سنت زرتشتی و عدالت ترمیمی

چکیدهی سخنرانی دکتر فرزانهی گشتاسب

گناهدرسنتزرتشتیبهدوگروهعمدهبخش م یشــود،گناههمیمالیوگنــاهروانی.گناه همیمالیرافردگناهکارنســبتبهدیگران انجامم یدهدوگناهروانیرانســبتبهخود وروانخود؛وهردوگناهاگرجبراننشــود افزودهوبارآنسنگی نترم یشود. برایجبرانگنــاههمیمالیبجــزپرداخت تاوان(مانندپــولیاتازیانهیــااعداموجز آن)کهبهنوعگناهوســنگینیآنبســتگی دارد،ســهراهدیگــرنیزوجــوددارد:پتت، کرفــهوآمرز شخواهی.توبهکهدرســنت زرتشــتی،«پَتِت»خواندهم یشــودبهمعن ی بازگشتاست. توبهبرایجبرانگناهبایستهوضروریاست امابسنیستوفردگناهکارنم یتواندتنهابا گفتنپشیمانی،گناهخودراجبرانکندبلکه بایدبــاپرداختتاوانیاانجــامکارینیک ه مسنگباگناهویاآمرز شخواهی،گناهرااز دوشخودبردارد. نکت هایکهدرمتونزرتشــتیدرگفتنپتت یاتوبهبرآنپافشــاریشــده،ایناستکه بایدازســرزنشفردگناهکارپرهیزکردوراز وسخناورادرجاییفاشنکرد.انجامکرفه راهیدیگربرایجبرانگناهدرمتونزرتشتی اســت.کرفهدراصطالحبهمعنیانجامکار نیکوپرهیزکاران هایاستکهوجهدینینیز داشتهباشد. چنانکهبرایسنجشاندازهیگناهمعیارها وانداز ههایمشــخصمانندتنافور،خور،به ازایوجزآنوجوددارد،برایسنجشکرفه نیــزهمینمعیارهاواندازههابهکارم یرودو دراصطالحکرف هایکهانجامم یشــودباید «ه مســنگ»گناهباشدتابتواندآنراجبران کنــد.بزرگترینکرفهدرســنتزرتشــتی «دادودهش»وبخشــشاســتویکیاز ارزشــمندتریندادوده شهاکهتاامروز هم،ارزشوجایگاهآندرســنتزند هی زرتشتیپاسداشتهشــدهاست،«نهادن وقف»استکهبراســاسمتونپهلوی، کرف هایاســتکهتا«تنپســین»یعنی تاپایانرســتاخیزخواهدپاییدومقدارآن افزودهخواهدشد. سومینراهبرایجبرانگناه،آمرز شخواهی اســت.برخــیگناهــانرابــاهیچگونه تــاوانمادییاهیــچکارنیکینمیتوان جبرانکردوتنهاراهبــرایجبرانآ نها آمرز شخواهیازفردبزهدیدهاست. یکیازاینگناهانتهمتوبهتاناســت کــهباهیچکرف هایاینگناهازذم هیفرد برداشتهنم یشود،مگرآنکهفردبزهدیده اوراببخشــد.وجودراههاییغیرازتاوان مادی،برایجبرانگنــاهوالتیامبزهدیده وتربیتوبازگشــتبزهکاروحفظآبروی او،نشــان هیاهمیتدادنبهفردبز هدیده، هازمــانوهم هیعناصردیگریاســت کــهدرجریانیکگنــاهوارتکابجرم، صدمــهوزیاندیدهاندودرعدالتکیفری جایگاهیندارند. بخشــ شخواهی، میانج یگری و تشکیل نشس تهایگروهیوانجمنیازفرایندهای عدالتترمیمیاســتکهنشان ههایآنتا سنتزند هیزرتشتیانامروزنیزادامهپیدا کردهاست. درگزارشهایــیکهاززرتشــتیانمعاصر باقیماندهازتشکیلانجمنبهدینانبرای حلاختالفزرتشــتیانیادشدهاستوبه عنوانواپســینراه،اگــردوفردبهتوافق نم یرســیدند،بــه«درمهر»(آتشــکده) میرفتندوســوگندم یخوردنــدوداوری موضوعرابهایزدمهــر«داورآفریدگان» م یسپردند.