زبان سنگسری، ميراثی ديرين و کهن

کشورماایران،میهنقو مهایگوناگونبا زبا نهایگوناگوناستکههرکدامچون سازی در یک گروه خنیاگری(:موسیقی)، شــوند(:موجب)زیباییورساییآنآواز پایانیم یشــوندکهازایــرانبهگوش میرســد.اینزبا نهاکهشــمار(:تعداد) گوی شورانــشگوناگــونهســتند،گاه ه مچــونکردی،گیلکــیوبلوچینامی آشــناوبرایهمهشناختهشــدهاند.ولی بنابرآمارهــا،002تا004زبانرادراین سرزمینشناســاییکردهاندکهشایدنام برخیازاینزبا نهارانشــنیدهباشــیمو چهبســاکهبراثرب یتوجهیدرسا لهای نهچنداندورازمیانرفتهاند. اززبانهایرایجوکهناینســرزمین کهکمترشناسانیدهشده،زبانسنگسری استکهایلسنگســربدانسخنگفته وبههمینشــوندهمبهایــننامنامور است.اینایلبلندترینراهکوچعشایررا درایرانبهنامخودکردهاند.درگسترهی بزرگی کــه جایــگاه تابستانهشــان در خاور(:شــرق)بهطالقانرسیدهوجایگاه زمستانهشــاندرباختر(:غرب)بهکاشمر وطبسمیرســد،درازاییبیشازهزار و00۵کیلومتــررادربــرمیگرفت.این گســترهبخشهاییازشهرهایخراسان جنوبــیورضویوشــمالیتاقومسو قــموبلندیهایالبرزچونگلســتان، مازنــدران،تهرانواســتانالبرزرادربر میگیرد.خاســتگاهآغازیناینقومشهر سنگســربودهاســتکهبنابــرگفتهی گاهنگاران(:مورخان) همان «سگســار» مازندراناســتکهنامآندرشــاهنامه آمدهاســتوامروزهبه«مهدیشهر» ناموراست. شــیوهیزندگــیسنگســرهاازدیرباز بهگونــهیایالتیونیامیختنباقومهای دیگربودهاستوهمین،شوندآمیختگی کمتــراینزبانبازبانهایدیگرشــده اســت؛ازاینروبهگونهیسرچشمهای بیمانندبرایپژوهشهایزبانشناســی وروزنیگشودهبهروزگاردیریندرآمده است. ازدیــددســتهبندیزبانی،ایــنزبان کهــنرابخشــیازگــروهزبانهــای شــمال باختر(:غــرب) و از زبانهــای ایرانــیمیداننــد.ازشــوندهایکهن بودن این زبان که بیشــتر زبانشناسان آن را پذیرفتهانــد، صــرف فعلهــای جداگانــهبــرایجنــسنرینه(:مذکر)و مادینه(:مونث) بوده که نشــاندهندهی جــایگرفتنسرچشــمهیاینزباندر دگرگونی(:تحول)زبانیاز«باســتان»به «میانه»اســت.درایندگرگونی،صرف جنــسفعلهادرزبانپارســیازمیان رفته،ولــیدراینزبانبرجــایمانده اســت.بودنضمیرهاینرینهومادینهو ساخت«اِر ِگیتیو»نیزنشانازدیرینگیو کهنبودناینزباندارد. ازدیگرویژگیهــایممتازوبیهمتای اینزبان،نظامآواییآناستکهدارای هشــت«واکه»یساده(درفارسیشش واکهیســادهدیدهمیشود)وهمچنین انبوه «ادات» یا پیشوندهای فعلی است. بــهگونهایکهبــانهادنهــرکدامبر ریشــهیفعل،معنیهایگوناگونیرادر پیداردوشــوندپرمایگی(:غنای)زبان درپدیــدآوردنواژههاینومیشــود. همچنینمیتواندهمچونسرچشــمهای سترگدردســتفرهنگســتانزبانو ادبفارســیبرایآفرینشواژگاننوبا ریشــهیایرانیبهکارآید.نمونهیزیر، افزودنپیشــوندبهریشهیفعلی«ریژ» رانشــانمیدهدکــهپیداییمعنیهای گوناگونرادرپیدارد. 1-هوریژ:بیانداز 2-دوریژ:بریز(برایمایعات) 3-بریژ:بریز 4 -هاریژ:اختالطکن ۵-دریژ:بهدرونافکن 6-وریژ:بزن 7-ورریژ:ساقطکن 8-واریژ:درمعرضهواقراربده 9-سرریژ:بیافزا 01-پشریژ:پساندازکن. بودنانبوهیازواژگانباریش ههایاوستایی، اشکانیوسکایینیزگواههاییازدیرینگیو ســیرتاریخیوتکویناینزباناستوبرای نمونهمیتوانازواژ ههایزیریادکرد:

مال َورف، پیر و

از زبان گری:گردن/شپ:جهش/کرند:کنند/واش: علف/ َولــگ:برگ/واخت:گفته/ َور:حصارو محوطه/ ...... اززبانپهلویاشکانی. َچفت:آغل/ َز َرژ:کبک/پ ِش:پدر/ ..... ازریشه سکایی. همچنینپــارهایازواژههادرایــنزباناز باورهاورفتارهایزرتشــتیسخنم یگویند، مانند«شــوی»بــهچمپیراهــنو«زنافر» بــهچــمکــمارزش،«تنافــور»وهمچنین «فتات»بهچمشستهشــدهکهازریشــ هی «پاتیــاد»وشس توشــویهمراهبــااورادو پا کسازس(:تطهیر)مذهبیاست. رویهمرفتــه،ویژگ یهاییکتاییاینزبان ودیرینگیونظامآواییویژ هیآن،شوندآن شدهاستکهنوشتناینزبانبا«رسمالخط» کنونیفارسیدشــواروشایدناممکنشودو تالشگوی شورانشبرایگرایشخانوادههابه فراگیریزبانمادریدرکودکان،شوندروی آوردندوســتداراناینزبانبهپدیدآوردن «رسمالخط»نوینیبانام«دبایین»(دب:خط +آیین)برایآنشدهاست. دراینشــیو هینگارشکهالهــامگرفتهاز «دی ندبیره»بهعنوانیکسرچشم هیدیرین ونابایرانیاســتکههنوزهمازکاملترین وجامعتریــنحر فهــایالفبایــیدرمیان نظا مهایالفباییموجودجهاناســت،شــده است.نویس ههایموردنیازکه13نمونهاست، ازدی ندبیرهوهمچنینپهلویگرفتهشــدهو بــاقرین هکردنآ نهابهماننــدآینه،بهگون هی چپنویسازآ نهابهرهبردهم یشودکهبرای نمونهواژههاییادشدهدربخشپیشون دهای فعلیبهگونهیزیرنگاشتهم یشود: K8UL= G8UL= EDUL= K$UL= GZUL= YDUL= YDUUL= Y$UL= VDUUL= SD6UL= هرچنددبایینازویژگ یهــاوتوانمند یهای بسیاریبرخورداراست،ولیمنتقدانینیزدارد. خرد هایکهمنتقدانبیشازهمهازآنسخن م یگویند،ایناستکهدی ندبیرهیکمیراث کهنبــودهوارزشدینی،تاریخیوفرهنگی داردوهمیشهازراستنوشتهمیشدهاست؛از ای نرو،روانیستکهدرایناثرکهنوباستانی دستبردوآنرابااینکارخدش هدارکرد. دربرابرآن،هواداراناینشــیوهینوشتاری م یگویندکهدبایین،شناسهی(:هویت)نوینی اســتکهباالهامازدی ندبیرهآفریدهشدهواز ای نرونبایستیآنرابادی ندبیرهیکیدانست. چنانکهحــرف«ل»و«همــزه»دردبایین برگرفتهازپهلویبودهودردی ندبیرهنیست. همچنینچپنویسبودنآنشوندهماهنگی آنبــازبــانریاضیشــدهاســتوویژگی جدانویســی،کاربردیشدنآندرنوشت ههای فناورانه(:تکنولوژیک) و فرمولنویســی را به همراهداشــتهاســتکهتوانمندیآنرادر کاربردهایتجارینیزافزایشم یدهد. همچنینباتوجهبهزمین ههایروا نشناختیکه درهنروفیلممطرحاستوکارهایانجامشده درزمین هیچگونگیاثرگذاریسوژ هایکهاز راستیاچپواردتصویرم یشود،برمیآیدکه نوشتنازچپ،ماناییوتاثیرگذاریبهتریدر نویسنده،هنگامنوشتنداشتهباشد. بههررویدرزمــانکوتاهیکهازپیدایش دبایینم یگذرد،دیدگاههــایگوناگونگفته شــدهاســت،ولیآنچهکهپذیرشهمگانی درمیانسنگسرزبانانراداشته،نیازبهداشتن رســمالخطیویژهوبهرهگیــریازدی ندبیره دراینرسمالخطاســت.چراکهخطویترین فرهنگیکهازمان(:جامعه)بودهوبایســته اســتکهازژرفترینتوانای یهایفرهنگی آنهازمانبرایپدیدآوردنخطبهرهجست. (شناسه: )36154