مانداگارانا دژی 6000 ساله در مرند

سپینود جم: مرند شهری تاریخی با پیشینهای کهن و از شهرهای بزرگ استان آذربایجان شرقی است. این شهر در 65 کیلومتری شمال باختری (:غرب) تبریز و در محور ارتباطی اروپا و آسیای میانه جای گرفته است. تاریخنویسانی مانند هرودوت و گزنفون، از مرند با نام مانداگارنا یاد کردهاند و استرابون آن را موروندا خوانده است. مرند در روزگار مادها رونق بسیاری داشته و روزگاری مرکز فرمانروایی تیرههای مهمی در روزگار کلده و آشور بوده است. این شهر با جمعیتی بیش از 05١ هزار تن (سال 59٣١ خورشیدی) و 28 کیلومتر مربع گستردگی، سومین شهر پرجمعیت و دومین شهر بزرگ استان آذربایجان شرقی است. بطلیموس، جغرافیدان یونانی پیش از میالد، از این شهر به نام «ماندگار» نام برده و آن را یكی از آبادترین شهرها در تاریخ خوانده است. در گزارشهای باستانی ارمنیها آمده است که نوح در مرند به خاک سپرده شده و واژهی مرند از واژهی ارمنی به چم (:معنی) تدفین گرفته شده است. در گزارش دیگری مرند را برگرفته از «مادوند» یا «مارند» به چم جای زندگی مادها دانستهاند. بر پایهی آنچه از شهریگری (:تمدن) اورارتویی به دست آمده است پیشینهی شهرنشینی در مرند به میانهی هزارهی سوم پیش از میالد میرسد که البته در تپههای باستانی «گرگر»، ظرفهای سفالی و ابزارهایی از هزارهی پنجم پیش از میالد یافته شده است. همچنین در تپهی خاکستری (دژ مانداگارانا یا مرند) نیز آفرینههایی (:آثاری) از هزارهی چهارم پیش از میالد به دست آمده است. دژ مانداگارانا در بخش خاوری شهر مرند جای دارد و یادمانهای برجایمانده از آن نشان میدهد که این دژ در هزارهی چهارم پیش از میالد یعنی 6000 سال پیش ساخته شده است. والدیمیر مینورسكی این دژ را از دژهای خشتی اورارتویی میداند که در تاختوتاز سارگون دوم، پادشاه آشور، ویران شده است. ویلیام جكسون، باستانشناس آمریكایی، نیز دژ مرند را برجایماندهی یكی از آتشكدههای روزگار ساسانی میشمارد و از مرند به عنوان پایتخت شهرستان واسپورگان در روزگار ساسانیان یاد کرده است. این دژ که به کولتپه هم نامور است برگرفته از ریخت پهلوی و آذری واژهی گل در فارسی است که به چم آتش و شعلهی آتش است. کول در زبان آذری به چم خاکستر است از این رو این تپه را تپهی خاکستری نیز مینامند. افزون بر آتشكدهی مانداگارانا سه آتشكدههای گرگر، در میان شهر گرگر، آتشكدهی مزگید، در 44 کیلومتری مرند، نزدیک جادهی گلینقیه و آتشكدهی مرکید در شمال روستای دیزج حسینبیک و خاور مرکید بر پا بوده است. این آتشكدههای باستانی پس از تاختوتاز تازیان به منطقه ویران شدهاند و تنها کولتپه یا تپهی خاکستری از آن به یادگار مانده است.

ویژگیهای دژ مانداگارنای مرند:

١. آسانی رفتوآمد (مواردی چون سختی راه، وسایل رفتوآمد، فاصلهی جاذبهی گردشگری تا نزدیکترین شهری که دستکم بیش از 00١ هزار تن جمعیت دارد باید نوشته شود): این دژ در شمال شهرستان مرند با جمعیتی نزدیک به 06١هزارتن جای دارد؛ .2 دیرینگی: پیشینهی ساخت این دژ باستانی دستکم به 6000 سال پیش میرسد؛ ٣. شمار بازدیدکنندهها: هرساله شمار بسیاری بهویژه گردشگران استانی از این شهر بازدید میکنند؛ .4 ثبت ملی: شده است؛ .5 ثبت جهانی: نشده است؛ .6 شگفتی: .7 دستنخوردگی (:بكر بودن): افزون بر ویرانیهایی که در درازای زمان در این یادمان تاریخی روی داده است، پیرامون تپهی خاکستری خاکبرداری شده و این تپهی بلند اکنون به شكل گودال درآمده است. همچنین نزدیک کول تپه کورهی آجرپزی جای دارد و بخشی از این خاکبرداری برای کف کوره بوده است؛ .8 سوغاتیها: مرند یكی از کانونهای برجستهی قالیبافی در کشور است. در شهر مرند و دیگر شهرها و روستاهای پیرامون آن، کارگاههای بزرگ و کوچک بافت قالی و قالیچه، گلیم و خورجین دایر است. قالیها و قالیچههای ارزشمند بافت مرند و روستاهای آن از بهترین سوغاتیهای این شهر است که نهتنها در ایران شناخته شده است بلكه آوازهی جهانی بسیار دارد و به دیگر کشورها فرستاده میشود. همچنین سبدبافی، فانوسكابافی، سفالگری و سرامیکسازی از صنایع دستی و سوغاتهای این شهر است؛ .9 ضریب امنیت: ضریب امنیت باالیی دارد؛ 0١. امكانات رفاهی: در مرند هتل و اقامتگاههای گردشگری وجود دارد؛ ١١. خوراکهای بومی ویژه: