درسهای نهضتعاشورا
واقعــه عاشــورا ازجنبههای مختلــف قابــل ارزیابــی وداوری اســت. از جملــه این جوانب «خشــونت» و «خشونت ورزی» است. ســاحتی کــه آســیبی جدی محســوب شــده و یکی از محورهــای کانونی ایــن واقعه به شــمار میرود. خشــونت فراگیر در نیمروز عاشــورا علیــه خاندان نبــوت، از این واقعه تصویری اســتثنایی ســاخته و از ورای تاریــخ دلهــا را بــه درد آورده وخاطرهــا را پریشــان میکنــد. در همین رابطه کتابها نوشــته شــده و به شــرح خشــونت مســتتر در ایــن فاجعه پرداختــه کــه بــا عنــوان روضه الشــهدا مشــهورند. همچنیــن متأثــر از خشــونت حاکم در ایــن واقعه اشــعار فراوانــی در قالب مرثیه ســروده شــده که با نواهایحزیندرانجمنهایشیعیانودوستداران اهلبیتپیامبراسالم(ص)خواندهمیشوند. فهم اینکه این خشــونت تا این میزان از کجا آمده ومنشــأ پیدایش آن کجاست نیازمند رفتار شناسی جامعــه ومــردم آن زمان اســت. اما آنچه مســلم اســت اینکه خشــونت مهارناپذیر در عصر عاشورا دو ریشــه دارد. بدین معنا که از سویی به حاکمیت وقت برمی گردد واز سوی دیگر خاستگاهی تودهای دارد. خشــونت رایــج از ســوی حاکمیــت ریشــه در رقابتهای سیاســی و در تعامل با حوزه سیاســت و قــدرت بــوده و خاســتگاه تــودهای آن بــه جهــل وتعصب ناشی از آن باز میگردد. بگونهای که رفتار توأم با خشــونت به نحوی ســاختاری در دوســطح حکومتگرانوحکومتشوندگانوجوددارد. ایــن دوگانگــی بــه معنــای تضــاد وتزاحــم بــا یکدیگــر نبــوده بلکــه همدیگــر را کامــل میکردند. آنچه در آن دوران جاری و ســاری بوده که به تســامح از آن بهعنوان فرع واقعه عاشــورا و حوادث قبل و بعد آن یاد میشود، یکــی از ابعاد کانونی رخداد عاشوراســت. در روایات آمده است برخی از یاران امام را قبل ازوقوع حادثه عاشورا بهطرزی خشونتآمیز یا از بلندی به پایین پرتاب کردند ویا اینکه به وضعیتــی رقت بار مثلــه کردند. صحنههای روز عاشوراهم آنچنان با خشونت در آمیخته که دل هر شــنوندهای را ولو با فاصله تاریخی بــه درد مــیآورد. نهضــت عاشــورا درســت نقطه مقابل خشــونت ورزی قرار داشــته و از هرفرصتــی جهت بیــداری عواطف انســانی اســتفاده میکنــد.در همین راســتا اباعبداهلل الحســین(ع) بــا خطبههایی که مهــرورزی را رواج میدهــد ضمــن آگاهی بخشــی ســعی در کاســتن از شــدت خشــونت دارد. تــا آنجــا کــه کودک شــش ماهــه را در کشــاکش جنگ به میدان میآورد بلکه از خشــونت سپاهیان یزید بکاهد. مبارزه با خشــونت ســاختاری با پایان گرفتن واقعه عاشــورا اســتمرار مییابد و پــس از یــک دهــه جامعــه رفتــار خشــن وخشــونت ورزی را ترک وپــس از آن حداقل در ســطح جامعــه و تودههــا تاریــخ کمتــر صحنههایــی بــه خشــونت عاشــورا را نشــان میدهد.