آینده در مسیر زنانه شدن سالمندی

«ایران» از تغییرات جنسیتی در هرم سالمندی کشور گزارش میدهد

مرگ شـــوهر، 16 ســـال اســـت که سرنوشتشـــان را به هم گـــره زده. مادر 011ساله و دختر 70 ســـالهاش. مادر، موهای جوگندمیاش را کوتاه کرده و چند تار موی حنایی در موهای سرش هویداست. از پشت چشمهای ریز و فرورفتهاش کنجکاوانه نگاه مان میکند اما چشـــمهایش تنها به سایهها خـــو گرفتهاند. بیبی شـــهربانو 94 ســـاله بود که فهمید در دســـتهایش چندین غده بزرگ و کوچـــک بدخیم جاخوش کرده، بار و بنهاش را جمع کرد و راهی شهر شد. قبل ترها روســـتا همه چیزش بود. نان بخور و نمیری داشت و روزگارش را میگذراند. پایش که به شهر رسید داستان زندگیاش هم تغییر کرد. «بیبی شـــهربانو» اکنـــون زنی رنجور و تنها از نســـل زنان زمان احمد شاه اســـت که حاال در خانهای 60 متری در یکی از قدیمیترین خانههای محله «خاوران» روزگار سختی را میگذراند.

پیـــرزن در خیاالتـــش فکـــر میکند که هـــر موقـــع طیارهها بلند میشـــوند چشم هایش کم ســـوتر میشوند. اصالً شـــک ندارد که روزی این طیـــاره کامالً او را کور میکند.: «مـــن هم مادر پیرمو نگه داشـــتم که حاال ایـــن دختر عصای دســـتم شـــده. هیچ کار خدا بیحکمت نیســـت» چنـــد ســـالی میشـــود کـــه دیگـــر چشـــمهایش ســـویی ندارند اما گوشهایـــش هنوز ســـنگین نشـــدهاند. سمعک ندارد، کمی تن صدایمان را که باال میبریم سر درد دلش باز میشود: «دست هام که سیاه شد طبیب دهمون میگفـــت بایـــد بریـــم شـــهر. اومدیـــم شـــهر ولی دفترچه روستایی مونو قبول نکـــردن. گفتن برین مهر بزنین. کســـی رو نداشتیم اخه برامون مهر بزنه. چند روز وبـــال فامیل شـــدیم تا یکی از ســـر دلســـوزی دفترچه رو برد مهـــر زد. خدا خیرش بده.»

غصهاش وقتی بیشـــتر میشـــود که پای دختـــر پیرش هـــم وســـط میآید. شـــوهرش کـــه از ســـالها پیـــش غـــزل خداحافظی را خوانده بود و پسرهایش هـــم کـــه چند ســـال پیش جـــوان مرگ شده بودند. «فاطمه» از درد پا نای بلند شـــدن ندارد. چادر رنگ و رو رفتهاش را به دندان گرفته و بیصدا اشک میریزد، با پایی که دیگر ســـالم نیســـت و چانه و صورتی که چند بخیه ریز و درشت حکم سرخاب سفیدآب آن را دارد.

14 ســـالی میشـــود کـــه فاطمـــه شـــوهرش را در یک تصادف رانندگی از دست داد و مجبور شد بار زندگی 5 بچه قد و نیم قـــد و مادر پیرش را به تنهایی بـــه دوش بکشـــد: «خرجـــی نداریم که فقـــط یارانه میگیریم بـــا حقوق جزیی از کمیتـــه امداد. یکی از پســـرهام طبقه بـــاال زندگـــی میکنـــه. دکترهـــا آمپـــول اشتباهی زدن به دستش. مجبور شدیم 4 تا از انگشـــتهای دستشو قطع کنیم ولی ماشـــااهلل خیلی کاریـــه، از صبح تا شـــب میره پی لقمه حالل واســـه زن و بچههاش.»

زمســـتانها کـــه میشـــود درد پاهـــا و دســـت هایـــش بیشـــتر میشـــود. بیبیشـــهربانو کـــه خودش تـــوان بلند شـــدن نـــدارد، فاطمه زیر دســـت و کمر مادر را میگیرد تـــا برای حمام بروند به گوشـــه حیاط. حمام چهار دیوار بســـیار کوچکی اســـت که یـــک نفر هم بـــه زور در آن جـــا میشـــود: «زانوهام چند وقته انحراف پیدا کرده. نمیتونم بشینم روی زمین. نمازمو هم نشسته میخونم.» نیســـت. هـــر روز دارم می میـــرم اینکه زندگی نیست.» ■ جمعیت سالمندی در سراشیبی

ســـالهای زیـــادی اســـت کـــه زنگ خطرها برای افزایش سالمندان جهان بـــه صدا در آمـــده؛ این در حالی اســـت کـــه در چنـــد ســـال اخیر پیشـــی گرفتن آمار زنان ســـالمند نســـبت بـــه مردان، کشـــور را با یک هشدار جدی برای آینده روبهرو کرده است. هشدارهایی در قالب حرکت جمعیت به ســـوی «زنانه شدن ســـالمندی» و افزایـــش فقـــر در میـــان زنان تنهای ســـالمند. هرچند این اتفاق تنها شـــامل ایران نیست و یک معضل جهانی محسوب میشود. به طوریکه بر اساس آمارهای جهانی در سال هب1970 ازای هـــر فرد 46ســـال به بـــاال 01نیروی متقاضی کار وجود داشت که این تعداد قرار اســـت تا سال 2050 به 4 نفر برسد. در برخی از کشـــورهای اروپایی در ســـال شوهرشان ازدواج نکردهاند و بار تأمین هزینههـــای ریز و درشـــت زندگی روی شانههای پر دردشان سنگینی میکند. بـــا اینکـــه تالشهای ایـــن زنـــان برای تأمین هزینههای زندگی کم نیست اما در آخر ممکن اســـت تالشهایشان به انـــدازه خرجهای ماهیانه زندگیشـــان نرسد و با فقر دســـت و پنجه نرم کنند. آمارهـــا نشـــان میدهـــد فقـــر در زنان ســـالمند شـــایع و رو به افزایش است. بـــه طوریکه حتـــی چندی پیـــش مدیر کل کمیته امداد اســـتان تهـــران اعالم کرد، حدود 45 درصد زنان سرپرســـت خانـــوار تحت حمایـــت کمیتـــه امداد اســـتان تهران به علت فوت سرپرست خانـــوار وارد چرخه حمایتـــی این نهاد شدهاند. بر اســـاس گفتههای «محسن ولیئی»هـــم اکنون 45 هـــزار و 0۸4 زن سرپرســـت خانوار تحـــت حمایت این نهـــاد قـــرار دارند که حـــدود 45 درصد بـــه علت فـــوت سرپرســـت از خدمات این نهـــاد در کنـــار دریافت مســـتمری بهرهمند هستند. ■ تـــا پایـــان ســـال 30 0۵02، درصـــد جمعیت ایران سالمند میشود

«محســـن ســـلمان نـــژاد» رئیـــس دبیرخانه شـــورای ملی ســـالمندی نیز افزایش جمعیت زنان سالمند را تأیید میکند و میگوید: نسبت جنسیتی زنان و مردان سالمند در سالهای اخیر دچار تغییر و تحول شده است.در سال 1355 نسبت جنسیتی 106 مرد به ازای 100 زن ســـالمند بوده اســـت که این مقدار هم اکنون به 97 مرد و 100 زن رسیده است. یکی از دالیل افزایش زنان ســـالمند باال بودن امیـــد به زندگی آنهـــا و در نتیجه طول عمر بیشترشان است.

او با اشاره به اینکه بر اساس تحقیقات تـــا ســـال 2050 ســـالمندان 03درصد از جمعیت ایران را به خودشان اختصاص

رئیس شـــورای دبیرخانه سالمندی با اشـــاره بـــه اینکه تشـــکیل و توســـعه ســـازمانهای مردم نهاد برای حمایت از ســـالمندان در کشـــور الزامی اســـت، گفـــت: بـــر اســـاس آمارهـــا 0۸ درصد جمعیت ســـالمندان در کشـــورهای در حال توسعه زندگی میکنند، بر همین اســـاس ســـازمانهای مردم نهاد نقش مهمی در کاهش آسیبهای اجتماعی سالمندان دارند.

او افزود: برنامههای مدون و تدوین ســـندهای ملـــی در کشـــور میتواند در حل مشـــکالت ســـالمندان مؤثر باشد. خوشـــبختانه چند روز پیش بـــه همراه دکتـــر ربیعـــی وزیـــر تعـــاون، کار و رفاه اجتماعی از ســـند ملی سالمندان برای نخســـتین بار رونمایی شـــد. این ســـند قرار اســـت به زودی بـــه امضای رئیس جمهـــوری و اعضای هیأت دولت برای تأمین بودجه برسد.