صنایع دستی میراثی رو به فراموشی

صنایعدستینیازمنددستییار یگر

صنایــع دســتی بخشــی از فرهنــگ کهن سرزمین ایران اســت. آیینها، باورها، آب و هوا، منابع طبیعــی و مهمتر از همه فرهنگ بومی در ســاخت و پردازش صنایع دســتی نقشآفرینــی میکنند. صنایع دســتی ایران با وجود ریشــهدار بودن، گوناگونی و نژادگی (:اصالــت) همچنان ناشــناخته مانده اســت و از همــاوردی با کشــورهای صادرکنندهی صنایع دســتی همچون چین، هنــد و تایلند بازمانده است. بخشی از کاستیهای حوزهی صنایع دســتی نبود آگاهیرسانی، بازاریابی و بستهبندی درخور برای باشندگی (:حضور) در بازارهای جهانی اســت. توانمند کردن صنایع دســتی ایران در بازارهای درون کشوری و جهانی افــزون بر نگاهداری و پاســداری از فرهنــگ نیاکانی و ســپردن آن به آیندگان بــه توانمند کردن تولیدکننــده، کارآفرینی و بازارگســتری به ویژه در بخش گردشــگری میانجامد. بــه گفتهی برخی فروشــندگان صنایع دســتی مینــاکاری روی مس، گلیم، فرش، سفال و خاتم بیشــترین خریدار را در میان گردشگران خارجی به ویژه فرانسویها، روسهــا و آلمانها دارد. آنچه در دنباله آمده اســت گزارش میدانی اَُمرداد از فروشگاههای صنایع دستی در خیابان نجاتالهی (ویال) در تهران است.

وضع صنایع دستی خوب نیست

یکی از فروشندگان صنایع دستی: صنایع دستی در سنجش با سالهای پیش در وضعیت خوبی به ســر نمیبرد. کاهش گردشگران خارجی از یک سو و سیاستهای دولت کنونی آمریکا در زمینه کوچ (:مهاجرت) در جلوگیری از رفت و آمد ایرانیان و کاهش خرید صنایع دســتی به فرنام (:عنوان) پیشکشی از دیگر سو، این بازار را با ســردی روبهرو کرده است. همچنین در ایران به بستهبندی صنایع دستی که جایگاهی ویــژه در فروش این کارهــا دارد هیچ بهایی داده نمیشــود و با وجود اینکه دارای بهترین خاتمکاری، گلیم، سفال و دیگر هنرهای دستی هستیم صنعت بســتهبندی نداریم. خواست ما از نشریهها، رســانهی ملی و دیگر رسانههای خبری این اســت که در زمینهی شناساندن و بهرهمندی از صنایع دستی آگاهیرسانی کنند تا فرهنگ بهرهمندی از این صنعت به ویژه در پیشکش در آیینهای شادی مانند چشمروشنی و پیوند زناشویی فراگیر شود.

خرید صنایع دستی اولویت نیست

فروشنده صنایع دستی ایرانزمین: بزرگترین مشکل در سرد شدن بازار صنایع دستی افزون بر کم شدن شمار گردشگران خارجی، گرههای (:مشکالت) اقتصادی مردم است. با نگرش به گرههای اقتصــادی و تامین نبودن مردم خرید صنایع دستی در اولویتهای پایانی آنها جای گرفته اســت. بازار صنایع دستی پیش از برجام ایســتا (:راکد) بود و با بــه میان آمدن برنامهی برجام و امید به گرمی بــازار، بهبود پیدا کرد و بخش خصوصی پویاتر شد و امید به آینده به بازار و در پی آن به صنایع دستی برگشت. شوربختانه سیاستهای سختگیرانه نســبت به آیندهی برجام از سوی برخی کشورهای بیگانه و ناروشن بودن آیندهی آن این صنعت و بازارش را دوباره دچار ایستایی (:رکود) کرد. از دیگر گرههای این حوزه نبود آگاهی و شناخت صنایع دستی و نبود بستهبندی درخور است که شوربختانه در کشور ما هیچ نگرشی به آن در میان نیست.

بازار خارجی صنایع دستی مهمتر است

فرشاد نیری، فروشــگاه چهارباغ: صنایع دستی پیشهی پدری من است و شوربختانه این صنعت و بازار آن هر روز رو به ایســتایی است و یکی از مهمترین شوندهای (:دالیل) آن ندانستن ارزش این دستاورد فرهنگی است. گرههای اقتصادی از دیگر شوندها است چراکه در این وضعیت خرید صنایع دستی از نیازهای نخستین مردم نیست. صنایع دستی از شناسههای فرهنگی کشور است و باید روی بازار خارجی آن بیشــتر کار شــود. نزدیک به 12 سال است که گردشگری و پیرو آن فروش صنایع دستی دستخوش ایستایی شده است. در چند ســال گذشته بر پایه آییننامهای که دولت به شــرکتها و ســازمانهای دولتی داده بود این نهادها میبایســت بــرای فراهم کردن پیشــکشهای نوروزی یا سوغات برای شرکتهای خارجی از صنایع دستی بهره ببرند. این کار تا اندازهای به گرم شدن بازار این صنعت یاری رساند ولی چون وضعیت اقتصادی خوب نیســت و شرکتها و نهادها هم از این وضعیت جدا نیســتند، برای گرفتن و تســویه حساب با دشواری روبهرو میشدیم به گونهای که ترجیح میدادیم جنسمان زیر ســر خودمان باشــد. از دید نســل پدر من صنایع دستی آیندهی خوبی را پیشرو ندارد چون نه تبلیغات درســتی دارد و نه از سوی دولت پشــتیبانی میشود. بسیاری از پیشکســوتان این کار جنسها را فروخته و پول خود را در بانک گذاشتهاند و دیگر استرس فروش، چک و مالیات را هم ندارند. نباید فراموش کرد که ایســتایی این صنعت و بازار آن افزون بر آسیبهای مالی آسیب جدیتر فرهنگی را هم به دنبال دارد چراکه با سرد شدن و از میان رفتن این بازار، دســت نســل پسین (:بعدی) از این داشتههای فرهنگی تهی میماند.

صنایع دستی از نگاه خریداران گران است

محمدرضا حاتمی نعمتی، فروشــگاه سازمان صنایع دســتی: وضعیت صنایع دســتی بدتر از ســالهای پیش است. گردشــگر چندانی به ایران نمیآید که بخشــی از آن به شــوند ناروشــن بودن آیندهی برجام است. از سویی بیشتر خریداران با بهای صنایع دستی مشکل دارند. ســازندگان شــوند باال رفتــن بهای دســتاوردها (:محصوالت) را گران شدن مواد اولیه میداننــد و چون بهای پایانی بیشــتر از پیش میشــود به ناچار دســتاورد با بهای باالتری روانهی بازار میشود. همچنین بیشتر مردم آشــنایی چندانی با صنایع دستی ندارند چراکه رسانهی ملی هیچگونه پشتیبانیای از طرح گسترش صنایع دستی نمیکند. برپایی نمایشگاههای صنایع دستی هم به شوند نبود پشتوانهی تبلیغاتی راه به جایی نمیبرد. هرچنــد برخــی ادارههای دولتــی بر پایهی بخشنامهی دولتی پیشــکشهای خود را از صنایع دســتی برمیگزینند ولی این راه هم پاســخگوی نیاز بازار نیست. ما فروشگاهی در میالن ایتالیا داشــتیم، دولت ایتالیا همهی همکاریهای مورد نیاز را با ما داشــت. چون گسترش فرهنگ ما در آنجا به سرمایهگذاری میانجامد ولی این پشــتیبانی را در کشــور خودمان نداریم. از دید بســتهبندی هم کاســتی داریم از این رو شناسهی صنایع دســتی در کنار آن جای نمیگیــرد. از میان صنایع دســتیای که در فروشگاه هست تنها کار سفالی که از قزوین است هم بســتهبندی درخور و هم شناسهی دســتاورد را کــه دربردارنــدهی دادههایی (:اطالعاتی) دربارهی مــواد اولیه، چگونگی ساخت و پیشینهی این دستاورد هنری است را در خود دارد. شــوربختانه برخی نمادهای فرهنگی که در صنایع دســتی از آن بهره برده میشــود یا هنرهــای در پیوند با این کار مانند کرســی، که کشــورهای دیگر به نام خود ثبت جهانی کردهاند به این صنعت آســیب بســیاری زده اســت چراکه گردشــگران آنرا به نام کشور دیگری میشناسند. با نگرش بــه گرههای اقتصــادی و جایگاه گردشگری و پیرو آن صنایع دستی به عنوان صنعت پیشرو هنگام آن رسیده است که به صنایع دستی از دید یکی از راههای گسترش فرهنگ و راهی برای گام نهادن به بازارهای جهانی بنگریم.