جان گرفتن هنر فلزکاری خراسان پس از مغوالن

پــس از تاختوتــاز مغــوالن به ایــران و رخدادهای ســهمناکی که در ایران روی داد تا پیدایش شــیوههای هنری بارز در روزگار تیموریان به درستی خال هنری در همدارگان (:جامعهی) ایرانی پدیدار شد. به همین راین (:دلیل) نویســندهی «تاریخ جهانگشــا» که خود بیننــدهی ماجراها و رویدادهای خونین این زمان بوده است میگوید: هنر اکنون همه در خاک طلب باید کرد زانکه در خاک نهانند همه پرهنران آغاز شــکوفایی هنر فلزکاری پس از تازش مغــول از ســدهی 7 خورشــیدی از باختر (:غــرب) ایران پدیدار شــد و اندکاندک تا میانهی ســدهی 8 خورشــیدی به گسترهی فارس و باختر خراسان رخنه کرد. استناد ما در این باره بیشتر بر پایهی شیهای مسی، مفرغی و برنجی این روزگاران همانند پایههای چراغ، مشعل، هاون، مشربه و دیگر آفرینههای (:آثار) هنری است که از فلزکاران این سده بر جای مانده است. در ایــن روزگاران هنــوز کاربــرد کتیبهی تازی (:عربی) روی شــیهای فلزی در میان فلزکاران ایرانی باب بود. به ســخنی دیگر، رخنهی هنر فلزکاری خراســان، که پیش از تازش مغوالن تا بیشــتر بخشهای باختری ایران یعنی تا نزدیکیهای دیاربکر، زنجان و موصل پیشرفت کرده و این بخشها از گزند تازش مغوالن تا اندازهای در امان مانده بود، در این زمان از گســترههای باختری کشور به ســرزمین اصلی ایران بازگشت و به ویژه در فارس و خراســان دوبــاره جان گرفت و گسترش یافت. پس از روی کار آمدن تیموریان و تشــویق فلزکاران، هنــر ویژهی فلــزکاری تیموری پدیدار شد. در ایــن روزگار در آغاز چیزهــای فلزی را به گونــهی ســاده و بــا پیرایههایی چون ایجاد برآمدگی و فرورفتگی، که بیشــتر به نوآوری خوشنویس با دبیرههای (:خطهای) گوناگون تازی همراه بود، آذین میدادند. در روزگار شــاهرخ، بایســنقر و دیگــر فرمانروایــان تیموری هنر فلــزکاری رونق روزگار ســلجوقی را بازیافت و فلزکاران این زمان توانســتند به ویژه در هــرات و مرکز خراسان، شیهای گوناگون را از مس، برنج، مفــرغ، آهن و فوالد در ســاخت ظرفها و اســلحهی سرد، ســیمکاری (:نقرهکاری) و زرکوبی (:طالکوبی) کنند.

یارینامه: احســانی، محمدتقــی، ،1386 هفت هزار ســال هنر فلزکاری در ایران، انتشارات علمی فرهنگی، تهران.