نوروزبل ؛ آیینی برآمده از دل تاریخ

جشن آغاز سال نوی دیلمی در گیالن و مازندران

چند سالی اســت که آیین دیرپای نوروزبل، که آغاز ســال نِو گیالنی یا دیلمی است، به گونهای خودجوش از سوی مردم بخشهایی از گیــالن و مازندران برگزار میشــود. این آییــن که از پــس هزارههای تاریخ ســر بر آورده اســت ریشــه در فرهنگ سپاسداری ایرانیــان از دادههای و داشــتههای مادی و مینوی(:معنــوی) دارد. گاهشــمار رایج میان مــردم گیلکزبان کوهســتانهای گیالن و باختر(:غرب) مازندران وابســته به گاهشــمار باســتانی ایرانی یا گاهشــمار یزدگردی کهن بوده اســت. سالشــمار یزدگــردی کهن بر پایهی برآوردهای ستارهشناســی کهنترین سالشــمار ایرانی اســت. ایــن آیین کهن ایرانی هنگام برداشــت خرمن بــا نیایش و ســپاسگزاری از پروردگار بــرای آفریدهها و دادههــا، آتشافروزی، درخواســت آمرزش برای درگذشتگان، خنیای(:موسیقی) بومی و نمایش بارانخواهی همراه است. هالی دشت (هلو دشت) امسال هم مانند سالهای گذشته یکــی از جاهای برگزاری این آیین بود. هالی دشت از دهکدههای زیبای سردسیری استان گیالن و در نزدیکی شهرســتان املش است. فاصلــهی آن با مرکز شــهر املش حدود ۰۳ کیلومتر است. این دهکدهی دیدنی در زمستان بدون باشنده(:ســکنه) است و باشندگان آن، که برابر واپســین آمار اکنون به ســه خانوار میرسد، به بخشهای گرمسیر میکوچند. نوروزبل به چم(:معنی) «آتش نوروزی» آغاز ســال نو در سالشمار گیلکی یا گالشی است. این سالشــمار بر پایهی 12 مــاه با نامهای نوروز مــا، کورچ ما، اریه ما، تیرما، یوردال ما، شریرما، امیرما، آول ما، سیاما، دیاما، ورفنه ما و اسفندارما نگاشــته شده است و سال نو از «نوروز ما» آغاز میشود. نوروزبــل به عنوان آیینــی مردمی از دیرباز در کوهســتانهای این گستره جشن گرفته میشــد. به گفتــهای این آیین پیشــینهای نزدیک به 12 هزار ســال در فرهنگ و آیین گیالنی دارد و بر پایهی این سالشــمار، که برگرفته از دادههای ستارهشناســی اســت، هــر ســاله شــامگاه 16 یــا 17 امردادماه آغاز سال گیلکی است. از نوروزبل میتوان بــا عنوان نوروز چوپانان نیز یاد کرد. در نوروزبل چوپانان «شــوال» به تن میکنند، به فراز کوه میروند و آتشــی بر میافروزند، به این امید که زمســتان سختی پیشرو نداشته باشند. زمان این جشن نیز هر ساله میان سیزدهم تا هفدهم امردادماه است. برافروختن آتش در این جشــن نماد روشنایی و زندگی اســت. آتش در گذشته و به ویژه در فرهنگ ایرانیان همواره به عنوان پشتوانهی زندگی انسان بوده اســت، ازاینرو، از ارزش بسیاری برخوردار است. مردمان این گســتره از گذشتههای بسیار دور در این روز با پوشیدن پوشاک نو و رنگارنگ با شادی و پایکوبی به پیشواز روزنو و سال نو میرفتند و آتش نوروز را روشــن میکردند تا بر پایهی باوری که از گذشــتگان بر جای مانده است طبیعت را با خود همراه و سرمای زمستان را از خود دور کنند. آیین فرهنگــی و بومی نوروزبــل اگرچه به شــوندهای(:دلیل) گوناگــون در روزگارانی به فراموشــی سپرده شــده است، ولی اکنون با توجه به نیاز نســل امروز در بازگشــت به پیشــینهی فرهنگــی خود و پاسداشــت آن زندگی دوبارهای پیدا کرده اســت و بایســته است این آیین سراسر شــور، سپاسداری و مهر همچنان در میان مردم گیالن و مازندران زنده نگهداشته شود. با نگرش به اســتقبال چشــمگیر از برگزاری ایــن آیین دیرپا و فراگیر شــدن آن در دیگر بخشهای گیــالن و مازنــدران به گونهی خودجوش، پشــتیبانی از برگــزاری این آیین از سوی مســووالن میراثفرهنگی افزون بر متمرکز شــدن برگزاری این جشن، زمانی در خــور برای جذب گردشگر ایرانی و بیگانه را در این بخش فراهم میکند. ازدیگرسو، زنده کردن آیینهای کهــن و پیوند آن با مردم امروز شکاف فرهنگیای که با گذشت زمان در تاریخ فرهنگی یک گســتره ایجاد شده را پر میکند و آیندگان را از پیشینهی فرهنگی خود آگاه و بهرهمند میسازد. علــی کفایتــی از کنشگــران فرهنگــی و برگزارکننــدگان این آیین پــس از برگزاری این جشــن، از باشندگی گروههای شهرنشین دوســتدار این آیین با پوشش بومی و سنتی در نوروزبل هالی دشــت سخن گفت و افزود: این جشــن امســال افزونبر هالی دشت در جاهای دیگر از گیالن و مازندران برگزار شد و با استقبال خوبی روبهرو شد. به باور وی این آیین اگر از ســوی مسوولین میراث فرهنگی منطقه پشتیبانی شــود در سالهای پیشرو همگانیتر میشود.