بهفرخندگیسومخوردادسالروزآزادسازیخرمشهر

خون به دل کردند دشت و نهر را بازگرداندند خرمشهر را 4 آبان سال 1359 خورشــیدی هنگامی که ســربازان عراقی به خرمشــهر دست يافتند خودپســندانه بر ديوارهای اين شهر نوشتند، «جئنا لنبقــی» (آمدهايم که بمانیم)، عراق از هنــگام روی کار آمدن عبدالکريم قاســم بر پايهی انديشــهی پانعربیســم، خوزستان را همواره بخشــی از جهان عرب میدانســت، اينک صدام حســین سرمست از پیروزیهای بهدستآمده خود را در آســتانهی رسیدن به آرزوهای پندارين میديد. چنانکه روزنامهی االنوار عراق نوشت: «محمره ســرزمین اجدادی است و نیروهای مســلح ما آن شــهر را بــرای ابــد باز پس گرفتهاند». ياســین رمضان، دستیار فرنشــین (:ريیس) شورای فرماندهی عراق نیز گفت: «عربستان آزاد شد». شــايد صدام حســین فراموش کرده بود که عراق کنونی به عنوان کشــوری آزاد از سال 193۲ میــادی پايهگذاری شــد و تا پیش از آن افزون بــر ايرانیان، خلفای اســامی، ايلخانان مغول، عثمانی و انگلســتان در آنجا فرمان رانده بودند. چنانکه از روزگار کورش هخامنشــی اين کشور بخشــی از ايران بوده تیسفون در نزديکی بغداد، 600 سال پايتخت اشکانیان و ساسانیان بوده است. پس از اسام نیز برخی از شــهرهای کردنشین عراق و گاه بصره در دورهی صفويه، افشــاريه و زنديه تا محمدشاه قاجار بخشی از خاک ايران بودهاند. از اين رو بغداد، بصره، انبار و رودهای دجله، فرات و زاب نیز نامهای پارسی هستند. شــايد رهبر عــراق تاريــخ را نخوانــده بود خوزســتانی که از 500 ســال پیش از زايش مسیح نام آن در سنگنبشــتههای آپادانای شوش، بیســتون، نقش رستم، تخت جمشید و کعبهی زرتشت آمده است چگونه میتواند سرزمین نیاکانی او باشد؟ بیگمان صدام حســین مردم ايــران را نیز به خوبی نمیشــناخت که هیــچ بیگانهای را نگذاشــتند برخاک آنان «تا ابــد» ماندگار و پايدار باشد. چنانکه يونانیها، خلفای بنیامیه و بنیعبــاس و مغوالن «آمدنــد» اما هنگام «رفتن» همانی نبودند کــه آمده بودند، زيرا در کورهی فرهنگ ايرانی گداخته شده، ايرانی گرديده و با شکست نیز رهسپار شدند. همانگونه که ســردار نگونبخت قادســیه وســربازانش در 3 خورداد سال 1361 پس از 5۷5 روز در پی عملیات «الی بیتالمقدس» با خواری وسرافگندگی از خرمشهر بیرون رانده شدند و البته پیشتر نیز در دهاويه، بستان و سوسنگرد شکست خورده بودند. عملیات الی بیتالمقدس در روز 10 اردبیهشت ســال 1361 آغاز و پس 3۲ روز با آزادسازی هويزه خرمشهر و دور ساختن شهرهای اهواز و سوسنگرد از برد توپخانهی ارتش عراق به پايان رســید. در اين کارزار از 9 لشکر و 19 تیپ عراق بیش از 16000 هزار تن کشــته و زخمی و 19000 تن دستگیر شدند. اين شکســت آنچنان برای صدام سخت بود که وی بســیاری از درجهداران عراقی مانند صاح قاضی فرماندهی لشکر سوم، را کشت. خرمشــهر تا پیش از جنگ ايران و عراق سه بار ديگر به دست بیگانگان افتاده بود. نخستین بار ســربازان عثمانی در سال 1۲53 مهی (:مهی) اين شهر را تاراج و ويران نمودند. 0۲ سال بعد، در سال 3۷۲1مهی، اين بار ناوگان دريايی بريتانیا، سربازان خانلر میرزا فرمانروای خوزستان را شکست دادند و به خرمشهر دست يافتند. در شهريور0۲31 خورشیدی نیز در پی جنگ جهانی دوم ارتش انگلستان يک بار ديگر از هوا و دريا به اين شهر تاخت. به گــواه تاريخ، بنیاد اين شــهر در پنج هزار ســال پیش از زايش مســیح با نام «ناژيتو» به دســت ايامیها نهاده شده است. پس از آن اگینیس (هخامنشــی)، آنتیوش (سلوکی)، استرآباد اردشــیر و بارما (ساسانی)، محرزه و محمره (دورهی اســامی) نامهای گوناگون اين شهر در هزارههای گذشته هستند. گويی روزگار جنگ و ويرانی را از يک سو و خرمی و آبادانی را از سوی ديگر در سرنوشت خرمشهر نوشته است. بیگمــان از میان همــهی نامهايی که اين بندر کوچک اما هزاران ساله داشته خرمشهر برازندهتر وشايســتهتر اســت نه از آن رو که «خرمی» آن نشــان از سرســبزی است که میتواند نماد استواری و ماندگاری آن در برابر تندبادهای تاريخ وتاختوتاز بیگانگان باشد. 3 خــورداد میآيد تا فرامــوش نکنیم برای پاسداری از اين خاک ستم ديده جانفشانیها و فداکاریهای بسیار انجام گرفته و خونهای بسیاری ريخته شده است. «تمامیت ارضی» تنها به چم (:معنی) آب و خاک نیست، بلکه نام استانها، شهرها و آبها نیز در جرگهی «تمامیت ارضی»به شمار میآيند. اگر چه صدام سالها است به دار آويخته شده است، اما کسان بسیاری همچنان در درون و برون مرزها ســخنان او را بر زبان میرانند و انديشههای پندارينش را در سر میپرورانند. سومخرداد به ما يادآوری میکندکه هیچ بخشی از اين ســرزمین اهورايی جداشــدنی نیست و خوزستان، خرمشهر، آبادان، هويزه سوسنگرد، اروندرود و ... نیز نامهايی جاودانه هستند. سالروز آزادسازی خرمشهر را هرچه باشکوهتر ارج گزاريم تــا همه بدانند هر کس که درپی جدايی خوزستان بوده است، سرانجام ناکام و بدنام چشم از جهان فروبسته است.

*چکامهی علیرضا شجاعپور

يارینامه: تاريخ پانصدساله خوزستان، احمد کسروی نگاهی به تاريخ خوزستان، ايرجافشار سیستانی. دريای پارس وجزاير آن، ايرج افشار سیستانی. تاريخ خوزستان، سید محمدعلی امام خرمشهر در جنگ طوالنی، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ. از خرمشهر تا فاو، معاونت سیاسی ستادکل سپاه