نشانههای ایرانگرایی در سکههای دودمان بویه

فرزندان بویه از دودمانهای کهن دیلمی بودند کــه راهیابی آنان به کارزار قدرت در ســدهی چهارم مهی (:قمــری)، روزگاری از توانایی و آبادانی را برای ایرانیان در پی داشــت. روزگار فرمانروایی دودمان بویه روزگار پیشرفت دانش و فرهنگ بود. ســکههای برجایمانده از این دودمان نمودی است از جلوههای فرهنگی آن روزگار و نشــاندهندهی کوشش فرمانروایان دودمان بویه برای پیش کشــیدن شناســهی (:هویت) ایرانی اســت. با اینکه ســکههای رایج دودمان بویه به شــیوهی سکههای رایج خلفای عباســی زده میشدند، ولی پاژنامهایی (:لقبهایی) کــه بر روی ســکهها برای نام فرمانروایان به کار برده میشــد، برای نمونه پاژنام «شاهنشــاه»، نشاندهندهی گونهای از بازتاب شناسهی ایرانی است. جدا از ســکههای رایج دودمان بویه کســان این دودمان، که خود را از نژاد شاهان باستان ایران میدانستند، در برخی از سکههای نارایج و مدالهای آیینی که به فراخور جشــنهای ملی ایرانی ضرب میشــده اســت، چهرهی فرمانــروای بویه را به شــیوهی پادشــاهان ساســانی و با گزارههایی بــه دبیرهی (:خط) پهلوی بر روی سکه نقش میکردند. یک نمونه سکهی سیمین بیمانندی است که آن را «دینار» نامیدهاند، و در یک ســو دارای نوشتههای رایج کوفی با برنام «رکنالدوله» و ســکهخانهی «محمدیــه» اســت، اما بر روی دیگــر آن، نگارهی نوساســانی ویژهای با گزارههایی به دبیرهی پهلوی نقش شــده و بسیار ناب اســت. نگارهی همانندی که به نگاره مدال عضدالدوله پناه خسرو با شیوه و چهره شاهان ساسانی و رامشگرانی در دو سوی فرمانروا / جنس طال شیوهی ســکههای ساســانی بر روی نشان زریــن بزرگــی کــه از روزگار «پناهخســرو عضدالدوله» و به سال ۹53 پس از اسالم در شهر شیراز زده شده است، بیمانند است. جدا از این نمونهها چندین سکهی تشریفاتی دیگر نیــز از روزگار فرمانروایی «عزالدوله بختیار» در شهر بغداد برجای ماندهاند و همگی پس از سال 360 مهی ضرب شدهاند. در یکی از این ســکهها نگارهی فرمانروا به صورت نشســته دیده میشــود و در کنار او، رامشــگری ســرگرم نواختن عود است. در نمونههای دیگــر، نگارهی شــهبازی دیده میشود که ســرگرم شــکار اردکی است و در نمایــهی دیگر شــهبازی در کار دریدن آهویی اســت. به هر روی، گمان میرود که این ســکهها چندان رایج نبودهاند و چنانچه پیشتر گفته شد، جنبهی آیینی و یادبودی در سالگشتها و جشنها داشتهاند.