سدی بزرگتر، ریزگردهایی بیشتر

خوزســتان این روزها و بســیاری از روزهای ســال گرفتار بالی طبیعی ریزگردها اســت. بالیی که نهتنها بر طبیعت بلکه به واســطهی مدیریت بد انســانها بر ســر چهار میلیون و هشتصد هزار خوزستانی فرود آمده است. دکتر مصطفی سهرابپور هموند(:عضو) هیاتعلمی دانشکدهی مهندسی انرژی دانشگاه صنعتی شــریف در نشســتی بــا جســتار(:موضوع) «محیطزیســت و ریز گرد و غبار» گفت: «در نیمهی دوم سدهی بیستم، کشورهای منطقه در راستای مدیریت منابع آب اقدام به سدسازی کردند. برای نمونه ترکیه با ایجاد سد آتاتورک بر سرچشــمهی رود فرات حجمی معادل ۰۳ تا ۰۴ درصــد آبی را که از طریق رود فرات به سمت سوریه و عراق میرود در پشت این سد جمع کــرد. وی با بیان این که منابع آبی نیزار عــراق از راه آب رودهای دجله و فرات فراهم میشــد، افزود: با این سدســازیها منابع آب این نیزار از بین رفت و با خشــک شــدن این نیزار، ریزگردها از سوی عراق از طریق بادهای محلی به ایران وارد شد.» با وجود سفارش کارشناسان محیطزیست بر این مورد که دولتمردان با هر دســتاویزی باید جلو سدســازی دولت ترکیه را، بهویژه سد «ایلیسو» که مدتی است زمزمهی ساخت آن به راه است را بگیرند اما به نظر میرسد که ترکیه کمر همت به ساختن سد «ایلیسو» بسته است. سدی که در مرز جنوب خاوری(:شرقی) ترکیه و روی رود دجله ســاخته میشود و آب دجله به اروندرود ایران سرازیر میشود. با اینکه پیش از این هم نسبت به ساخت سدهای گوناگون روی رودهای مــادر مانند دجله و فــرات بارهاوبارها هشدار داده شده بود ولی روند سدسازی ترکیه بیتوجه به اوضاع کشــورهای پاییندستی مانند ایران و عراق همچنان ادامه دارد تا میزان آب در تاالب هورالعظیم به کمینهی(:حداقل) خود برسد و خشک شود. هرچند آســیبهای ساخت این ســد به هورالعظیم محدود نمیشود و زیانهای جبرانناپذیر برای کشــورهای پاییندست به بار خواهد آورد. از دشواریهای معیشتیای که برای مردم منطقه ازسوی ریزگردها پیش خواهد آمد، گرفته تا پدید آمدن فرآیندهایی مانند بیابانزایی و خشکســالی در عراق و حتا ایران و افزایش خشونتهای هازمانی و امنیتی. گفتنی اســت که پیشتر برخی سازمان های مردمی و پویا در زمینهی زیستبوم با پخش بیانیهای دربارهی با خطرهای ساخت این سد نوشتند: طرح ساخت سد ایلیسو بر رودخانهی دجله سرزمینهای میانرودان را، که از نگاه طبیعی و فرهنگی دارای ارزش بسیار هستند، دســتخوش خطر کرده اســت. بــه گزارش گاردین یک آرامگاه بزرگ از سدهی پانزدهم میالدي در جنــوب خاوری ترکیــه جابهجا شده اســت تا راه براي ساختن سد ایلیسو بر رودخانهی دجله باز شود. به گفتهی کنشگران زیستبوم دولت ترکیه از نابســامانیهای موجود در عراق و سوریه سواستفاده کرده است و از رعایت حقآبه این کشورها خودداری میکند. در پی بسته شدن

آب از ســوی ترکیه بخش هورالعظیم عراق خشک و به کانون اصلی گرد و غبار دگرگون شده است که کشور ما را نیز تحت تاثیر قرار میدهــد. ایران به عنوان تنها کشــوری که اکنــون امکان کنش پویــا در منطقه را دارد بایــد بازدارندهی این کار باشــد و از همهی گنجایشهــای موجــود در این راســتا بهره ببــرد. ایران باید نخســت زمینهی گفتوگو در باالترین ســطوح با مقامــات ترکیه را هر چه زودتر آغاز کند و نگرانیهای زیستبومی خود را به آنکارا بگوید. در ۰۱ سال گذشته، به شوندهایی که گفته شد، گرد و غبار نیز در چارچوب میهمانی ناخوانده خود را به فضای خوزستان میرساند و دم و بازدم مردم این استان را به شماره میاندازد. گرد و غباری که شوند پدید آمدن آن با وجود آثاری سهمگین که بر زندگی مردم داشته است، پیوسته میان منابع بیرونی و درونی دستبهدست میشود. طول تاج سد ایلیسو که بر روی رود دجله ساخته میشــود ۰۲۸۱ متر و بلندی آن نزدیکبه ۵۳۱ متر است. میزان آب پشت این سد نزدیکبه ۰۱ میلیارد مترمکعب یعنی ۰۵ برابر گنجایش ســد کرج اســت! البته در ایران بزرگترین سد، یعنی کرخــه، به طول ۰۳۰۳ متــر و بلندای 7۲۱ متر نزدیک به 7 میلیارد مترمکعب ذخیره دارد یعنی نزدیک به ۵۳ برابر سد کرج! هوشیار باشیم اگر سد ایلیسو ترکیه، که گنجایش آن سه برابر سد کرخه است، ساخته شود همهی کشور درگیر ریزگرد خواهد شد.