احزاب؛ پله اول پرورش مدیران زن
«ایران» از فعالیت های سیاسی بانوان گزارش می دهد
سهم احزاب زنان در رساندن کادرهای حزبی خود به جایگاه نمایندگی مجلس طی ادوار دهگانه آنچنان که باید قابل دفاع نبوده است
رئیــس جمهــوری در نخســتین گفتوگــوی تلویزیونــی پس از تشــکیل کابینه دوازدهم از دســتور خود به همه وزرای دولــت برای بهکارگیــری زنان در یکــی ســمتهای معاونــت یا مشــاوره وزارتهــای تحت مسئولیتشــان خبر داد. این موضع درحالی برای چندمین بار از سوی حسن روحانی مطرح شد که در مســیر انتخابــات ریاســت جمهوری دوازدهــم خواســت حضــور زنــان در کرســی وزارت بــه یکی از خواســتههای اساســی رأی دهنــدگان و بــه طــور ویژه جامعه زنان تبدیل شــده بود. چه پس از وزارت مســتعجل مرضیــه وحیــد دســتجردی در دولــت دهــم، کابینــه یازدهــم به حضور ســه زن در معاونت امور زنان و خانــواده، معاونت حقوقی رئیــس جمهــوری و ســازمان حفاظت محیط زیســت قناعت کرد. اما انتخاب زنــان بــه ســمتهایی چون ســخنگوی وزارت امــور خارجــه، فرمانــداری و شــهرداری و حضــور پررنگتــر آنها در میان منتخبــان انتخابات دهمین دوره مجلــس شــورای اســامی و پنجمیــن دوره شــوراهای شــهر و روســتا ایــن امیــدواری را ایجــاد کــرد کــه باالخــره فصــل حضور زنــان در مدیریت عالی کشــور و تکیــه آنــان بــر کرســی وزارت رســیده اســت. امیدواری ای که البته با توجه به موانع موجود محقق نشد.
رئیــس جمهــوری گرچــه در کابینــه جدیــد خــود ســه زن را در ســمتهای معــاون حقوقــی رئیــس جمهــوری، معاون رئیــس جمهــوری در امور زنان و خانــواده و دســتیار رئیــس جمهــوری در امــور حقــوق شــهروندی منصــوب کرد، اما هیچ زنی برای عهدهدار شــدن مســئولیت وزارت بــه مجلــس معرفی نشد. رئیس جمهوری در این باره با این توضیح که قصد داشــته سه وزیر زن در کابینهاش معرفی کند و جایگاه آنان را نیز مشــخص کــرده بوده امــا در نهایت ایــن امــر ممکــن نشــده اســت، گفــت: «اینکه چرا نشد، بماند برای بعد.»
پــس از آن بــود کــه وجــود نداشــتن وزیــر زن در کابینــه بــا واکنشهایــی متفاوت مواجه شد. همانقدر که طیف گســتردهای از منتقــدان ایــن اتفــاق را امتداد بی عدالتی و تبعیض رایج میان مردان و زنان جامعــه و مصداق وجود «سقف شیشــهای» تلقی کردند، برخی نیز بــا به میان کشــیدن اســتداللهایی چــون تضــاد «ســهمیه جنســیتی» بــا «شایستهســاالری» از ایــن موضــع درآمدند که حضور زنان در عرصههای مدیریتی باید در ســطوح میانی تقویت شــود تــا آنهــا توانمنــدی و تجربــه قرار گرفتــن در مســئولیت خطیــر وزارت را طی ســالهای آینده کســب کننــد. این موضع درســت یا نادرســت بر اهمیت کادرســازی از میان زنــان جامعه تأکید داشــت تــا در شــرایطی کــه در هنــگام انتخــاب افــراد بــرای مســئولیتهای مختلــف فهرســت قابــل توجهــی از مــردان به ذهــن میآیند اســامی قابل بررســی زنان تا این حد انگشــت شــمار به نظر نرسد.
■ فعالیتاحزابزنان؛گامی درمسیررفعتبعیض
از جمله نهادهای قابل اتکا در مسیر تحقــق کادرســازی جامعه زنــان و حضور بیشترآناندرساختارقدرت،احزابسیاسی وتشکلهایاجتماعیاند که با محوریت و همافزایی خود زنان شــکل میگیرند. احزابــی کــه بــه گفتــه زهــرا شــجاعی، دبیــرکل مجمــع زنــان اصاحطلب نه بــا قصــد «تفکیــک جنســیتی» بلکه با هدف «تخصصی کــردن حرکت زنان» شکل گرفته اند و قصد دارند در جهت رفع عقبماندگیهای تاریخی تحمیل شده بر جامعه زنان گام بردارند.
بــا در نظر گرفتن ایــن کارویژه، مرور احزابــی کــه طــی چهــار دهــه گذشــته توســط زنــان شــکل گرفتهاند، نشــان از تاشهایــی دارد کــه گرچــه بــرای آغاز خوب به نظر میرسند اما هنوز تا نقطه اثرگــذاری فاصله قابل توجهــی دارند. بر اساس آمار وزارت کشور تا اسفندماه ســال 1395 حدود ٧ درصد احزاب در ایران زنانه اند و بر اســاس آخرین آمار اعام شده از مبادی رسمی دبیران کل 18 تشکل سیاســی در ایران زن هستند. این تعداد از جمع ۲۴۲ حزبی است که به صورت رسمی دارای پروانه فعالیت از کمیسیون ماده ۰1 احزاب اند.
بررســی اعضــای هیــأت مؤســس گروههــای سیاســی نشــان میدهــد که در بیــن گروههای سیاســی کــه مجموع تعداد هیأت مؤســس آنها بالغ بر ۰8۵ نفر است، تنها ۲۲ نفر زن شرکت دارند و 3۲ درصــد آنــان زنانی هســتند که در مجلس شــورای اسامی شرکت داشته یا دارند.
«جامعــه زنــان انقــاب اســامی ایــران» بــه دبیرکلــی اعظــم عایــی طالقانــی جــزو نخســتین احــزاب بــا دبیرکلــی یــک زن و محوریت فعالیت زنان اســت که در همان روزهای ابتدای پیروزی انقاب اسامی تشکیل شد و در ســال 13٧1 موفق به اخذ پروانه گردید. این حزب از معدود احزابی اســت که از ابتدای تشــکیل در ســال ٧۵31 تاکنون توانسته ساختار تشکیاتی خود را حفظ کــرده و به فعالیتهای خود به صورت محدود ادامه دهد.
«جمعیت زنان جمهوری اسامی» نیز از ســال ۵۶31، با حضور چهرههای شــاخصی ماننــد زهــرا مصطفــوی، مرحــوم مرضیــه حدیدچــی (دبــاغ)، ربابــه رفیعی طــاری (فیــاض بخش)، فاطمــه ایرانمنش، صدیقه مقدســی، قدســیه فیــروزان و ســهیا جلــودارزاده شــکل گرفــت. «جامعه زینــب »)س( نیز در همان ســال با هدف اولیه کمک بــه خانوادههــای شــهدا و رزمنــدگان تأســیس شــد و البتــه بعدها بــا حضور مرحــوم مریــم بهــروزی، کــه تجربــه نمایندگی مجلس را نیز در کارنامه خود داشت به سمت فعالیتهای سیاسی و انتخاباتی نیــز گرایش یافت. همچنین «مجمع اســامی بانوان» بــه دبیرکلی فاطمه کروبی، «انجمن روزنامهنگاران زن»، «جمعیــت حمایــت از حقــوق بشــر زنــان» بــه دبیرکلــی شــهیندخت مــوالوردی معاون امور زنان و خانواده ریاســتجمهوری در دولــت یازدهم از دیگر احزاب و تشکلهای زنان به شمار میآیند.
با این حال وجــه پررنگتر فعالیت حزبی و سیاسی زنان را باید در دو حزب اصاحطلــب و یــک حــزب اصولگرای زنــان پیگیــری کــرد، «جمعیــت زنــان مســلمان نواندیــش»، «مجمــع زنــان اصاحطلــب» بــه عنــوان دو تشــکل اصاحطلــب و تشــکل اصولگــرای «حزب زنان جمهوری اسامی.»
«جمعیــت زنــان مســلمان نواندیــش» ازجملــه احــزاب زنانــهای اســت که با فراز و فرودهای بسیار مجوز فعالیــت را دریافــت کــرد. ایــن حــزب در ســال ۵8 پروانــه فعالیــت گرفــت و در مرامنامــه خــود هدف از تأســیس را تــاش بــرای نهادینــه کردن مشــارکت همهجانبــه زنــان در امــور اجتماعــی و تسهیل حضور آنان در درون حاکمیت، تــاش بــرای فرهنگســازی در جهــت ارتقــای جایــگاه زنــان در خانــواده و جامعــه و نقد و بررســی قوانین موجود در زمینــه حقــوق زنــان با هــدف بهبود وضعیــت زنــان و دســتیابی آنــان بــه حقــوق واقعــی خــود در اســام اعــام کــرد. همان ســال بــود که «حــزب زنان جمهوری اسامی» نیز که عنوان آن به تشکل زنان در ابتدای انقاب مشابهت داشــت ســال ۵8 بــا دبیرکلــی فاطمــه آلیــا از نماینــدگان ســابق مجلــس بــه عنوان یک حزب اصولگــرا با محوریت زنــان و خانــواده و بــا تأکید بــر آگاهی و بصیرتبخشــی اعام موجودیت کرد. «مجمــع زنان اصاحطلــب» نیز که به ریاســت زهرا شــجاعی فعالیت خود را از حدود ده ســال قبل با حضور جمعی از زنان مدیر و نمایندگان سابق مجلس آغــاز کرده بود بــه تازگی مجوز رســمی فعالیــت حزبــی خــود را دریافــت و به عنوان هجدهمین حزب زنانه در ایران به صورت رسمی ثبت شد.
بــا وجــود ایــن مــرور عملکــرد ایــن احــزاب زنانــه در حــوزه کادرســازی و معرفی مدیران کارآمد و سیاستمداران خبره به ساحت ساختار قدرت سیاسی چنــدان که بایــد رضایت بخــش نبوده اســت. مجلس شورای اســامی به تنها نهــاد حاکمیتی کــه حضور زنــان در آن جزبــا تأییــد صاحیت شــورای نگهبان و رأی آحــاد مــردم امــا و اگــر دیگــری نــدارد، شــاهد مدعــای قابــل اتکایــی است برای بررسی صحت و سقم این مدعا. ســهم احزاب زنان در رســاندن کادرهــای حزبــی خــود بــه جایــگاه نمایندگــی مجلس طی ادوار دهگانه آنچنــان کــه بایــد قابــل دفــاع نبــوده اســت. اغلب زنــان نماینده یــا اصوالً ســابقه فعالیــت تشــکیاتی حزبی در احــزاب زنان نداشــتهاند یا صرفاً پس از پایــان دوران نمایندگــی بــه حضور در تشــکیات حزبــی زنــان یــا دیگــر احــزاب اعتقــاد پیدا کردهاند. کاســتی کــه امیــد اســت در مســیر پیــش رو و در انتخاباتهــای آتــی تغییــر یابــد و احزاب را به پایگاهی برای کادرســازی و معرفــی زنــان کارآمــد بــرای ایفــای نقــش در مدیریتهــای کان جامعه تبدیــل کنــد. تغییــری کــه میتوانــد در کنــار تأکیــد رئیــس جمهــوری بــر عــزم دولــت دوازدهــم بــرای حضــور ۰3 درصــدی زنــان در مســئولیتهای مدیریتــی کشــور آینــده نویدبخــش بهرهمنــدی جامعــه از توانمندیهــای نیمه پنهان خود باشد.