چشمهای تمام بسته هند و چین بر مسلمانان روهینگیا
دولت میانمار در ســایه حمایت منطقهای، اقلیت مسلمان این کشور را سرکوب میکند در حل بحـــران بروز کـــرده در میانمار و کشـــتار مســـلمانان روهینگیا، نقش کشورهای منطقه بیش از هر کشوری در جهان دارای اهمیت است و میتواند تبدیل به کورسوی امیدی برای این اقلیت ست
نام سیســــتم سیاســــی کنونی میانمار را چــــه بتــــوان «دولــــت دوگانه» گذاشــــت یا «سیســــتم ترکیبــــی»، به هــــر حال این واقعیــــت همچنــــان باقــــی میماند که این توافقی مشــــترک بر سر قدرت میان ارتــــش و احزاب سیاســــی انتخاب شــــده این کشــــور اســــت. به طور خــــاص اکنون و پــــس از اتفاقــــات روهینگیــــا بــــه نظــــر میرســــد همانطور که گروههای مسلح قومــــی نگــــران بودنــــد، دولــــت منتخب دموکراتیک داو ســــوکی و ارتش میانمار به فصل مشترکی دســــت پیدا کردهاند. با این حال، اگر اختالف و خشونت علیه اقلیت روهینگیا بیش از پیش گســــترش یابد، ممکن اســــت همکاری دو طرف با یکدیگر سختتر شــــود. بویژه اگر دولت ســــرانجام تحت فشــــارهای بینالمللی مجبور به تغییر موضع نسبت به اقلیت روهینگیاشود.
در ماههــــای اخیــــر، رهبــــری سیاســــی میانمــــار تحت فشــــار شــــدیدی در مورد ادعاهایــــش دربــــاره نقض حقوق بشــــر توســــط نیروهــــای نظامــــی خــــود علیــــه
مسلمانان روهینگیا، جامعهای اقلیت با حدود 1/1 میلیون نفر که در شمال غربی کشوردرایالتراخینمتمرکزهستند،قرار گرفته اســــت. در اوایل ماه اوت، گروههای شبهنظامیروهینگیا،دههانفرازنیروهای امنیتی میانمار را کشتند و بههمین دلیل دور تازهای از درگیریها در این کشور آغاز شــــد. دهها هــــزار نفر از مــــردم میانمار به بنگالدش فرار کردند، زیرا ارتش میانمار، عملیات ضد شورش گســــتردهای را آغاز کــــرد. مشــــاور امــــور خارجه میانمــــار، داو سوکی و دولت میانمار از آن جهت که به اندازه کافی بــــرای متوقف کردن جنایات جنگــــی علیــــه روهینگیا تــــالش نکردند، مورد انتقاد و سرزنش واقع شدند. میانمار بیش از گذشــــته تحت فشار رو به افزایش دیپلماتیک از سوی سازمان ملل متحد، پایتخت کشــــورهای غربی و مســــلمانان اندونــــزی و ترکیه قــــرار گرفت. همانطور که بحران روهینگیا توجه جهان را به خود جلب میکنــــد، صداهایی مبنی بر نقض حقوق بشر نیروهای میانمار در سایر نقاط این کشــــور، بویژه در کچین و شان، شنیده میشود که خبر میدهد درگیریهای بین گروههای قومی مسلمان و ارتش میانمار همچنان ادامه دارد. در چنین شــــرایطی و در حالی که دولت میانمار تحت فشــــار افکار عمومی جهان و دولتهای مختلف اســــت، رهبری سیاسی این کشور بار دیگر به شرکای منطقهای قدرتمندش، یعنی چین و هند تمایل پیدا کرده است.
هند، یکــــی از ذینفعــــان دموکراتیزه شــــدن میانمار محسوب میشــــود. با این حــــال، روند مثبــــت روابط دوجانبهشــــان میتوانــــد تحــــت تأثیر تحوالت سیاســــی داخلــــی در میانمار قــــرار بگیرد. تحرکات سیاســــی داخلــــی در میانمــــار و تحوالت زیربنایی منطقــــهای، پیامدهای جدیای برای روابط هنــــد و میانمــــار دارد. از دهه 1990 تا چند ســــال پیش، بحران سیاسی میان طرفــــداران دموکراســــی و حکومت نظامی اقتدارگــــرا (تتماداو)، بشــــدت به شــــکل دهی انتخابهای سیاســــتهای خارجی میانمار منجر شــــد. رژیم نظامی میانمار نســــبت به همسایه شمالی خود، چین، نزدیکتر شــــد زیرا از پکن خواسته بود تا فشارهای بینالمللی را از بین ببرد.
میانمــــار هرچنــــد در ســــال 2010 بــــه دموکراســــی رســــید و تالشها هــــم برای تحکیــــم این رونــــد ادامــــه پیدا کــــرد، اما همچنان موانع بسیاری بر ســــر راه ایجاد دموکراســــی واقعی در آن وجــــود دارد. در این میان یکــــی از پیامدهای ژئوپلیتیکی که بشدت گذشته بر کشور تأثیر میگذارد، حضور گســــترده چین در این کشور است که بهعنوان شــــریک اقتصــــادی و دفاعی مهمی ایفای نقش میکند. همانطور که اصالحات کشور در حال شکلگیری است، چالشهای جدیدی بر ســــر راهش وجود دارد که میتواند کشــــور را به وضعیتی که سعی میکند از آن دور شــــود، بازگرداند. احتماالً این کشــــور قصــــد ایجاد محیطی ژئوپلیتیــــک را دارد کــــه در آن دوبــــاره به سمت چین کشیده شود. ■
هندومنفعتطلبیملی
هند، یکــــی از ذینفعــــان دموکراتیزه شــــدن میانمار محسوب میشــــود. با این حــــال، روند مثبــــت روابط دوجانبهشــــان میتوانــــد تحــــت تأثیر تحوالت سیاســــی داخلــــی در میانمار قــــرار بگیــــرد. مودی نخســــتوزیر هنــــد پــــس از آخریــــن دور خشــــونت در ایالــــت راخیــــن، بهعنــــوان نخســــتین رهبــــر جهــــان از آنجــــا دیــــدار کــــرد. این ســــفر نشــــان از اهمیــــت روابط دوجانبــــه بــــرای دســــتور کار اقتصــــادی و سیاســــی هندوســــتان با این کشــــور دارد. بــــرای منافــــع طوالنــــی مــــدت میانمار و روابط هند و میانمار، نخســــتوزیر مودی بایــــد به همتایان میانمار خــــود بگوید که ناکامــــی در پیدا کــــردن راه حل اختالفات داخلی، منافع اســــتراتژیک میانمار را به خطر میانــــدازد و ممکن اســــت آن را به ســــمت وضعیتــــی ببــــرد که تــــالش دارد از آن بیــــرون بیایــــد. اما درســــت برخالف چنیــــن انتظاری هندوســــتان تهدید کرده اســــت 4 هزار پناهنده روهینگیــــا را اخراج میکند. تصمیمــــی که به نظر میرســــد کامالً اشــــتباه باشــــد. موضع هند در مورد درگیریهای شــــدید و حمایــــت از دولت میانمــــار کوتهفکرانــــه اســــت. امتناع هند برای محکوم کردن میانمار به دلیل عدم رسیدگی به نگرانیهای نقض حقوق بشر و خروج گســــترده مردم از قلمروی غربی آن در راخین، ممکن اســــت طی روزهای آینده مذاکرات را آســــانتر کنــــد اما هیچ کاری برای حل مناقشــــه بلندمدت انجام نخواهد داد. اتفاقی که تأثیرات بلندمدتی بر منافع اقتصادی هند خواهد گذاشت.
طــــی هفتههــــای اخیــــر، صدهــــا هــــزار روهینگیایــــی بــــه دلیــــل افزایــــش خفقان و خشــــونتها در میانمــــار، از کشورشــــان گریختهاند. جمعیــــت روهینگیای میانمار با تبعیض مکرر مقامات دولتی و نیروهای امنیتی مواجه شــــده اســــت، مثــــالً، اعمال محدودیتهارویفعالیتهاونفیآموزش و پرورش، مراقبتهای بهداشــــتی، حقوق سیاسی، اسناد و شهروندی. پس از حمالت نظامیدراکتبر6102،گزارشهایمتعددی از ســــرکوبهای نظامی علیه غیرنظامیان روهینگیــــا، از جملــــه آتــــش زدن، کشــــتار غیر قانونی و تجاوز سیســــتماتیک، صورت گرفته است. از 25 آگوست تاکنون حمالت بیشتری توســــط ارتش رهاییبخش آراکان روهینگیــــا )ARSA( انجــــام شــــد. ایــــن امر با اقــــدام نظامی شــــدید مواجــــه و موجب مهاجــــرت جمعــــی شــــهروندان روهینگیا شده اســــت که به ســــمت هند و بنگالدش گریختهاند.
هند، بهعنــــوان یک قــــدرت جهانی و منطقهای در حال ظهــــور، باید بداند، هر کشور صرفنظر از وضعیت ویژه خود، باید از هر گونه تبعیــــض در مورد پناهندگان و بازگرداندن آنها به کشورشان که خطرات فراوانی برایشان به همراه خواهد داشت، جلوگیری کند. احترام هنــــد به این قانون نــــه تنهــــا بــــرای حفاظــــت از زندگــــی این پناهنــــدگان ضروری اســــت، بلکه تأکیدی است بر توجه هند به تعهدات بینالمللی و قانون و اطمینان از امکان امنیت و صلح در کشور همسایه.
هنــــد کامالً از شــــدت ظلم و ســــتمی که روهینگیاییهــــا در میانمــــار بــــا آن مواجــــه هســــتند، آگاه اســــت. اخــــراج آنهــــا از هنــــد گزینهای قابل قبول نیســــت، هــــم میانمار و هم بنگالدش حاضر به پذیرش آنها نیست. برنامه اخراج این پناهندگان از نظر منطقی و قانونی غیرممکن اســــت و بشدت محکوم شده اســــت. برای برونرفت از این بنبست راهبردی واقع بینانه باید ارائه شود.
مســــأله این است که اگر هند به قوانین بینالمللی احتــــرام بگذارد و از اخراج این پناهجویان صرفنظر کند، نه تنها میتواند به کســــانی که سرســــختانه به این فرصت نیــــاز دارند، کمک کند، بلکــــه میتواند در مجامع جهانی موقعیت بهتری پیدا کند. از طرف دیگر، هنــــد باید با دولت میانمار روابط دوجانبه و طوالنی مدت براســــاس منافــــع اقتصــــادی و سیاســــیاش ایجــــاد کند و به فکر تصمیماتی کــــه میتواند در کوتاهمــــدت روابط آن با میانمــــار را بهبود ببخشد،نباشد. ■ سکوتاژدهایزرد
در حالــــی کــــه هنــــد بــــه فکــــر اخــــراج پناهجویان اســــت، چین از طریق دیگری حمایتــــش را از دولــــت میانمــــار نشــــان میدهــــد. در ماه مارس ســــالجاری چین به همراه هنــــد، از«مأموریــــت تحقیقات مســــتقل بینالمللی»، قطعنامه سازمان ملــــل متحد که برای تحقیق و بررســــی در موارد نقض حقوق بشــــر نیروهای امنیتی علیه مسلمانان روهینگیا صادر شده بود، «جدا» شــــد. ماه بعد، میانمــــار و چین به توافقی بر سر خط لوله نفتی رسیدند که از خلیج بنگال به کونمینگ در استان یوننان چین کشــــیده شــــده بود. دولت آنگ سان سو چی، پس از تأخیری دو ساله و با وجود فضــــای ضد چینــــی فراگیر در کشــــورش، با ایــــن قــــرارداد توافق کرد. همــــراه با این معامله نفتــــی، میانمار همچنین توافقی را پیرامون «تبادل نامههای اجرایی» پروژه بنــــدرگاه بــــا ارزش نزدیک بــــه 10 میلیارد دالر و پــــروژه پــــارک صنعتــــی در یکــــی از بخشهــــای ایالت راخین، بــــا چین امضا کرد، طرحی که به کنسرسیومی به رهبری دولــــت چیــــن تعلــــق دارد. ایــــن طرحها عناصر مهمی از طرح چینی «یک کمربند یک جاده» هستند. در واقع میانمار در ماه مه امسال در کنفرانس بینالمللی مربوط به همین طرح، مشغول مذاکره با چین در مورد «همکاری در چارچوب کمربندهای جاده ابریشم و جاده سیالب جاده ابریشم قرن بیست و یکم» بود.
براســــاس گزارشهــــا، حــــدود 3 هزار تاجر و بازرگان چینی، ماه آینده قرار است به دعــــوت دولــــت میانمار به این کشــــور بروند تا از فرصتهای سرمایهگذاری این کشور دیدار کنند. مقامهای اصلی و مهم تمام ایالتهــــا و مناطق میانمــــار در این نشست شرکت خواهند کرد تا قراردادهای ســــرمایهگذاری را در بخشهایــــی کــــه ســــرمایهگذاران چینی انتخــــاب کردهاند، امضاکنند.
با این حجم مناسبات رهبران میانمار نیــــاز چندانی بــــه تالش کردن بــــرای حل بحران روهینگیاها ندارند. چــــرا که آنها از حمایت دوســــت قدرتمنــــدی چون چین برخوردارنــــد. همانطــــور که در گذشــــته، چین حمایت بینظیر خود را از همســــایه جنوبیاش حفظ کــــرد، صرفنظر از اینکه آیــــا ایــــن کشــــور را مردانــــی یونیفرمپوش میگرداننــــد یــــا دولت منتخــــب مردمی. اعضای شورای امنیت سازمان ملل متحد خشــــونت راخین را محکــــوم کردند، اما با توجهبهدیدارمتیوریکروفت،سفیربریتانیا در ســــازمان ملل متحد شــــورا همچنان از داو آنگ ســــان ســــو چی حمایت میکند. ســــفیر بریتانیا به خبرنگاران گفت که این کشور جلسهای را یک روز پس از خشونت ایجاد شده در میانمار خواستار شده است: «بســــیاری از ما، متحدان حمایتی بســــیار خوبی برای او هستیم که پیشرفتهای او را با تحسین از راه دور دنبال میکنند.»
اما اخبار نشــــان داد که چیــــن در برابر مواضــــع شــــورای امنیــــت ســــازمان ملل در مقابــــل بحــــران میانمــــار، مقاومــــت قدرتمندتری از خود نشــــان داده است. در ماه فوریه، دفتر حقوق بشــــر سازمان ملل متحد، ارتش این کشــــور را برای قتل عام و تجاوز مســــلمانان در راخین و آتش زدن روســــتاها پس از حمالت به پاســــگاههای پلیس منطقه در ماه اکتبر ســــال گذشــــته متهم کرد. ســــازمان ملل تــــا جایی پیش رفــــت که ارتش را به ارتکاب جنایات علیه بشریت و پاکسازی قومی متهم کرد.
هم دولت و هم ارتــــش، این اتهامات را رد کردنــــد و از همــــکاری بــــا مأموریــــت حقیقتیاب ســــازمان ملل متحد ســــرباز زدند. در این میان، چین به خود مطمئن بود که دولــــت میانمار را حمایت میکند. نیکــــی هیلی، ســــفیر ایــــاالت متحــــده در ســــازمان ملل متحد، بعدهــــا بیانیهای را مبنی بر تعقیب نیروهای امنیتی میانمار منتشــــر کرد. هیلــــی گفــــت: «در حالی که نیروهای امنیتی میانمــــار برای جلوگیری از خشــــونتهای بیشــــتر تالش میکنند، آنهــــا در پیوســــتن به قوانیــــن بینالمللی بشردوستانه مسئولیتی دارند. قوانینی که شامل جلوگیری از حمله به غیرنظامیان بیگنــــاه و فعــــاالن حقوق بشــــر و حصول اطمینــــان از کمک به کســــانی که نیازمند کمک هستند، میشود.» اما مقامات ارشد نظامی، حمله به روستاییان را رد کردند و گفتند که نیروهای امنیتی برای محافظت از پلیس در این منطقه مستقر شده بودند. بــــه گفته آنها، نیروهای کمی هم مســــتقر شده بودند.
منابع: Observer Research Foundation The Irrawaddy Observer Research Foundation