کنگره مقصد رایزنی های برجامی

وزیر خارجه آلمان: برلین تالش خواهد کرد تا کنگره امریکا را برای حفظ توافق هستهای متقاعد کند

ظریف : همه میدانستند که دوستی ترامپ به کسانی که قیمت باالتری پیشنهاد دهند فروختنی است. اکنون میدانیم که دانش جغرافیایی او هم همین هدف را دارد. جای شگفتی نیست که حامیان نطق ابلهانه ترامپ درباره ایران، همان دژهای دموکراسی در خلیج فارس هستند: عربستان، امارات و بحرین.»

جمعه شب در حالی چشم انتظاری کشــورهای طرف توافق هستهای درباره تصمیــم دولتمــردان امریــکا دربــاره برجام به پایان رسید که به نظر میرسید دونالد ترامپ با وجود وعده پیشــینش بــرای کنارهگیــری از برجــام قافیــه را به حامیان توافق هســتهای باخت تا اینک کنگره امریکا به میدانی برای زورآزمایی موافقان و مخالفان برجام تبدیل شود. چنانکه قانونگذاران امریکایی از همین حــاال دســت بــه کار شــدهاند تا شــرط و شروط جدیدی را با هدف آنچه اصالح توافــق هســتهای میخواننــد، در قالب یــک قانون جدید به تصویب برســانند. با وجــودی که حامیــان خارجی ترامپ از جملــه مقامهــای اســرائیل و برخــی شــرکای منطقهای ترامپ تالش کردند از رهــاورد سیاســتهایی کــه او دربــاره ایــران مطــرح کــرد و بــه گــواه قریب به اتفــاق صاحبنظــران بینالمللی حاوی هیــچ نکتــه تــازهای نبــود، بــرای توافق هستهای نقطه پایان بگذارند، اما شمار زیادی از کشــورها، چهرهها و مســئوالن بینالمللــی آن را پایــان یافتــه تلقــی نکردنــد و کــم ســابقهترین واکنشها را به سخنان مدعیجویانه ترامپ ترتیب دادند. چنانکه مقامهای بلندپایه اروپا از مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا گرفته تــا وزرای خارجه آلمان، انگلیس و فرانسه تنها ســاعتی پس از سخنرانی جنجالــی ترامــپ خواســتار پایبنــدی او بــه تعهــدات برجامــی امریکا شــدند و تأکید کردنــد که امریکا بــه تنهایی توان برهــم زدن تفاهم هســتهای بــا ایران را ندارد. واکنشــی که دستکم این حسن را داشــت انتقــادات به رویکــرد ترامپ در سیاســت خارجی به بارزترین شــکل بــه گــوش او برســد. هرچنــد مقامهای دولت امریکا هم تا آنجا که ممکن بود، بــا توضیح و تبیین اظهــارات ترامپ که پیش از آن در قالب راهبردی مکتوب در اختیار رســانهها قرار گرفته بود، از سعی برای القای بیهوده بودن توافق و عملی شــدن خواســتههای او فروگــذار نکردند امــا واکنــش یکپارچه جهان باعث شــد در شــبی که ترامپ به عریانترین وجه ممکن دشمنی دولتش با ایران را عیان نمود، این عملکرد او باشد که در سیبل اعتراضهــا قرار گیرد. یکــی از بارزترین وجــوه ایــن اعتراضهــا هــم جایــی بود کــه وقتــی رئیــس جمهــوری ایــران در واکنش به اشــتباهات پرشمار ترامپ او را بــه خواندن تاریــخ فراخواند، روزنامه پرتیــراژ نیویــورک تایمــز بــر اظهــارات روحانــی صحــه گذاشــت و اشــتباهات پرشــمار رئیس جمهوری امریکا درباره ایران را به او یادآوری کرد.

کلیــد خــوردن طــرح کنگــره برای تغییر شرایط برجام

رئیــس جمهــوری امریــکا چنانکــه انتظــار میرفــت، پایبنــدی ایــران بــه توافق هستهای این کشور با شش قدرت جهانــی را تأیید نکرد تــا تصمیمگیری دربــاره سرنوشــت حضــور واشــنگتن در برجــام بــه کنگره این کشــور ســپرده شــود. تصمیمــی کــه ترامپ بــر مبنای آن، مســئولیت بازگردانــدن یــا تعلیــق تحریمهای هستهای را به کنگره واگذار میکنــد و در عین حال از آن میخواهد قانــون نظارت بر برجام را که براســاس آن بایــد هر ٠٩ روز مورد تأیید یا رد قرار گیــرد، تغییــر دهند و برداشــتن تعلیق تحریمهــای هســتهای را در صــورت نظــر منفــی کنگــره در آن جــای دهند. بــر پایــه این طــرح، کنگره در شــرایطی از بازگردانــدن تحریمهــای هســتهای خودداری خواهد کــرد که ایران پذیرای اصالحات مورد نظر قانونگذاران کنگره از جملــه دائمــی شــدن محدودیــت غنیســازی که در توافق به مدت حدود هفــت ســال قیــد شــده اســت، باشــد و چنانچــه ایــران نپذیــرد بــا بازگشــت تحریمها از ســوی کنگره، عمــالً امریکا از برجــام خــارج خواهــد شــد. ترامــپ در ســخنرانی خود از کلیــد خوردن این طــرح در کنگــره خبــر داد و همزمــان هم «بــاب کروکر»، رئیس کمیته روابط خارجــی ســنا اعــالم کــرد کــه در حــال تهیــه پیشنویــس آن اســت و تــا هفته آینــده این طرح را معرفــی خواهد کرد بــا این امیــد که تمامــی اقدامــات الزم ظــرف ٠٩ روز آینــده بــه پایــان برســند. «ســیانان» هــدف حامیــان این طرح را بررســی آنچــه از نظــر ترامــپ نقص برجــام خوانــده میشــود، میدانــد و میگویــد بندهــای موســوم بــه غــروب آفتاب، برنامه موشــکی ایــران و برخی مــوارد دیگــر، نگرانیهایــی هســتند که مخالفــان برجــام در امریــکا بــه همراه رژیــم صهیونیســتی خواســتار رفع آنها هســتند. گرچــه جمهوریخواهان کنگره دربــاره این طرح نظری ابــراز نکردهاند امــا شــماری از چهرههای ارشــد حزب جمهوریخــواه در کمیتههــای مرتبط با امنیــت ملــی امریکا در بیانیــهای تأکید کردنــد کــه مجلــس نماینــدگان امریکا صرفنظــر از برجام بــه تدابیر تحریمی علیــه برنامه موشــکی ایــران و حمایت ادعایی از تروریسم رأی خواهد داد.

حمایت دموکراتها از برجام نماینــدگان کنگــره امریــکا در حالی مســئولیت تصمیمگیــری مانــدن یــا خروج این کشــور را از برجــام عهدهدار شــدند کــه پیــش از آن مواضــع مدعیجویانــه ترامــپ دربــاره ایــران و توافــق هســتهای، هیــچ گاه فرصتــی جــدی در اختیــار منتقدانــش قــرار نمیداد تا انتقادات خود را به روند بی نتیجــه و فرسایشــی موضعگیریهــای او در شــرایطی کــه اعتراضهــای بینالمللی افزایــش یافته بود، مطرح کننــد. اما اینک این فرصــت با گزارش منفی ترامپ درباره وضعیت پایبندی ایــران بــه برجــام در اختیار کنگــره قرار گرفته اســت تــا این توافــق در معرض آزمــون موافقان و مخالفــان قرار گیرد. چنانکــه اشــاره شــد، جمهوریخواهان طــرح جدیــدی را بــا هــدف تعییــن شــاخصهای جدیــد اجــرای تعهدات برجامــی ایران در دســتور کار خود قرار دادهانــد و ایــن ســو هــم دموکراتهــا در حمایــت از برجــام برخاســتهاند. در همیــن قالــب، چــاک شــومر، رهبــر دموکراتهــا در مجلس ســنای امریکا که جزو چهار ســناتور دموکراتی اســت که دو سال پیش به برجام رأی مخالف داده بودنــد، با انتشــار بیانیــهای گفته: «ژنــرال متیــس، وزیــر دفــاع و ژنــرال دانفــورد، رئیس ســتاد مشــترک که هر دو از کابینــه ترامــپ هســتند (هفتــه گذشــته) بــه نماینــدگان کنگــره گفتند کــه بــه نظــر آنهــا برجــام در راســتای منافــع امریکاســت و تأکیــد کردنــد که مــا بــه آن متعهــد بمانیم. من بــا آنها موافقــم و فکــر میکنم همــکاران من، چــه دموکرات و چــه جمهوریخــواه، به توصیه آنها توجه خواهند کرد.» اشــاره او به جلسهای بود که چندی پیش وزیر دفاع و رئیس ســتاد مشــترک امریکا با نمایندگان کنگره برگزار کرد که طی آن هــر دو مقام ارشــد نظامی ضمن تأیید پایبندی ایــران به برجام، به ســناتورها گفتنــد از نظــر آنها امریــکا نباید برجام را تــرک کنــد. شــومر همچنیــن کمــی بعــد از ســخنرانی ترامــپ در پیامــی توئیتــری نوشــت: «دموکراتهای ســنا بــا متیس وزیــر دفــاع و ژنــرال دانفورد موافــق هســتند. مــا اجــازه نمیدهیــم توافــق هســتهای از بین برود.» نانســی پلوسی، رهبر اقلیت دموکرات مجلس نمایندگان امریــکا هم تصمیم ترامپ درخصوص خروج از برجام را اشتباهی بــزرگ نامیــد. ایــن نماینــده مجلــس امریکا توافق هســتهای را بهترین گزینه بــرای جلوگیــری از دســتیابی ایــران به ســالح هســتهای خواند و تالش ترامپ بــرای خــروج از آن را اشــتباهی بــزرگ نامیــد. مخالفت نماینــدگان دموکرات امریــکا با ترامپ در حالــی بود که جان کری و هیالری کلینتــون، وزرای خارجه پیشــین امریکا هــم ضمن انتقــاد از رد پایبندی ایران به برجام از سوی ترامپ و اشتباه توصیف کردن آن اعالم کردند که اقدام ترامپ باعث آغاز یک بحران بینالمللی میشود.

ریچارد هاس، رئیس شــورای روابط خارجــی امریــکا هــم بــا رد ایدههــای ترامــپ علیــه برجــام و بیــان اینکــه امریکا با یکجانبه گرایی در حال حاضر میتوانــد شــکل دهــی جبهه مشــترک علیــه ایران را در آینده بســیار دشــوارتر کند، خواهــان محاصره شــدید ایران با کمک برخی متحدان واشنگتن شد.

کنگره، مخاطب رایزنیهای اروپا بــا مــروری بــر فضاســازیهایی کــه ترامــپ در ســطح سیاســت خارجــی و خاصــه دربــاره برجام بــه وجــود آورده اســت، چــه بســا بســیاری از مقامهــای بلند پایــه اروپایی انتظار مواضعی بدتر از آنچــه او در ســخنرانی جمعــه شــب اعــالم کــرد را داشــتند. سیاســتهایی کــه وضعیــت اجــرای برجــام را تــا مرز بحــران پیش میبــرد. بنابرایــن پربیراه نیســت اگــر گفتــه شــود بــا رونمایــی از راهبرد ترامپ و انداختن توپ تصمیم گیــری دربــاره برجــام در زمیــن کنگره، بســیاری از کشــورهای اروپایــی نفــس راحــت کشــیدند. بــا ایــن حــال افــزون بــر بیانیــه حمایــت جویانــه تروئیــکای اروپایــی از برجــام، مقامهــای بلندپایه کنونــی و ســابق بینالمللــی بــر لــزوم حفظ رایزنیهای برجامی با واشــنگتن که اینک نماینــدگان کنگره را مخاطب قرار میدهد، تأکید میکنند. چنانکه به گــزارش خبرگزاری اســپوتنیک، زیگمار گابریل، وزیــر امور خارجه آلمان پس از ســخنرانی روز جمعه رئیس جمهوری امریــکا علیــه ایــران و توافــق هســتهای تأکید کــرد که برلین تــالش خواهد کرد تــا کنگــره امریــکا را متقاعد کنــد توافق هســتهای را حفــظ کنــد. وزیــر خارجــه آلمــان بــا تأکیــد بــر اینکــه مــا از توافق هســتهای حمایــت میکنیــم، اشــاره داشــت: «در هفتههــای پیــش رو بــرای متقاعد کردن کنگــره برای حفظ توافق از هیــچ تــالش فروگــذار نخواهیــم کرد و دربــاره اینکــه چه کاری میتــوان برای تغییــر موضع ایــران در مســائل مربوط بــه سیاســتهایش در خاورمیانه انجام داد، رایزنــی خواهیــم کــرد.» در همیــن حال محمد البرادعی، مدیرکل پیشــین آژانــس بینالمللــی انــرژی اتمــی هــم در دو توئیــت پیاپی به اظهــارات دونالد ترامپ رئیــس جمهوری امریــکا درباره ایــران واکنش نشــان داد. او رویکرد ضد برجامــی ترامپ را حاوی پیــام معنادار به کره شــمالی دانست و گفت: «ترامپ برخــالف یافتههــای آژانس بینالمللی انــرژی اتمــی توافــق هســتهای بــا ایران را تاییــد نکــرد. مــا چــه پیامی بــرای کره شمالی درباره احترام به توافقنامههای بینالمللیمیفرستیم؟!»

از آخریــن انتقــاد جــدی کشــورها و نهادهــای بینالمللــی ماننــد ســازمان ملــل و آژانس بینالمللــی انرژی اتمی بــه مواضــع رئیــس جمهــوری امریــکا خیلی نگذشته بود که ترامپ در صفحه توئیتــر خــود انتقادهــا را بــه اعتــراض تبدیــل کــرد. او در پیامــی توئیتــری بــا ایــن ادعــا که بســیاری بــا اظهــارات روز جمعه وی درباره ایران موافق هســتند، مخالفتًطرفهای دیگر برجام با خود را تلویحــا بــه ســود تجــاری آنــان از این توافق ربط داد.

رئیــس جمهــوری امریــکا نوشــت: «افراد زیــادی در موافقت با ســخنرانی مــن دربــاره ایــران صحبــت میکننــد. طرفهــای توافــق درآمــد زیــادی از تجــارت با ایران دارنــد.» توئیتی ترامپ بــا ایــن پاســخ جالــب رئیــس شــورای ملــی ایرانیــان امریــکا روبــهرو شــد که: «تحریمها علیه ایــران را بردار تا امریکا هــم از تجــارت با ایران ســود ببــرد.» در همیــن حال جیمــز متیس، وزیــر دفاع امریــکا هم که چند روز پیش از ســخنان ترامپ، با حضور در نشستی با اعضای کمیتــه روابــط خارجی کنگــره از برجام دفــاع کــرده بــود، بــه دفــاع از راهبــرد اعالمی کاخ ســفید برخاســت و اولویت نخســت خــود را همــکاری بــا متحدان امریــکا در خاورمیانــه بــرای مقابلــه بــا ایران اعالم کرد.

اشتباهات تعمدی ترامپ انتقادهــای مقامهــای ایــران بــه مواضــع جمعه شــب ترامپ شــاید در قطــار اعتراض ســایر طرفهــای توافق هســتهای قــدری تکراری بیایــد اما وجه محتوایــی ایــن اعتراضها چیــزی نبود کــه از دیــد بســیاری از رســانههای مهم غربــی مغفــول بمانــد. فــارغ از بیانیــه معترضانــه وزارت امــور خارجــه و نامه انتقــادی ظریــف بــه مســئول سیاســت خارجــی اتحادیــه اروپــا در مخالفــت با رویکرد تقابل جویانه ترامپ، اشتباهات عمــدی رئیــس جمهــوری امریــکا در ســخنانش بــود کــه مــورد توجــه ویــژه مقامهــای بلندپایــه ایران قــرار گرفت. بــه عنــوان مثــال، ترامپ هنــگام اعالم سیاست جدید امریکا در قبال برجام از عبارت جعلی خلیــج ع رب ی به جای خلیج فارس اســتفاده کرد. او همچنین در تشــریح دالیل وقوع انقالب اسالمی ایــران، نحــوه اجــرای برجــام و تبــادل پولــی که بعــد از برجــام میان تهــران و واشــنگتن صورت گرفت چندین و چند اشــتباه دیگــر داشــت تــا به ایــن ترتیب رئیس جمهــوری ایران در ســخنانی که ســاعتی پــس از طرح ســخنان بــی پایه ترامــپ مطــرح شــد، او را بــه مطالعــه تاریــخ، جغرافیــا ، ادب و همچنیــن حقوق و عــرف بینالملل دعــوت کند. در همین حــال وزیر امــور خارجه ایران هــم در پیامهایــی که در صفحــه توئیتر خــود منتشــر کرد،دالیــل اشــتباهات متوالــی ترامــپ را یــادآور شــد. ظریــف ضمن انتقاد از مواضع تهاجمی رئیس جمهــوری امریکا بــا بیان اینکــه «برای تعریــف ســرکش، واژگان ترامــپ را بــا پاسخ رئیس جمهوری روحانی مقایسه کنیــد.» نوشــت: «همه میدانســتند که دوســتی ترامــپ به کســانی کــه قیمت باالتری پیشنهاد دهند فروختنی است. اکنون میدانیم که دانش جغرافیایی او هم همین هدف را دارد. جای شــگفتی نیســت که حامیان نطق ابلهانه ترامپ درباره ایران، همان دژهای دموکراســی در خلیــج فــارس هســتند: عربســتان، امــارات و بحریــن.» ظریــف در نهایــت افزود: «ادعاها، تهدیدها و ناسزاها هرگز مــردم ایــران را مرعــوب نخواهــد کــرد. ترامپ در نهایت این را همانند تمامی اسالفش درخواهد یافت.»

بــروز اشــتباهات فاحــش از ســوی رئیــس جمهــوری امریــکا نســبت بــه ایــران چنان بود که باعث شــد روزنامه مشــهور امریکایی در گزارشــی بنویســد: «رئیس جمهــوری ایــران در واکنش به اظهــارات اخیر همتــای امریکایی خود، او را بــه مطالعه تاریــخ، جغرافیا و ادب و همچنیــن حقــوق و عــرف بینالملل دعــوت کرد و در این خصوص، درســت گفــت.» بنــا به نوشــته نیویــورک تایمز، منطــق ارائــه شــده توســط او شــامل چندین مورد اظهارات اشــتباه یا ناقص در مــورد شــرایط توافــق بود؛ گویــا به او اطالعــات نادرســتی در مــورد تاریــخ ایرانیان و برجام ارائه شده بود.