فرمانروایی متن بر حاشیه

■

همایــش شــهرهای زیرزمینــی ایــران امــروز ســاعت ۱6:30 در ســالن فردوســی خانــه اندیشــمندان علوم انســانی واقــع در خیابــان اســتاد نجــات اللهــی نبش خیابان ورشو برگزار میشود. ■ نشست آسیب شناسی سلیقه در معماری یکصــد و بیســت و یکمیــن نشســت از یکشــنبههای انســان شناســی و فرهنــگ بــا موضــوع «آســیب شناســی ســلیقه در معماری» امروز ســاعت 6۱ تــا 9۱ در تهران، خیابان ولیعصر، خیابان دمشــق، پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات برگزار میشود. ■ جلسه اول درسگفتارهای خرد و توسعه جلســه اول سلســله ســخنرانیهای خــرد و توســعه، امروز با حضور رضا داوری اردکانی و محمدرضــا حســینی بهشــتی از ســاعت 5۱ تــا 8۱ در تــاالر اندیشــه پژوهشــگاه علــوم انســانی و مطالعات فرهنگی واقع دربزرگراه کردســتان، خیابان دکتر آیینــه وند 64 غربی برگزار خواهد شد. ■ نمایشگاه گروهی نقشهای نامیرا نخســتین نمایشــگاه ســمعی، بصــری نابینایان برگرفته از داســتانهای شــاهنامه امــروز تــا 8٢ مهرمــاه ســاعت 6۱ تــا 9۱ در نگارخانــه نقــش جهــان واقــع در نیــاوران، خیابان آیتاهلل محمودی 4 پالک 9 برگزار خواهد شد. ■ کارگاه آموزشی ویژه صنایع دستی کارگاه مدیریــت تولیــد، بازرگانــی و بازاریابی در صنایــع دســتی، ویــژه شــاغالن صنایــع دســتی امروز ساعت 9 تا 3۱ در مرکز آموزش و پژوهــش اســتانداری در خیابان پاســداران برگزار میشود. ■ کارگاه آموزش مقاله نویسی کارگاه آموزش مقالهنویســی و جستوجو در منابــع الکترونیــک پایــگاه Elsevier امروز از ســاعت 4۱ تا 6۱ در سالن عالمه حلی (طبقه هفتم) ســاختمان علوم انسانی واحد علوم، تحقیقات دانشگاه آزاد برگزار خواهد شد. پــس از فروپاشــی اتحــاد جماهیر شــوروی، از رئیس جمهوری یک کشــور تازه مســتقل شــده اروپای شــرقی سؤال شد که مهمترین برنامه شــما در آینده چه خواهد بود؟ رئیس جمهوری جواب داد: مهمترین وظیفه فعلی من در قبال کشــورم این اســت که نام کشــورم را از صفحه اول روزنامهها پاک کنم. هنگامیکه ابراهیم داروغه زاده، جانشــین حبیب ایلبیگی بر مســند معاونت ارزشیابی و نظارت سازمان سینمایی شد، بسیاری وظیفه او را در شرایط فعلی پایین آوردن حجم جنجالهای پیرامون سینمای ایران دانستند. او نیز در بخشی از سخنان خود در جلسهای مطبوعاتی اشاره کوتاهی به این نکته داشت و گفت: «بعضی از فیلمهای توقیفی به علت مســائل روز سیاسی دچار مشکل شدند، بعضی نیز به خاطر سوءتفاهماتی که به وجود آورده بودند یا برداشتهایی که از آن فیلمها میشود؛ البته با گذشت زمان خیلی از مشکالت خود بهخود حل شدند.»

نگاهی نزدیک به سینمای ایران در شرایط کنونی نشان میدهد که سینمای ما بیش از آن که بحثبرانگیز باشد، جنجالساز است. بحثبرانگیزی هر فیلم سینمایی و یا هر جریان هنریای اشاره مستقیم به مضمون و درونمایه اثر و رویکرد بدیع و جذاب خالق آن دارد. حیطه بحثبرانگیزی یک فیلم توسط منتقدان، مورخان و نظریه پردازان و در نهایت کارشناسان سینمایی مطرح و گسترش مییابد. برعکس جنجالی بودن یک فیلم معطوف به حواشی و مسائل پیرامونی آن است. یک فیلم جنجالی فیلمیاست که باب طبع خبرنگاران و کسانی است که کارشان هیجان ناشی از سینماست. نکته قابل توجه این است که آثار به نمایش درآمده و بعضاً به نمایش درنیامده سینمای ایران در سال جاری غالباًآثاری جنجالی بودهاند. علت جنجالی بودن سینمای ایران در حیطههای گوناگون از دو رشته مسائل نشأت میگیرد. رشته اول مسائل اساسی و همیشگی سینمای ایران است. مثل نابرابری تولید و امکانات عرضه، معین نبودن تکلیف دولت با ســینما، ورود دیدگاههای جدید و آدمهای تازه نفس به ســینما و برخورد آنها با رویکردهای سنتی به سینما و آدمهای قدیمیتر و رشته دوم اما به پیدایش خاصیت تازهای در بین فیلمسازان ما برمیگردد.

فیلمسازان به تازگی عادتی پیدا کردهاند و معتقدند: «اگر مشکل داری آن را به رسانهها بگو.» این روند عمومیکردن مشکالت بعضاً صنفی و گاهی حرفهای که جنبه عمومی کمتری دارد باعث میشود فیلمسازان طرف مقابل دعوا را مجبور به واکنش کرده و ماجرا ابعاد تازهتری پیدا کند. از طرف دیگر تهیهکنندگان سینمای ایران به نتیجه رسیدهاند که اگر فیلمی بتواند حجم باالیی از اخبار روزانه سینماها را به خود اختصاص دهد، شانس بیشتری برای اقبال عمومی خواهــد داشــت. یعنــی جنجالهای ناخواســته و جنجالهایی که با اهداف و نیات قابل دســترس و محــدود به وجود میآیند تا فیلمیرا پرفروش، کارگردانی را مطرح و یا نامی را ورد زبانها سازند.

نتیجــه ایــن دو گروه از جنجالها در یک نگاه کلی به هیچ وجه برآیند مثبتی برای ســینمای ایران در داخل کشــور نداشــته است. مســأله اصلی درباره مشکالت ناشــی از حیطههای قانون و صنفی و اقتصادی سینمای ایران ریشهای قویتر از جنجالهای فعلی دارد و با وارد کردن آنها به ادبیات روزمره ژورنالیستی نه تنها کمکی به حل آنها نمیکند، بلکه باعث دور شدن از منشأ و ریشه اصلی مشکل میشود و از سوی دیگر زمان حل مشکل را نیز به تأخیر میاندازد.

به عنوان مثال همه میدانند که یکی از بزرگترین دالیل، بحران دامنهدار و طوالنی اکران فیلمهای ایرانی، کمبود سالنسینماهاست.تجربهثابتکردهاستکهحلاینمشکلتنهادرصورتسرمایهگذاریگستردهدرامرسالنسازی امکانپذیر خواهد بود. از قبل جنجالهای چند ساله اخیر در سینمای ایران چند درصد سرمایه جذب بخش سینما جهت سالنسازی شده؟ پاسخ قطعاً «هیچ» است. در مقابل، این جنجالها بشدت سرمایهگذاران را از پیگیری زمینه ســرمایهگذاری در سالنسازی گریزان میکند. ســرمایهگذار سنتی ایرانی در فضایی دست به جیب میبرد که حاشیه امنیت داشــته باشــد، اما در مقابل مدیران ســینمای ایران هر چه هم امکان و امتیاز به ســرمایهگذاران پیشنهاد کنند، آنها گمان میبرند که نهایت کار سالنســازی حضور در دریایی متالطم اســت که مطمئنترین مکان آن، تماشــاگر در ســاحل اســت. در این میان برخی فیلمســازان برخالف جریان کلی سینمای ایران در قضیه جنجالسازی، نگاهی بشــدت کاســبکارانهای دارند. در تولید همه میخواهند سریعتر، ارزانتر و کم ســروصداتر کار تولید را جلو ببرند؛ ولی هنگام نمایش و اکران از هر مستمسکی برای جنجالسازی استفاده میشود. فیلم بیحاشیه نمیفروشد. زمانی که تلویزیون با ناخن خشکی مفرط به سینما نگاه میکند، صفحه سینمایی و حوادث روزنامهها به بیلبوردهای تبلیغاتی فیلمســازان مبدل میشــود که میخواهند برای فیلم خودشــان وجهه خبری بســازند. این جا دیگر کار ســینماگران فیلمسازینیست،حاشیهسازیاست.

در دورانی که هر مایهای بیسیاست و جناحسازی و موضعگیری پر سروصدا، فطیر است، نمایش فیلم در ایران به پدیده پیچیدهای از سوءاستفاده از همه چیز تبدیل میشود. افزایش رویکرد تهیهکنندگان به همکاری با روزنامهنگاران بیش از آن که نشــانگر عالقهمندی این گروه به اطالعرســانی درســت باشــد، حاکی از توجه آنها به تولید جنجالهای حاشــیهای برای باال بردن حجم چاپ نام فیلم در نشــریات اســت. با این احوال ســینمای ایران در عمق، آفت زده و ناکارآمد و از منظر اقتصادی ورشکسته است و در سطح، سرشار از جنجالهای ریز و درشت، که فقط به درد خبرنگارانی میخورد که نهایت افق دیدگاهشان چارچوب خالی صفحاتشان است.

برخالف وضعیت سینمای ایران در داخل کشور، محصوالت سینمای ایران در خارج از مرزها بشدت بحثبرانگیز اســت. در حالــی که برخی از این آثار هنوز در ســینماهای ایران به نمایش درنیامدهاند در اروپــا و امریکا موجب به راه افتادن اساســیترین بحثها و عمیقترین گفتارها پیرامون راههای گســترش دامنه مدیوم سینما شدهاند. سهمیکه متعلق به مردم و تماشــاگران ایران اســت. سهمی که حاصل آن شعور و درک عمومی و میزان اعتماد به نگاه مردم است ولی همه میخواهند با حاشیهسازی برای خود حاشیه امنیت بسازند و داستان را به نفع خود تمام کنند و مردم و تاریخ را به سمت و سوی دیگری منحرف کنند. آیا نمایش فیلمی مثل «خانه دختر» ...و به طور کامل در یک شرایط آرام، شرایط بدتری از شرایط فعلی داشت که تماشاگران خسته را با انتظارات فراوان به سالنها میکشانیم و با فیلمی شرحهشرحه شده و معمول روبهرو میکنیم؟

همایــش شــهرهای زیرزمینی ایران