای پیش از تاریخ اســت. این تپه با اینکه از اندک تپههایی اســت که تابلــو دارد اما باز هم در آن کشــتوکار انجام میشود و این جای پرسش دارد. از سوی دیگر چرا با وجود برخورداری دوازده نیروی یگان حفاظــت در بهبهان، باید با چنین دشــواریهایی روبهرو شــویم، در حالیکه میراث فرهنگی در شــوش دارای چهار نیرو، شوشتر پنج نیرو و دزفول شش نیروی یگان حفاظت است.» نیروهــای یــگان حفاظــت ســازمان میراثفرهنگــی هم میگوینــد که دچار کمبود امکاناتی همچون موتور و ســالح گرم هستند و در مورد تپهسبز همان زمان گزارشها را ابالغ کردهاند. ایــن کنشــگر(:فعال) میراثفرهنگــی همچنین از نبود پاسخگو در پایگاه ارگان و جوبجی خبر میدهــد: «پایگاه بهبهان شوربختانه تنها در اندازههای نام است؛ نه دفتری دارد و نه نیرویی. مســوول کنونی پایگاه ارجان، در اهواز مســتقر است. این پایگاه پــس از مجتبا گنجــی، که بر اثر رویدادی درگذشــت، دیگر نتوانست کار ویژهای انجام دهد.» اکنون باید دید که از این پس مســووالن چه اندیشهای برای پاسداری از یادمانهای تاریخی محوطهی باســتانی ارگان انجام میدهند. آیا کشت گوجهفرنگی روی آثار پیش از تاریخ همچنان انجام میشــود یا سرانجام این محوطه خریداری میشود و ریشههای شناسهی(:هویت) تاریخ ایرانیان نجات پیدا میکند؟ (شناسه: )36124