ایل سویی، آبی برای نابودی ایل

با اینکه تجربهی سدســازی و نتایج نافرجام آن کشورهای پیشرفته را باورمند کرد از این صنعت شگفت و بزرگ برای مهار کردن بخشی از طبیعت به بهانهی زندگی بهتر سود نبرد ولی برخی از کشورها با آگاهی از این نافرجامی به انگیزههای گوناگون اقتصادی، کسب قدرت در منطقه و پیشرفت به سدسازی ادامه میدهند. ترکیه در ســال 199۲ میادی با گشایش سد بزرگ آتاتــورک بر رود فرات شــوند(:باعث) افزایش روند خشکسالی و درگیریهای تباری بر ســر آب در عراق و همچنین شــکلگیری ریزگردهــا در ایران شــد و اینبار با ســاخت ســد بزرگتر دیگری با نام «ایلیسو» بر روی دجله نگرانیهای بیشتری را برای کشورهای منطقه پدید آورده اســت. این در حالی اســت که بســیاری از کشورهای اروپایی با این طرح به انگیزهی زیانهای ســنگین زیســتبوم، کشاورزی و زیستانسانی با ساخت آن مخالف هستند، برخی کشــورهای خاورمیانه در حال پشــتیبانی از ترکیه برای به پایان رساندن این سد خانمانبرانداز هستند. کارشناســان بر این باورند که ســاخت سد ایلیســو با گنجایش ســه برابر ســد کرخه، بزرگترین ســد ایران، باعث خشک شدن تاالبهای مرکزی عــراق، ســوریه و تبدیــل تــاالب هورالعظیــم بــه بزرگتریــن کانون بحرانــی ریزگرد در منطقه درگیری که دربرگیرنــدهی 5۲ استان خاوری و مرکزی کشورمان که محل زندگی تبارهای گوناگون اســت و بیگمان بهانهای برای کوچ آنان و دیگرگونی باالی زیستبوم خواهد شد. پیــروز مجتهــدزاده، دارندهی فــوق دکترای جغرافیای سیاســی از دانشــگاه آکســفورد، ایــن کار ترکیه را خاف مقــررات بینالمللی خوانــد و در گفتوگو با امــرداد گفت: «تنها راهکار پیشنهادی این اســت که کشورهای تصمیمگیرندهی منطقه، عراق، سوریه و ایران گروه فشــاری برای سازمان ملل ایجاد شود و این سازمان را وادار کنند تــا ترکیه یک بازنگــری در برنامههایش داشته باشد بهگونهای که حقــوق ملتهــای پایین دست رودخانه از دست نرود.» گرچه ایران در پی این ساختوســاز در کشور همسایهاش با چالشهای زیستبومی روبهرو خواهد شد ولی برپایهی قانون نمیتواند از این طرح شــکایت کند و عراق تنها کشوری است که میتواند ادعایی داشــته باشد. مجتهدزاده گفت: «نیاز اســت ایران خود را در صف مقدم این مبارزه قرار دهد زیرا تاثیرش در ردهی سوم و چهارم است و اگر شکایتی صورت بگیرد باید از سوی عراق و ترکیه باشد.» آنگونه که محمد درویش میگوید وزیر کشور دولت اردوغان گفته اســت که مگر شما منابع

نفتــی خود را با ما به اشــتراک میگذارید که انتظار دارید ما منابع آبی خود را به اشــتراک بگذاریم. این کارشــناس زیستبوم در پاسخ این سخن گفت: «آنان سخنان بسیار دیگری هم میگویند و ما در ســالهای گذشته شاهد رخدادهایی هستیم که نشان میدهد اردوغان برای برنامههایشان بسیار نمیاندیشد. بایستی به اردوغان گفت برای چنین مشکاتی مقررات و پیماننامههای بینالمللی وجود دارد که حق و حقوق کشــورهای باالدســت و پاییندست رودخانهی مرزی را مشخص میکند.» وی در ادامــه به چگونگی برخورد ایران با این مساله گفت: «کشــورهای درگیر میتوانند با تکیه بر کنوانســیونها و پیماننامهها مبارزه را به ســوی گفتمان همگانی در سازمان ملل یا شــورای امنیت بکشانند. زیرا این سازمانها قانونگذار اصلی این نوع مشکات در صحنهی جهانی هستند.» مجتهــدزاده در پایان گفــت: «منزلگاه این مشکل جهانی کردن این بحث و چارهجویی از سازمان ملل متحد اســت. این سازمان با تکیه بــه پیماننامهها میتواند ترکیه را وادار به بازنگری برنامههایــش کرده و نظارت به چگونگی اجرای آنها زیر نظر ســازمان ملل متحد داشته باشد.» (شناسه: )36823

دیدگاهدوکارشناسدربار هیسدزیا نبار«ایلیسو»