باید درخواست خسارت کنیم

اگر دولتی از یک پیمان چندجانبه بهگونهی یکجانبه بیرون برود، ملزم به جبران خسارت است. ایران برای این هیاهوها هزینههای ســنگینی داده و از پیشــرفتهایش چشمپوشی و واپسنشینی کرده است.

هموند و سخنگوی هیات رهبری جبههی ملی ایران در گفتوگو با «امرداد» از برجام گفت

پیمانشــکنی آمریــکا و خــروج از برجام از خبرهــای داغ این روزهای ایــران و جهان اســت. ایــن کار آمریکا افزون بر واداشــت (:تحمیــل) تحریمهای ســختتر بر اقتصاد ایران، آسیب جبرانناپذیری به اعتبار و ارزش پیماننامههای بینالمللی زده است. داود هرمیداس باوند، اســتاد حقوق بینالملل و روابط بینالملل و سخنگوی هیات رهبری جبههی ملــی ایران در گفتوگــوی ویژه با امرداد دیدگاه خود را در پیوند با خروج آمریکا از برجام بیان کردند.

کار آمریکا نقض اصول منشــور سازمان ملل است

کار آمریکا در خروج از برجام وارون (:برخالف) حقوق بینالملل و نقض اصول منشور سازمان ملل اســت. همهی کشــورهای هموند پایبند (:متعهد) هستند تصمیمهای شورای امنیت را بپذیرند، بهویژه هنگامی کــه یک تفاهمنامه چندجانبه، با پنج هموند دایمی شورای امنیت و آلمان در پیوند بــا منافع جامعهی جهانی و پاســداری از صلح و امنیت بینالمللی صورت گرفته و به تایید شــورای امنیت رسیده است. این تفاهمنامه از ســوی دولت آمریکا نادیده انگاشته شــده و وارون کنوانسیون جانشینی دولتها است؛ یعنی هر دولت ملزم به پایبندی به تعهدات دولت پیشــین آنهــم در توافقات چندجانبه و دوجانبه است.

کار آمریــکا اعتبار حقــوق بینالملل را سست میکند

این نخســتین بــار نیســت که بــه اعتبار توافقهای چندجانبهی بینالمللی آسیب وارد میشــود و اعتبار حقوق بینالملل را سســت میکنــد و بنابراین بــه توافقهای آمریکا در آینده به گونهای جدی اعتماد نخواهد شــد. اگرچــه دیگر کشــورهای همونــد خواهان ادامــهی برجام هســتند، ولــی تحریمهای آمریکا یکجانبه و فزاینده (:مضاعف) اســت، یعنی اگر شــرکتها یا دولتها این تحریمها را رعایــت نکننــد، نمیتواننــد پیوندهــای (:تعامالت) بازرگانی و مالی با آمریکا داشــته باشــند. بهویژه شــرکتهای بــزرگ که به گونهای مســتقل هستند. دیگر شرکتها هم که در پیوند بازرگانی با آمریکا هســتند برای دادوســتد با ایران آمادهی خطر نیستند، مگر اینکه از این کشور معافیت بگیرند همانگونه کــه توتال اعالم کرده اســت اگــر معافیت بگیرد، میتوانــد در پارس جنوبــی بماند و چنانچه معافیت نگیرند، عقبنشینی میکنند. از سویی، اروپاییها ادعا کردهاند که میتوانند از شــرکتهای کوچــک برای دادوســتد با ایــران پشــتیبانی کنند تا ســرمایهگذاری و جابهجایی فناوری انجام شــود که این هم با اما و اگرهایی روبهرو اســت. از سوی دیگر، اروپاییان برای ماندن آمریکا در برجام سیاست اطمینانبخشی به این کشور را با پیشکشیدن برنامههایی مانند عدم دسترسی دایمی ایران به جنگافزار هســتهای و تعدیل در سیستم موشــکی ایران بهویژه موشــکهای دوربرد ایبیام و عدم دخالت ایران در دیگر کشورها ماننــد یمن را پیش گرفتند و همچنان بر این محدودیتها پافشاری میکنند. این در حالی است که مسالهی خاورمیانه پیچیده است و به گونهای نیست که با واپسنشینی یک کشور گرهی از آن گشوده شود و باید در نگر (:نظر) داشت که حل مسالهی سوریه زمانبر است. به هر روی، انتظار میرود اروپاییها، روسیه و چین بتوانند سرمایهگذاریباایرانرا تضمین کنند تا ایران در برجام بماند. اگر چنین نشــود، آرمــان بنیادینی که برداشتن تحریمهــا اســت بیدستاورد میماند.

ایران باید از آمریکا برای پیمان شــکنی درخواست خسارت کند

ایران برای این هیاهوها هزینههای ســنگینی داده و از پیشــرفتهایش چشمپوشــی و واپسنشــینی کرده اســت. اگر دولتی از یک پیمان چندجانبه بهگونــهی یکجانبه بیرون برود، ملزم به جبران خسارت است. برای نمونه، پس از انقالب بر پایهی این ادعا که پیمانهایی که زمان پهلوی بسته شده است مغایر با منافع ایران بوده است جمهوری اسالمی ایران یک جانبهی این پیمانها را لغو کرد و دولت ایران بیش از 0۲ میلیارد دالر خسارت پرداخت کرد. همچنین هنگامی که وامهای بانکی ۵۲ ساله با نرخ ۲ درصد از ســوی ایران لغو شد دولت ناچار به پرداخت نقد و آنی وام شد. حتا شرکت اورودیف که پیمانش تنها روی کاغذ بود و هنوز وارد کنش عملی نشده بود مدعی شد که برای 10 ســال برنامهریزی کرده است و این چنین از دادگاه حکم خســارت یــک میلیارد فرانک فرانسه از ایران را گرفت. بنابراین پس از خروج یکجانبهی آمریکا ایران این حق را دارد که از این کشور درخواست خسارت کند و شکایت خود را در این باره به دیوان بینالمللی دادگســتری ببرد. از ســویی، از کشــورهای اروپایی هموند برجام، روسیه و چین این چشمداشت میرود که خســارتهای خروج آمریکا از این پیماننامه از دید ارتباطات بانکی، سرمایهگذاری و جابهجایی فناوری را جبران کنند، اما چنانکه پیشتر گفتم پیش از هر چیز باید اما و اگرهای این مساله به گونهای درست حل شود.

تسلیم در برابر آمریکا به زیان اروپا است

از سیاستمداران ایران هم انتظار میرود که بر پایهی اصول منطقی موضع بگیرند که البته باید از همان نخست توپ را به زمین طرف مقابل بیندازند. پیش از این هم با کشورهای اروپایی آلمان، فرانسه و انگلیس پیماننامهی سعدآباد و پاریس بسته شد که با مخالفت آمریکا اجرایی نشد و اروپاییها در برابر مخالفت آمریکا تسلیم شدند. این بار آمریکا نهتنها از پیماننامه بیرون آمده اســت بلکه فراتر از آن خواهان آن است که تحریمهایی ســنگینتر از پیش را به ایران تحمیل کند. به باور من اروپاییها باید در برابر این پیمانشکنی و خواســته بایستند و اعتبار دادوســتدهای جهانی را با قانونشکنی آمریکا از میان نبرند، چون برآیند تســلیم در این باره به زیان کشــورهای اروپایی هــم خواهد بود، چراکه کارهــای ترامپ در همیــن جا پایان نمییابد و رییسجمهور آمریکا میکوشد این رویه را دربارهی دیگر پیمانها و کشــورهای دیگر پیــش رو بگیرد. بنیاد حقــوق بر اصل نیکپیمانی (:وفای به عهد) اســتوار اســت و بدون این اصل هیــچ اعتماد و اعتباری ندارد. امیدوارم طرفهای پیماننامه با هوشمندی و ایســتادگی بجا، گفتوگوها را ادامه دهند و به برآیند درستی برسند. فرجام برجام هرچه باشــد تنهــا یک بازنده دارد و آن منشــور حقوقبین الملل است که با یکهتازی یک کشــور و زیر پرسش بردن پیماننامهایجهانی آشــتی و امنیت جهان را تهدید میکند. امیــد آن میرود که به دور از هرگونــه کار هیجانی و بــا دوری از تنش و تندروی سیاســتمداران ایــران برندهی این بازی سیاسی باشد.

این نخســتین بار نیســت که به اعتبار توافقهای چندجانبهی بینالمللی آسیب وارد میشود و اعتبار حقوق بینالملل را سست میکند و بنابراین به توافقهای آمریکا در آینده به گونهای جدی اعتماد نخواهد شد.