مسافر بیتوشه

ژان آنوی نمايشــنامه نويس بزرگ فرانسوی به ســبب زندگى بارور و آثار فراوانى كه خلــق كرده از جايگاهــى كم نظير در تاريخ ادبيات قرن بيســتم كشــورش برخوردار است. بر اساس اسناد محرمانهای كه آكادمى نوبل چند سال پيش، پس از پنج دهه منتشر كرد در سال ۲6۹1 ميالدی آنوی به همراه جان اشتاين بک تا مرحله حساسى از دريافــت جايــزه نوبــل ادبيــات پيــش رفــت و در نهايت رقابــت را بــه رماننويس ماركسيست امريكايى واگذار كرد در حالى كه به لحاظ خالقيت و قدرت تفكر چيزی از رقيبش كمتر نداشت. ژان آنوی در ســال ۰1۹1 در بوردو به دنيا آمد. تحصيالت دانشــگاهىاش را در ســوربن انجام داد و از نوجوانى اســتعداد و ذوق خويش را در تئاتر آشــكار كرد.در جوانى مدتى منشــى لويى ژووه كارگردان نامدار تئاتر بود و نمايشنامهنويســى را با انتشــار كتاب «ســمور» آغاز كرد و بالفاصله اثری از او با نام «الماندارين» منتشــر شــد كه با شكســت مواجه شد.ســال 7۳۹1 درهای موفقيت به روی آنوی گشــوده شــد. انتشــار نمايشنامه «مسافر بىتوشه» پيروزی عظيمى به همراه آورد و تحسين عموم منتقدان ادبى و هنری آن روز فرانسه را برانگيخت. اين نمايشنامه سرگذشت جوانى را به تصوير مىكشد كه هنگام جنگ حافظهاش را از دست داده و بهدنبال كشــف گذشــته خويش اســت و در اين ميــان با حقايــق تازهای از گذشــتهاش مواجــه مىگــردد. ژان آنوی كه از دوران نوجوانى شــيفته شــخصيت ژاندارک بود در نهايت با انتشار نمايشنامه «چكاوک» به اين اسطوره بزرگ فرانسوی ادای احتــرام كرد.خالقيتهــای نمايشــى آنوی كــه هنگام ســالهای ۲6۹1 تا ۸6۹1 روندی كند پيدا كرده بود، از آغاز دهه هفتاد ميالدی و پس از نگارش دو نمايشنامه «آنتوان عزيز» و «پرندگان عزيز» دوباره فزونى گرفت.

موضوع تعدادی از نمايشنامههای ژان آنوی مانند «مده آ» و «آنتيگون» از اساطير يونان ملهم شده است هرچند آنوی نگاهى مدرن به اساطير انداخته و درصدد بوده با اســتعانت از ميتولوژی، مســائل مهم انســان امروز را بيان و تشريح كند.به تعبير پير برونل منتقد فرانسوی، نمايشنامههای ژان آنوی از مزه تلخ و شيرين زندگى برخوردار است و عشقهای رمانتيک آن معموالً همگى پايانى خوش دارند. مهمترين نكتهای كه در آثار نمايشى اين نويسنده به چشم مىخورد، صفا و خلوصى است كه با فقر و سرنوشت تلخ منافات دارد. آنوی بيشتر از آنكه خــود را به ژان راســين و شكســپير نزديــک بداند با مولير و افشــاگریهای تند و بىرحمانه او احســاس قرابت مىكرد و در تمام عمر ستايشــگر و تحت تأثير شــديد مولير بود.تأمل و نگاه بدبينانه او پيرامون به هدر رفتن جوانى، پاكى و برباد رفتن آرزوهای انســان، گاه بشــدت و قدرت يک فرياد گوشخراش است. به تعبير ظريف يكى از منتقدان ادبى، اگر زبان شــخصيتهای ژان آنوی برعكس پرســوناژهای مولير كمتر نشــانى از اصل و تبار آنها دارد در عوض آنوی بر سطوح متعدد نمايشى تسلط كامل دارد و براحتى از تخيل و تفنن به حزن و اندوه و از ابتذال به آراستگى و شيرينى سخن مىرسد. و سخن آخر اينكه برخى از مهمترين آثار نمايشى ژان آنوی از دهه پنجاه خورشيدی تا امروز به فارسى ترجمه شده و در اختيار دوستداران ادبيات قرار گرفته است.