جعبهابزارخالیامریکا
انتشــار ســند راهبردی امریکا در مــورد ایران و ایراد ســخنان دونالد ترامپ بر اساس آن، انتظار چند ماهه جامعه جهانی را در مورد سیاست آتی ایاالت متحده درباره برجام به پایان رساند. در این راستا، ذکر چند نکته حائز اهمیت است:
۱) اول اینکه مخاطب اصلی سند راهبردی و سخنان تند و حساسیت برانگیز ترامپ علیه ایران افکار عمومی داخل امریکا است. اتهامات بیاساس او در مورد تسخیر سفارت امریکا در سال ۹۷۹۱، طرح اتهام همکاری ایران بــا القاعــده، ذکر نــام ایــران و حادثه ۱۱ ســپتامبر در یک جمله، متهم کردن ایران به تالش برای بمبگذاری در یک رســتوران پر جمعیت در واشنگتن، طرح موضوع ارسال چند میلیارد دالر «پول نقد» به ایران و متهم ساختن ایران به دست داشتن در انفجار سفارتخانه امریکا در کنیا و تانزانیا - در کنار اتهامات تهییج کننده دیگر - نشانگر این است کــه او بیــش از هر چیز تالش دارد در «داخل» امریکا فضاســازی کنــد. اصرار او بــر این فضاســازی داخلی نیــز حاوی این پیام مهم اســت که دولــت ترامپ از جلب حمایت «بینالمللی» علیه ایران و از ایجاد اجماع برای بازگشایی توافق هستهای و مذاکره مجدد بر سر مفاد آن ناامید شده است.
در واقع، دولت امریکا واقف اســت که برای نخســتین بار در تاریخ معاصر، یک اجماع فراگیر و بیسابقه «به نفع» ایران در سطح بینالمللی شکل گرفته است و مادام که این اجماع برقرار است، تندروهای واشنگتن چارهای ندارند جز اینکه به استفاده از اهرمها و سازوکارهای «داخلی» بسنده کنند. به عبارت دیگر، اگر سفیر ایاالت متحده در سازمان ملل چند سال پیش با اعتمادبهنفس ادعا میکرد که شورای امنیت «آچاری در جعبه ابزار ماست»، امروز رئیسجمهوری آن نیــک میدانــد کــه ابزاری جــز مصوبات کنگــره، فرمانهای اجرایــی خود و ترفندهــای تبلیغاتی در جعبــه ابزارش باقی نمانده اســت. این جمله ترامپ مبنی بر اینکــه از طریق لوایح کنگره «مطابق قوانیــن امریکا» محدودیتهای دائمــی برای ایران ایجــاد خواهیم کرد خود گواه بر این مدعی اســت که دولت ترامــپ بــه این واقعیت که دیگر قــادر به بهره برداری از قوانین و ســازوکارهای بینالمللی نیست بخوبی واقف شده است.
واکنــش ســریع خانــم موگرینــی بــه اظهــارات ترامــپ در یــک کنفرانــس مطبوعاتــی تنها چنــد دقیقه پس از اتمام ســخنان او، صدور فــوری یک بیانیه مشــترک از آلمــان، فرانســه و بریتانیــا در حمایــت از برجــام و همچنین ســایر موضعگیریهــای مثبت جامعــه جهانی در حمایت از موضــع ایران همگی از انزوای سیاسی و کاهش شدید قدرت مانور امریکا در عرصه حقوق بینالملل و نظام بینالمللی حکایت دارد.
۲) دوم اینکــه آنچــه بهعنــوان «ســند راهبــردی» منتشــر شــد - و آنچــه آقــای ترامپ در سخنرانی خود مطرح کرد - در اصل فهرستی از شکایت ها و گالیههای همیشــگی امریکا از رفتارهای کلی ایران و ســپاه پاسداران اســت، بیآنکه در آن به صورت واضح و روشن «شیوه» جدی و جدیدی برای مقابله با این رفتارها تشریح و تبیین شده باشد. به عبارت دیگر، بجز وعده ترامپ مبنی بر تحریم سپاه پاسداران (که هماکنون نیز مطابق قوانین امریکا مشــمول تحریمهای فراوانی است) و بجز وعــده خام و نامربــوط او مبنی بر ایجاد تبصره در برجــام و ایجاد محدودیتهای دائمــی بــرای ایران از طرق «قوانین داخلی امریکا»، هیچ اســتراتژی جدی و قابل مالحظه دیگری نمیشود از سند راهبردی و سخنان آقای ترامپ استنباط کرد.
در واقع، «ســند راهبردی» کاخ ســفید خود چنان شــعاری و بیمحتواســت کــه بــاور این ادعا که تدویــن آن ۹ ماه بــرای «تیم امنیت ملی ایــاالت متحده» زمان ُبرده بســیار دشــوار اســت. اگــر از غلطهــای امالیی و دســتوری متعدد در آن بگذریــم، اینکــه در ایــن ســند - برخــالف ُعرف حاکــم بر اســناد راهبردی - بهصراحت به دولت قبلی امریکا حمله شــده نیز ایــن تصور را تقویت میکند که این نوشــته بیش از اینکه محصول کار کارشناســان امنیتــی و تکنوکراتهای سیاست خارجه امریکا باشد، بازتاب ذهنیت سیاستمداران سیاسیکاری است که برنامه مشخص جدی و جدیدی برای ایران ندارند.