توراایآباهوراییمیستاییم

به فرخندگی فرارسیدن جشن آبانگان به گاه چهارم آبانماه در گاهنمای رسمی کشور

در دین زرتشتی ارج نهادن به چهار آخشیج آب، باد (هوا)، آتش و خاک جایگاه واالیی دارد. به گونهای که در جایجای اوســتا به نیایشها و ستایشهایی برمیخوریم که همگی نشان از آن دارد کــه نیاکان بینشــمند ما در چند هزار سال پیش به آن میزان از دانایی و فرهیختگی رسیده بودند که میدانستند که آلودن هر کدام از آنهــا ویرانی زیســتبوم و در دنبالهی آن نابودی زیســتگاههای همهی جانداران را در پی خواهد داشــت. چیزی کــه اکنون پس از هزاران ســال دانشمندان و پژوهشگران به آن رسیدهاند. از نخســتین نوشتههایی که ارزشمندی آب در آن دیده میشود «یسنا» هات 63 تا 69 است کهبه ناموراســت.(یسناکهنترین بخش اوستا اســت و 72 بخش یا هات دارد. گاتاهــا کهنترین بخش یســنا بــا 17 هات در میان یســنا جای گرفته اســت، گاتاها در بردارندهی سرودهای اشو زرتشت است.) «تــو را ای آب اهورایی میســتاییم. دریای فراخکرت را میستاییم و همهی آبهای روی این زمین را میستاییم: چه آرامیده (ایستاده) و فرازرونده، چه چشمه و آب روان رود و چه آب برف و باران.» (یسنا، هات 86، بند6) در خردهاوســتا هم نیایشــی به نام آبزور دیده میشــود. این نیایش که برگرفته از آبزور یسنا اســت به ایزد نگاهبان آب درود و ســتایش میفرستد. در بخشی از این نیایش میخوانیم: «برمیگزینــم کیش مزدیســنا را که آوردهی زرتشت اســت و کیشی اســت که ستایشگر آفریــدگار دانا و نکوهنــدهی خدایان پنداری اســت. درود، ســتایش، توانایی، زور و آفرین بــاد به اهورامــزدای فروغمند باشــکوه و به امشاسپندان و به آبهای مزداداده، به همهی گیاهان مزداداده، به همهی ستودگان مادی و مینوی، به همهی فروهرهای پاکان و راستان که پیروز و پرتوان هســتند ... میســتایم آب اردویســور آناهیتا را که در همه جا گسترده و تندرستیبخش اســت و بداندیشان را دشمن است و اهورایی کیش است و در خور نیایش و ستایش در جهان مادی است» در گاهشــمار زرتشتی روز دهم هر ماه آبانروز نام دارد که بر پایهی آنچه در بندهشــن آمده اســت خوانش درســت آن آپان است. آپان یا آبان همان واژهای اســت که امروزه به آن آب میگوییم و چــون نام روز با نــام ماه ایرانی یکسان شود جشن گرفته میشود. در جشن آبانگان افزون بر رفتن به کنار جویها، رودها، دریاچههــا و دریاها نیایش آبــزور هم خوانده میشــود. خواندن نیایش آبــزور که یازده بند دارد همراه با آیین ویژهای اســت که در کنار آب روان برگزار میشود. بدیــن گونــه با خوانــدن نیایش و داشــتن اندیشهی نیک و خوب و پیشکش آن به آب آن را روشنتر و گواراتر میکند. این بینش را دانشمند ژاپنی «ماسارو ایموتو» با یافتههای دانشــی خود که بــر روی مولکولهای آب سراســر جهان میپژوهید ثابت کرد. او ثابت کــرد که نیایش چه از نزدیــک و چه از دور بــر روی آب اثــر میکنــد و مولکولهای روشن به ریخت هندســی زیبا پدید میآورد و وارون آن واژههــای منفی، اندیشــه و یا گفتار بد، موســیقی متالیکا، مولکولهای آب را زشت و ســیاه میکند. از این رو، میتوان دریافت که چرا نیاکان بینشــمند با آب سخن میگفتنــد و نیایشهای خــوب را به آنها پیشــکش میکردند (آبزور). از این پژوهش میتوان این نتیجه را هم گرفت که زشتیها بــر بدن ما که بیــش از 70 درصد آن از آب اســت اثر میگذارد و آب درون ما را سیاه و تیره میکند. از این رو، اســت که ایزد آب یا آناهیتا با آوای خوش خنیا (:موسیقی) پیوندی تنگاتنگ دارد و در اســتورهها آناهیتا الههی خنیاگری هم هست. ارج نهادن بــه آب و بهویژه آبهای روان در میان ایرانیان آنچنان در جهان باستان بازتاب گســتردهای داشــت که گاهنگاران ناایرانی نمیتوانســتند از آن بگذرنــد و دربارهی آن سخن نگویند. هرودت در کتاب خود و دربارهی ارج ایرانیــان بــه آبهای روان مینویســد: «ایرانیان در میــان رود بول نمیکنند، در آب تفو نمیاندازند، در آن دســت نمیشــویند.» اســترابون هم این نکته را یادآور میشود که «ایرانیان در آب روان خود را نمیشویند. در آن الشه و مردار نمیاندازند و آنچه ناپاک است در آن نمیاندازند.» نــام پنجمیــن بخــش کتاب یشــتها به «آبانیشــت» نامور اســت. این یشــت به همراه مهریشت (یشت دهم) و زامیادیشت (یشــت نوزدهم) از کهنترین یشتها است و با اینکه پس از اشــو زرتشت نوشته شده اســت ولی در آن برخی از آیینهای پیش از اشــو زرتشت گزارش شــده است. آبان یشــت 30 بخش یا کــرده و 133 بند دارد که ایزدبانوی آبهــا را نیایش میکند. به ایزد بانوی آبها «اردویســور اناهیتا» هم گفته میشود. اَِردوی نام رودی است اســتورهای که به چم (:معنای) نمناکی است و در این واژهی ترکیبی به چم رود برداشت میشود. بخش دوم سورا یا ســور به چم نیرومند و بخش سوم اناهیتا به چم پاک و بیآالیش اســت و این همان واژه است که در پهلوی اناهید و در ارمنی آناهیت و در فارسی ناهید شده است و نام ستارهی زهره نیز هســت. بر روی هم این واژهی ترکیبی به چم رود نیرومند بیآالیش اســت. (دوستخواه - رویه )907 بههــر روی از برگــزاری جشــن آبانــگان آگاهیهای درســتی به دست ما نرسیده است. ولــی گمان میرود که بهدینــان با جامههای ســپید به کنار جویبارها و رودهــا میرفتند و بــا خواندن آبزور و دیگر نیایشها به شــادی میپرداختند.

* زور در اوســتا به گونهی زوثر و در پهلوی و فارســی زوهر یا زور آمده است که به نیازها و پیشکشهای آبکی (مایع) مانند شــیر و نوشــابهی هوم و مانند آنها است که بــه آیین نیایش میبرند و در برابــر مَیزد یا نیازها و پیشــکشهای ناآبکی جای میگیرد. آبــزور نیایش نام دیگری اســت برای اردویسور بانو نیایش. (دوستخواه - رویه )999 یارینامه: 1 - پورداود، ابراهیم. یسنا. انتشارات اساتیر، .1380 2 - دوستخواه، جلیل. اوستا. انتشارات مروارید. .1389 3 - پورداود، ابراهیم. یشتها. انتشارات انجمن زرتشتیان ایرانی بمبئی، .1309 4 - رضایی، رضا. آیین زیست در ایران باستان. انتشارات جوانه توس، .1387 5 - رضی، هاشــم. دانشنامه ایران باســتان. انتشارات تهران، .1381