بالیای فرار مالیاتی

اهمیــت کارکرد نظــام مالیاتی امروزه پدیده شــناخته شــدهای اســت. درواقع باوجود قدمــت طوالنی نظام مالیاتــی در ایــران، کارکــرد نــه چنــدان نامناســب این نظــام به یکــی از اصلیتریــن عوامل ســردرگمیهای اقتصادی تبدیل شده است. نظام مالیاتی کارکردهای متفاوتی دارد. عالوه بر تصحیح نابرابریها این نظام میتوانــد عالمتهــای مثبتــی بــه فعــاالن اقتصادی ارســال کند و زمینه حضور ســرمایهگذاران را درعرصه اقتصــاد فراهــم کند و درمقابــل کارکرد نامناســب آن میتواند موجب فرار ســرمایهها از کشــور شود. بدین ترتیب بخشی از مشکالتی کــه امروزه در کشــور با آن روبهرو هســتیم بــه کارکردهای نظــام مالیاتی مربوط میشــود. یکــی از ویژگیهای این نظام توجه به عدالت اســت. افراد بر اســاس توانایــی خود در تأمین هزینههای عمومی جامعه ســهیم هســتند و کســانی که دراین امر سهیم نیستند جرم بسیار بزرگی را مرتکب میشوند.

درایــران بهدلیــل اینکه به طور ســنتی درآمد دولتهــا از محل فروش نفت و گاز تأمین میشــده است، کمتر به توســعه نظام مالیاتی پرداخته شده است. عــدم توســعه نظــام مالیاتی درکشــور یکــی از مهمترین دلیل حضــور برخی از نهادهای خاص در فعالیتهای اقتصادی است. درواقع این نهادها که وظایف مهمــی نیــز برعهــده دارند بــه این دلیــل که دولــت از تأمیــن هزینههــای آنها ناتوان اســت وارد فعالیتهای اقتصادی میشوند و همین حضور اختاللهای بزرگــی در اقتصــاد کشــور ایجــاد میکنــد. درواقــع بســیاری از ناکارآمدیهــای اقتصــاد بخصــوص در بخــش خصوصــی از ناحیه حضــور این گونــه نهادها در اقتصاد به وجود آمده اســت و فضای اقتصاد بشــدت به زیان بخش خصوصی تبعیضآمیز شــده اســت. اگر قرار باشد تســهیالت بانکی اختصاص یابد سهم بخش خصوصی از این تسهیالت نسبت به این نهادها کمتر است. این درحالی است که وظیفه تأمین اعتبار این نهادها بر عهده نظام مالیاتی است و اگر نظام مالیاتی بتواند با جلوگیری از فرار مالیاتی و شناســایی تمام مؤدیان درآمدهای خود را افزایش دهد میتواند از طریق بودجه دولت هزینه این نهادها را تأمین کند و فضا را برای حضور بخش خصوصی بازتر کند.

اما هماکنون به دلیل فرار مالیاتی هنگفتی که وجود دارد درآمدهای مالیاتی دولــت نیــز کاهش یافته اســت. به همین دلیــل بخش خصوصی نیــز درچنین شــرایطی راههــای دیگــری بــرای بقا پیــدا میکند. ایــن بخش ترجیــح میدهد کــه وارد فعالیتهای اقتصادی نظیر خرید و فروش امالک و مســتغالت شــود کــه پنهان کــردن اطالعات آن ممکن باشــد و پرداخت مالیــات درآن نادقیق و ناچیز باشــد. راه دیگری که برخی از خصوصیها انجام میدهند این اســت که وارد فعالیتهای زیر زمینی شــده یا منابع خود را از کشــور خارج میکنند. حال بــرای اینکه درآمدهای مالیاتــی دولت افزایش یابد، یکــی از مؤثرترین اهرمها شــفافیت اســت. درصورتی که نظــام مالیاتی و دولت،محل و نحــوه هزینه کرد منابــع جمعآوری شــده از طریق مالیات را برای مردم تشــریح کنند و به اطالع آنهــا برســانند خود بهترین تشــویق بــرای مؤدیان خواهــد بود. وقتــی مردم به روشــنی مشــاهده کننــد که مالیــات آنها صــرف امور عمومی کشــور میشــود با رغبت آن را پرداخت میکنند و درک بهتری از مالیات پیدا میکنند.

درکشورهای صنعتی فرار مالیاتی یکی از بزرگترین جرایم محسوب میشود. درواقع کسی که فرار مالیاتی دارد از اموال و منابع عمومی سرقت میکند و این درحالی است که این منابع عمومی قرار است صرف هزینههای عمومی مانند آموزش، سالمت و زیرساختهای کشور شود که به صورت مستقیم در تسهیل سرمایه گذاری، افزایش تولید و اشتغالزایی نقش دارد.

به همین دلیل دربســیاری از کشورها فرارمالیاتی نزدیک به جرمی همچون قتــل قرار میگیرد.چرا که نپرداختــن مالیات باعث محرومیت عدهای از مردم از آمــوزش، ســالمت و اشــتغال میشــود و این افــراد محروم به ســمت جرم و خالف کشــیده میشوند. برهمین اساس کســی که مالیات نمیپردازد در قتلی که توســط بزهکاران درآینده انجام میشــود مشــارکت دارد. درپایان باید گفت تا زمانی که نظام مالیاتی کارکرد واقعی خود را نداشــته باشــد، نمیتوان انتظار داشت که اقتصاد ملی کشور به شکوفایی و عدالت برسد.