کوتاه دربارهی آش بهمنگان

ابوریحــان بیرونی یکــی از آیینهایی را که به ویژه در خراســان مرســوم بوده است، بار گذاشــتن دیگ آش بهمنگان میداند که در آن از همه گونه غالت، حبوبات، ســبزیجات و گوشتهای حالل میریختند و با گرد گیاه بهمن میخوردند. چیزی مانند آش شــله که هنوز در مشهد مرسوم است. بــا اینکــه ایرانیــان در ایــن ماه کشــتار نمیکردند، ولی اگر گوشــت داشتند، در این آش میریختند. راینش (:علتش) این اســت که زمان انبارتکانی اســت. هــر چه از پیش انباشــته بودند، میخواهند مصــرف کنند تا دوباره آذوقهی تازه برسد. کاری که مسیحیان پیــش از 40 روز، روزهداری «لنت» میکنند. یعنی هــر چه در یخچال دارنــد با تخممرغ آمیخته، پنکیک میکنند و میخورند. چینیها نیز آشــی مانند این دارند، در سالنمای چینی روز هشــتم از ماه دوازدهم کمابیش برابر با بهمنگان است. چون ســال نوی آنان در بهمن آغاز میشود. البته گاهشماریشــان مهی (:قمری) است و با گاهشماری خورشــیدی کامال همپوشانی ندارد. آنــان نیز یک آش ویــژه دارند، مانند آش بهمنگان هر چه در خانه پیدا کنند در آن میریزند. داستانش این است: پیــرزن و پیرمردی بودند که دو پســر و یک مزرعه و یک درخت خرما داشتند. سخت کار میکردند. سالبهسال هم محصول مزرعه و هم بار درخت بیشتر شد و توانستند برای یکی دو سال انبار کنند. به امیدی که فرزندانشان بزرگ میشوند، بتوانند زناشویی کنند و نوهدار شوند، اما عمرشان کفاف نداد. پیش از اینکه اجل ســر برسد به پسرانشــان سپردند که ما داریم مرخص میشــویم و این مزرعه و این درخت را به شــما میسپاریم. اگر همینگونه از اینها نگهبانی کنید بیگمان با مشــکلی روبهرو نخواهید شد و میتوانید بر آرزوهایتان جامهی عمل بپوشــانید و آنگاه هر دو پشت سر هم درمیگذرند. پسرها میبینند انبارها پر است. میگویند که بیگمان ما امســال مشکلی نخواهیم داشت. بهتر اســت امسال را بیاســاییم. برای پدر و مادرمان خیرات و با دوســتانمان رفت و آمد کنیم. از ســال دیگر کار را آغاز خواهیم کرد. به آسانی همهی آن سال را زندگی میکنند. سال دیگر هم میبینند هنوز محصول دارند، کار نمیکننــد و روز هشــتم از ماه دوازدهم کــه میشــود، میبینند دیگر چیــزی برای خوردن ندارند. میرونــد درون انبار، جاروها را برمیدارند، کیســهها را میتکانند، خاکها را جارو میکنند. چند لوبیا پیدا میکنند، چند دانه ارزن، دو ســه تا خرمای خشک، همه را میتکاننــد و یک دیگ آش بــار میگذارند و چهــرهی ناخوشــایند آش که از واپســین دانههای حبوبات آنان به دســت آمده است، مصممشان میکند که پس از این کار کنند تا دوباره بتوانند انبارها را پر کنند. از آن زمــان چینیــان در روز هشــتم از ماه دوازدهم ســال این آش را بار میگذارند و به همین نام میپزند و نوشجان میکنند. خود نــام ماه فوریــه نیــز از واژهی التین IHEUXXP به چم پاکســازی گرفته شده اســت. یک راین آن آیین دینی رومیان در نیمهی این ماه اســت که برای پاکســازی روان خــود انجــام میدادند. امــا بهگونهی طبیعی هنگام انبارتکانی و خانهتکانی اســت تا برای پیشــواز بهــار و ورود فراوردههای تازهی طبیعت آماده شویم.