گزینش زو تهماسپ به شهریاری ایران

سرگذشت ايران )30(

زال و بزرگان در پی کشته شدن نوذر به دست افراسیاب، شاهزادهی توران و نیز شکست سپاه دوم توران در زابلستان «زو پسر تهماسپ پسر منوچهر» را شایستهی شهریاری دانستند و او را بر تخت نشــاندند. تهماسپ، پدر زو، فرزند منوچهــر و برادر نوذر بود که شــوند(:باعث) خشم منوچهر شد و شــهریار یادشده دستور کشــتنش را داده بود، ولی بــزرگان منوچهر را پشــیمان کردند و تهماسپ تبعید شد و در همان روزگار درگذشت. ولی زو از ســوی منوچهر گرامی داشته شد. بههرروی، زو تهماســپ در هنگام شــهریار شدن 80 سال داشت. در ایــن هنــگام کــه یــازده ســال از آغاز آفند(:حمله) تورانیان ســپری میشد بسیاری از دژهــا ویــران، جنگلها نابــود و رودها و چشــمهها از ســوی دشمن کور شــد. گویا شاهزادهی توران میدانســت که چیرگی بر ایران همیشگی نیست. ســرانجام در پی یک آشــتینامه که گویا در پس چند پیــروزی پیاپی زو بر تورانیان و نیز پنج ماه خشــک ســالی رخ داد، تورانیان به پشــت مرزهای پیشین خود در شمال آمودریا بازگشــتند. اینگونه بود کــه فرمانروایی 12 ســالهی اشــغالگران تورانی بــا کانون ری بر فالت ایــران پایان یافت. پیرو گزارشــی افراسیاب پسر پشنگ در این واپسنشینیها کشــته شده اســت. اگر چنین باشــد، با در نگر(:نظر) آوردن ســالهای افسانهای نوین دربــارهی درازای زندگــی و فرمانروایــی او میتوان برداشــت کرد که کــش آمدن نام افراســیاب در گزارشها به صورت یک لقــب بــرای فرمانروایان تــوران بوده اســت و نه زندگانی دیریاز آن شاهزاده. بهدیگرسخن، همانگونه که نام ارشک بر شهریاران تازهتر اشکانی پیاپی گذارده شد و نیز پسان(:بعدا) در نوشتههای اسالمی نام دو خســرو برای شناســاندن همهی شهریاران ایران رواج یافت نام افراسیاب نیز چنین کاربــردی را برای فرمانروایان توران پیدا کرد. بههرروی، زوتهماســپ در آبان روز از آبانمــاه تورانیان را بــرون کرد که آن روز جشــنی ماندگار برای ایرانیان شد. ســپس دربار شــهریار ســالخورده به بازســازی بیشتر ویرانیهــای روزگار تورانیــان پرداخت. کاشــت درختچهها و ســاخت بوســتانها، بــاز کــردن چشمهها و رودها، ســاخت و بازسازی دژهای شــهرها، فراهم کــردن کاالها و خوراکهــا برای کاهــش نرخ آنها و بخشــش باج(:مالیــات) چندســاله کارنامهی شــهریاری کوتــاه او برای بازســازی ایران بودنــد. در روزگار او از رودخانههای بزرگ شــمال باختری فالت چند رود کوچک نیز کشــیده شد تا نخستین فرایند آبرسانی نوشتهشده در تاریخ از سوی ایرانیان انجام گیرد. نام رودها و ســرزمین زاب برگرفته از نام زو (اوَزَو در اوستا) است. سرانجام پس از سه تا پنج سال شــهریاری زو تهماسپ سالخورده در شهر استخر پارس درگذشت. (شناسه: )36665