هر «رج»، سکهای درون قلک سرمایه است
فرشهای ماشینی به مدد تبلیغات گسترده، رقیب سرسخت فرشهای دستباف شدهاند
قدیم اســــتادکار دار قالــــی را میزد و بافنده میبافــــت. در 15 ســــالگی ازدواج کــــردم خانواده همســــرم هم کاشــــانی بودند و در منزل دار قالی داشــــتند در خانه همســــرم قالیبافیام تکمیل شد و حرفهایتر شدم. چندین ســــال به صورت تــــک باف خانگی کار کــــردم، همزمــــان بــــا کار بــــه درس هم ادامــــه دادم و دیپلم گرفتم وقتی درســــم تمــــام شــــد خواســــتم بــــرای قالیبافی هم مدرک داشته باشــــم پس به سازمان فنی و حرفهای مراجعه کــــردم تا گواهینامهای بگیرم. آن زمان هنــــوز فنی و حرفهای کرج رشــــته قالیبافی نداشــــت، حتی سؤال هم برای آزمون نداشتند و از تهران درخواست ســــؤال کردنــــد. خانمی که میخواســــت از من امتحان بگیرد گفــــت دار قالی خودت را بــــرای امتحان بــــه اداره بیاور امــــا دار من 21متری بود و حمل و نقلش سخت، پس ممتحن به منزل ما آمد و پس از بافندگی ضمن اینکه گواهینامه برایم صادر کردند از من درخواست شد تا قالیبافی را در فنی و حرفهایتدریسکنم.تدریسراقبولکردم و عــــاوه بر دیپلــــم اقتصــــاد، دیپلم فرش هــــم گرفتم و بافــــت گلیم و گبــــه ...و را هم آموختم. بعدها کاردانی را در رشته کسب و کار و کارشناســــی را در رشته امور فرهنگی به اتمام رساندم. به توصیه فنی و حرفهای کرج آموزشگاهی به ثبت رساندم. بواسطه تبلیغــــات مختلــــف و قــــرار گرفتن رشــــته فرش در میان رشتههای تحصیلی، تعداد مراجعهکنندگان برای ثبتنام قالیبافی به یکباره اوج گرفت و وقتی این استقبال زیاد شد نمایشگاههای مختلف گذاشتم و این کاربهیافتنبازاریبرایفرشهایدستباف خود و شاگردانم کمک کرد.مدارس از من بهعنــــوان کارشــــناس برای توضیح رشــــته فرش دعوت میکردند وقتی این دعوتها زیاد شد تصمیم گرفتم به همراه کسانی که کار را یاد میگیرند و شاید کارشان محدود به یک تابلو میشــــود، یا مثل اوایل کار خودم سرمایهای ندارند و در بازار کار رها میشوند تشکیل یک شرکت تعاونی فرش دستباف بدهم. این شرکت با 7 عضو شروع شد اما قالیبافان زیــــادی را به خدمت گرفت. مواد اولیــــه را من تأمین میکــــردم و مثل قدیم بافندهها در خانه خــــود کار میکردند. من هم وظیفه فروش و بازاریابی محصوالت را البتـــه اینها برای زمانی اســـت کـــه اوضاع اقتصادی هنوز آنقدر وخیم نشـــده بود. در آن زمان که میتوان گفت اوج کار قالیبافی شرکت ما بود061 نفر بافنده مشغول تولید بودند اما در حـــال حاضر این رقم به 60 تا 70 نفر کاهش یافته اســـت گرچه تولیدات هنوز ادامه دارد. ■ مشاغلخانگی فرصتیمناسببرایکسبدرآمد
اگرچـــه قالیبافـــی در زمانهـــای پیش بیشـــتر در مناطـــق روســـتایی و جنبه خود مصرفی داشـــته و در صورت داشتن مازاد تولید آن را به فروش میرســـاندند ولی با توجه به تحـــوالت اقتصـــادی و اجتماعی امـــروزه قالیبافـــی بـــه صورت حرفـــهای و تجـــاری انجـــام میگـــردد و زنـــان نقـــش عمـــدهای در تولیـــد دارنـــد، بهدلیل اینکه در کنـــار وظایف خانهداری و همســـرداری در منزل مشـــغول به کار هستند و از اوقات فراغت خود جهت تولید فرش اســـتفاده میکنند و در کنار فرزندانشـــان به اقتصاد خانـــواده کمـــک میکنند.برخـــی گمـــان میکنند مشـــاغل خانگی سود کافی ندارد در حالی که اگر هزینههای ناپیدای مشاغل دیگرمثلهزینهرفتوآمد،خریدپوشاک، مهد کـــودک ...و را در نظـــر بگیریم میزان دستمزد و مزایای در خانه کار کردن بیشتر به چشـــم میآید. پس با این پیش فرض متوجه میشویم رشـــته فرش و قالیبافی در منزل رشـــتهای اســـت که هیـــچ چیز از وظایف خانهداری کم نمیکند بلکه باعث ایجاد تـــوازن بین مســـئولیت خانوادگی و اشتغال زنان، حذف هزینههای مربوط به خرید، رهـــن و اجـــاره کارگاه و رفت و آمد، استفاده از نیروی کار سایر اعضای خانواده و ایجـــاد زمینههـــای کار خانوادگی، امکان انتقال تجارب از طریق آموزش غیررسمی به شـــیوه اســـتاد - شـــاگردی بین اعضای خانوادهمیشود.منهمیشهبهخانمهایی کهبرایکاربهمامراجعهمیکنندمیگویم: هر یک رج ســـکهای درون قلک اســـت که کم کم ســـرمایه میآفریند و به هزینههای زندگیکمکمیکند. ■ برایمشتری پیشنهادهایخاصداشتهباشید
هـــر صاحـــب کار یا کارآفرین بســـته به کاری که انجـــام میدهد و شـــرایط زمانی
و مکانـــی شـــغل و حرفـــهاش میتوانـــد پیشنهادهایی برای مشتریان داشته باشد تا هم سود و هم مزیت رقابتی ایجاد کند. یکی از پیشـــنهادهای رقابتی ما با دیگران این است که در آموزشگاه بسته به شرایط اقتصـــادی افـــراد ضمـــن آمـــوزش برای کارآموزان درآمدزایی هم میکنیم، یعنی فرش اول افرادی که در دوره آموزش توان پرداختشهریهندارندمیخریمومبلغی را بهعنوان سود به ایشان باز میگردانیم و از فرش دوم بـــه بعد قالیبافان میتوانند تمام فرش را برای خود داشته باشند البته اگر مواد اولیه را از ما دریافت نکنند.
مشتریان ما دو دسته هستند یک گروه مشتریان آموزشی و گروه دیگر مشتریانی کـــه ما به آنهـــا محصول ارائـــه میدهیم. یکی از مزایای رقابتی ما این اســـت که در کنار آمـــوزش، اشـــتغالزایی داریم یعنی همزمـــان با آمـــوزش هنرجویان صاحب کار میشـــوند. یکی دیگر از راههای ارتباط مؤثر با مشـــتریان چـــه در بخش آموزش و چـــه بخش فـــروش اســـتفاده از فضای مجـــازی در تمام مصادیق اعم از ســـایت اختصاصـــی، شـــبکههای اجتماعـــی و حسابهایکاربریدربخشهایمختلف است. اینترنت درگاهی خوب برای ارتباط وتعاملبامشتریاستکهخوشبختانهما نیز از آن بهره مندیم. بسیاری از مشتریان ما را از طریق فضای مجازی پیدا میکنند و همین یک امتیاز مثبت تلقی میشـــود. ارتباط با ســـازمانهای همســـو با رشتهای که در آن کار میکنید و کسب درآمد دارید
هم مفید اســـت بـــه طور مثال ما بـــا اداره صنعـــت، معـــدن و تجـــارت و اداره کار و رفاه اجتماعـــی و ســـازمانها و ارگانهای وابسته به آنها نیز ارتباط داریم. ارتباطات نه به معنای رانت بلکه ارتباطی که برای تعالی کار به شما کمک خواهد کرد. پس کارآفرینانجوانحداقلدرحرفهقالیبافی از رفت و آمد به سازمانها نترسند و خود را با سازمانهایی که به کارشان مربوط است نزدیک کنند. به آنها ایده بدهند چه بسا از همین ایدهها تسهیاتی دریافت میکنند. من خودم با کمیته امداد تفاهمنامه دارم وباهمکاریفنیوحرفهایاتفاقاتخوبی را رقم زدهایم. ■ توصیههاییکهدرتجارتقالی بهدردتانمیخورد
هر کس که پـــس از یـــک دوره 6 ماهه مدرک فنی و حرفـــهای قالیبافی دریافت کند قالیباف اســـت امـــا ایـــن کار از تاش مســـتمر و گذران عمر پـــای دار قالی یک قالیباف خوب میدهـــد. قالیبافان خوب میدانند که نباید خودشان دنبال مشتری باشند بلکه باید مشتری به سراغ فرش و کارشـــان بیاید. اگر نتوانستید مشتری پیدا کنید تعداد قالیهایتان را افزایش دهید و درهمانمحلهخودتاننمایشگاهانفرادی بگذارید و مشـــتری جذب کنید. کم کم از محله خود شناخته میشـــوید و گوش به گوش کارتان تبلیغ میشـــود. حتماً برای فرش و هنرتان اسمی انتخاب کنید تا افراد شما را با یک نام واحد بشناسند.
یـــک سررســـید بـــرای خـــود بردارید و
اهدافتان را در آن یادداشـــت کنید. اهداف را خـــرد و کوچـــک کنیـــد و ســـعی کنید با زمانبندی و برنامه به اهداف برســـید. اگر من امروز صادرکننده فرش هستم زمانی تک باف خانگی بودم، برای اســـتادکار کار کردموبادستمزدشاگردیپساندازکردم و برای خودم دار قالی زدم و از نمایشـــگاه انفرادی به نمایشگاه بینالمللی رسیدم. پسهرکسصبوریداشتهباشدوناامیدو مأیوس نشود با اطمینان به نتیجه دلخواه خواهد رســـید. یکی از ابزارهـــای بازاریابی مؤثر در قالیبافی حضور در نمایشـــگاهها و تبلیغات کامی اســـت. در شـــغل ما که بهترین خریدار خانمهای خانه هســـتند ایجـــاد روابـــط عمومـــی یکـــی از عناصر موفقیت در هر صنعت است. ارتباط مؤثر با مخاطبین که میتوانند مشتریان بالقوه باشند از طریق تبلیغات و رسانه میتواند به برندسازی و شناخت درست از صنعت شماتأثیرگذارباشد. ■ جوانانیکهقالیبافیرا کوچکمیشمارند
صنایع دســــتی ایرانــــی بازار مناســــبی برای کارآفرینی و اشــــتغالزایی است که به تنهایی قدرت رقابت خوبی با نمونههای خارجی دارند. فقط نیازمند کمی خاقیت و مهارت و صبوری جوانان اســــت. شــــاید یکی از نقاط غم انگیــــز حرفه قالیبافی در کنار دیگر مشکات و معضات کان، این باشد که بهترین بافندههای ما افراد مسن هســــتند و جوانان کمتر به این رشــــته روی میآورنــــد. جوانــــان فکر میکننــــد این کار آن اســـت که فرهنگ جوانـــان تغییر کرده و معتقدنـــد که با زحمت نبایـــد به هدف رسید. شروع هر کاری سود ندارد باید صبر داشـــت تا به نتیجه مطلوب رســـید وقتی سالها کار کردید ریشه شما به آب میرسد وهمیشهپایدارهستید. ■ دولتهوایقالیراداشتهماچطور؟
وقتـــی وارد بـــازار کار در هـــر رشـــتهای بشـــوید و قصد داشـــته باشـــید از این راه پیشـــرفت کنید و درآمد به دســـت آورید تاشهای شبانه روزیتان کمک میکند راهها و چاههای مســـیر را بشناسید و ریزه کاریهـــا را بفهمید. از تســـهیات با خبر شـــوید و بدانید چطور میشـــود از راههای مختلـــف هزینههـــا را کم کـــرد. در همین حرفه فرش دولت وام و تسهیات خوبی ارائـــه میدهـــد. گرچه متأســـفانه افرادی هستند که از این تســـهیات سوء استفاده کننـــد امـــا دولـــت در زمینه تســـهیات و کمکهـــای مالـــی کار خـــودش را بخوبی انجام میدهد. برای هر بافنده برحســـب شـــرایط وامهای بدون بهره تا سقف صد میلیون تومان ارائه میشود که برای شروع کار مبلغ قابل توجهی است. بازپرداخت وامهـــا پس از یک تنفس 6ماهه اســـت و اقساط مبالغ قابل قبولی دارند.
یکـــی دیگـــر از خدمـــات دولـــت برای قالیبافان خانگـــی، بیمه بود امـــا بهدلیل همان سوءاستفادههایی که گفتم به یکباره حجم زیادی از افراد برای دریافت مدرک فنی و حرفهای و بیمه شدن اقدام کردند، افـــرادی که هیچ گاه تولیدکننـــده نبودند و صرفاً بـــرای بهرهمنـــدی از خدمات بیمه قالیبافان به این مســـیر وارد شـــده بودند. حجم درخواســـتکنندگان بیمه قالیبافی بـــه قدری صعودی و غیرمتعـــارف بود که در همین استان البرز تعداد بیمه شدگان قالیبافـــی از رقم بودجـــه اختصاص یافته اســـتان باالتـــر رفته بـــود. همچنین خیلی از قالیبافـــان واقعـــی از خدمـــات بیمهای محروم شـــده بودند. با وجود این شـــرایط نابرابـــر تأمین اجتماعی ســـطح کنترلها را بشـــدت افزایـــش داد و از پذیـــرش افراد جامانـــده کـــه بعضـــاً حقشـــان هـــم بود خودداری کرد و به این صورت تر و خشک با هم سوختند و بسیاری افراد که این بیمه و تسهیات حق آنها بود نیز محروم شدند و مـــردم با اطاعـــات از این طبقه بندیها دســـت به انتخـــاب خریـــد بزننـــد. در این صـــورت موازنهای میـــان خرید فرشهای خوب ایرانی به وجود میآید. من میگویم فرشهایدرشتخوببانقشههایجدید ببافیدومتناسبباقدرتخریدمردمایران به بازار عرضه کنیـــد تا رونق رفته به فرش دستبافایرانیبازگردد.
قبا فرش ماشـــینی طرفداری نداشت امـــا االن به مدد تبلیغات گســـترده و البته طرحهای مشتری پسند رقیبی سرسخت برای فـــرش دســـتبافت شـــده اســـت که باید فعالین فرش دســـتباف و اتحادیهها چاره اندیشیکنند.کمااینکهمزایایرقابتی فرشدستبافیارایرقابتبابازارماشینی را دارد.یکی از این مشکات مربوط به نبود تقاضاومشتریبرایتولیداتاینصنعت اســـت که باعث شده اقتصاد این صنعت رو بـــه نابـــودی رود. بـــه عبارتی ســـفارش خرید کمتر شـــده و کارآفریـــن و صنعتگر فرش ترجیح میدهد کـــه خرید و فروش داشته باشـــد و تولید نکند. این مسأله هم بهدلیل مشکات کسب وکار داخلی است که اقتصـــاد این صنعت را تحت تأثیر قرار داده اســـت. تولیدکننده فـــرش نمیداند چه طرحی باید تولید کند و کجا بفروشـــد. اینگونه اســـت که بسیاری از تولیدکنندگان بهدلیل نداشتن انگیزه کار و نقدینگی، کار خودراکنارگذاشتهاند.
نکته دیگر درباره تولید فرش اســــت که بهطورمعمولآنهاییکهباتجربهترهستند، بهتــــر میتواننــــد در آن زمینــــه تأثیرگــــذار باشــــند بویــــژه در شهرســــتانها کــــه تعداد نیروی باتجربه کار بیشــــتر اســــت بنابراین، این صنعت در شهرســــتانها بهتر از تهران رشــــد کرده اســــت. به عاوه اینکه دستمزد نیــــروی کار در شهرســــتانها کمتــــر درنظر گرفته میشود. نکته دیگر مربوط به تغییر سلیقه برای فرش در بازار است. در گذشته مردم تقاضای فرشهای بزرگ داشتند اما امروز تمایل بیشتر افراد جامعه فرشهای کوچکتر اســــت چرا که آپارتمانها کوچکتر شــــدهاند. شــــاید هم به این دلیل باشــــد که کارگاههای تولید فرش کوچکتر شــــدهاند و افراد در خانه خود نیز میتوانند فرشهای کوچــــک ببافند. این باعث شــــده که تعداد نیروی شاغل در این حرفه نیز کمتر شود.
شاید یکی از نقاط غم انگیز حرفه قالیبافیدرکنار دیگر مشکات و معضاتکان، این باشد که بهترین بافندههای ما افراد مسن هستند و جوانان کمتر به این رشته روی میآورند؛جوانان فکر میکنند این کار درشأن آنها نیست در حالی که قالیبافی یک حرفه و شغل قدیمی ایرانی است که پولسازی خاص خودش را دارد