سایهروشنالیحهسازماننظامرسانهای
«ایران» از نگاه کارشناسان بررسی میکند مجیدرضاییانپژوهشگرروزنامهنگاری: بایدفضایمطبوعاتیراازنگاهحکومتیدورکنیم/ طباطباییمدیرمسئولماهنامهنسیمبیداری:اینالیحهمشکالتدیرینرسانههارارفعمیکند
در پــی تصويــب اليحــه ســازمان نظــام رســانهای كشــور در هيــأت دولت و انتشــار عمومی آن برخــی از حقوقدانان و فعاالن مطبوعــات كشــور نســبت به طــرح چنين اليحــهای واكنشهــای متفاوتــی نشــان دادنــد. بــه گــزارش «ايــران» مخالفــان معتقدند كه رويكرد اليحه نظام رســانهای كشــور مخالف با آزادی بيان اســت و دامنه فعاليــت خبرنــگاران و روزنامــه نــگاران را محدود میكند ؛در مقابــل موافقان بر اين باورند كه اليحه مذكور باعث ســاماندهی و نظم بخشيدن به جامعه مطبوعاتی كشور میشــود و اجــرای آن حمايــت از حقوق و منافع صنفــی روزنامــه نــگاران را بهدنبال خواهد داشــت. يک نظر موافق و يک نظر مخالف اين اليحه در پی میآيد. ■ مجیــد رضاییــان: میخواهنــد انجمن صنفیشکلنگیرد
مجيــد رضاييــان اســتاد دانشــگاه و پژوهشــگر روزنامــه نــگاری گفــت: دربــاره اليحــه نظــام رســانهای، بحــث و نظرهای بسياری ارائه شده است. هم از سوی اهالی مطبوعات و رســانه، هم استادان ارتباطات و هــم اهــل فن. بــر هميــن مبنــا گفتوگو و بحــث بــر ســر ايــن موضــوع، میتوانــد دورنمــای درســت و كاربردی تــری از آنچه در حال شكلگيری است، ترسيم كند. يكی از اشــكاالتی كه به اين اليحه وارد میشــود پيرامــون مســائل اساســی و مبنايی رســانه اســت و تــا مشــكات در مباحــث ابتدايــی را حــل نكنيــم بــه نظــام جامعــی دربــاره رسانه نخواهيم رسيد. در آغاز بايد بگويم، معتقدم دربــاره اينكه از نظــر وجه قانونی و از نظــر قوانيــن باالدســتی چــه نگاهی به روزنامهنــگار داريم، بحث شــود چــرا كه در اليحه نظام رسانهای و در قوانين ديگر بايد مصونيت حقوقی بــرای روزنامهنگار قائل شويم. وی افزود: زمانی كه وجود مصونيت حقوقی برای خبرنگار را بپذيريم میتوانيم از او انتظار قبول مسئوليت اجتماعی داشته باشــيم. در واقع با تعريــف اين مصونيت، بــه خبرنــگار اختياراتــی میدهيــم و در عوض از او پاســخگويی اخاقــی و حقوقی طلــب میكنيــم. بــدون وجــود مصونيت حقوقــی، چگونــه میشــود از روزنامهنــگار انتظــار داشــت كــه از آزادی بيــان دفــاع كند؟ آن هم در شــرايطی كــه در فصل اول اليحه نظام رســانهای از لــزوم وجود آزادی بيان در رســانه صحبــت میشــود، ولی در ادامــه آن، چگونگــی مجــازات خبرنگاران را شــاهد هســتيم. در بخش ديگــری از اين اليحه آمــده اگر خبرنگار خبر را با فريب به دست آورده باشــد، بايد تنبيه شود. مرجع تشــخيص اينكــه فريــب دقيقاً شــامل چه چيزهايی میشود، چه كسی است؟ وظيفه خبرنگار به دست آوردن خبر است. اگر خبر به دســت آمده و صحت هم دارد، منبع يا طريقهای كه به دســت آمده ديگر اهميتی ندارد. در واقع پرسش اصلی اينجاست كه اليحه نظام رسانهای چقدر كاربردی است و ضمانــت اجرايــی آن در چــه حد اســت، آن هــم وقتی كه ما اين تجربــه را در زمينه اليحه گــردش آزاد اطاعات هم داريم. در آن اليحــه آمده اســت كه همه دســتگاهها بايــد اطاعــات خــود را در اختيار رســانهها بگذارند. حال اينكه، اگر خبرنگاری بخواهد از ســابقه يک نماينده مجلــس، قاضی ...و ســؤال كند، با اين پاســخ كه ايــن اطاعات محرمانه است مواجه میشود. اين مسأله در هــر ســه قــوه مطــرح اســت. اطاعاتــی هســت كــه هيــچ وجهــی بــرای محرمانــه بودن نــدارد و از خبرنگار پنهان میشــود و دسترسی به آن وجود ندارد. مرجع تعيين محرمانــه بــودن يــا نبــودن ايــن اطاعات چه كســی اســت؟ در اغلب موارد اين خود دســتگاه مربوطه اســت كه اين اطاعات را محرمانهياغيرمحرمانهنامگذاریمیكند. در واقــع مــا چيــزی بهعنــوان گــردش آزاد اطاعــات نداريــم و گــردش اطاعــات ما به صورت مشــروط اســت. وی تأكيــد كرد: اصــوالً وقتی قرار اســت چنيــن كاری، مثل تبيينوتصويباليحهنظامرسانهایشكل بگيــرد بايد بــه تجربياتی كــه در اين زمينه در ديگر كشــورهای جهان كســب شده هم نگاه كــرد. عاوه بر فدراســيون بينالمللی روزنامهنــگاری، انجمنهــای حرفــهای در دنيــا وجــود دارد كــه اشــكالی نــدارد بــه تجاربشان رجوع كنيم چرا كه در اين اليحه بههيچكدامازدستورالعملهایانجمنها و صنفهــای متعــدد روزنامهنــگاری توجهی نشــده اســت. چــه در اليحه فعلی و چــه در پيشنويسهــای قبلــی نــگاه بــه روزنامهنــگاری نگاهــی حكومتــی و ابزاری اســت. ايــن نــگاه نمیتوانــد مفيد باشــد و رسانه با اين ديدگاه راه به جايی نمیبرد.
سؤال اين جاســت كه در غياب انجمن صنفــی، ايــن اليحــه چــه هدفــی را دنبــال میكنــد؟ بــه عقيده مــن اين اليحــه عماً میخواهد كار را به ســمتی ببرد كه انجمن صنفی شكل نگيرد. چرا كه اگر انجمنهای صنفی وجود داشــته باشــد، نيــازی به نظر دولــت در تصويــب اليحه نظام رســانهای نيســت و اين انجمنها هســتند كــه در اين زمينه نظر میدهند. زمانی كه دســتگاهی رســانهای را به هر شكلی از جمله توقيف يا بازداشــت مورد مواخذه قــرار میدهد، چه كسی از روزنامهنگار يا رسانه دفاع میكند؟ در چنين جاهايی نبود انجمن صنفی بيش از پيش حس میشــود. چرا كــه در صورت وجــود انجمــن صنفــی، حداقــل كاری كــه انجــام میشــود پيگيــری حقوقــی ماجرا و پيگيری چرايی اين برخورد است.
ايــن روزنامه نگار گفت: چــرا برای ورود افــراد بــه رســانه تخصــص خاصــی الزم نيســت؟ در واقــع هيــچ مــاک و معيــاری بــرای اين موضوع وجود ندارد. مجوزهايی كه در زمينه رسانه داده میشود، پيرو هيچ قاعده و قانونی نيست. اين روال مربوط به اين دوران نيســت و چندين ســال است كه به هميــن ترتيب با رســانهها و افــرادی كه در آن مشــغول بــه كار میشــوند، برخــورد میشــود. به همين خاطر، معتقــدم فارغ از جهــت گيریهــای سياســی، بايد ســعی كنيم فضای مطبوعاتی را از نگاه حكومتی دور كنيم، اتفاقــی كه با تصويب اين اليحه هرگــز رخ نخواهــد داد. بعضــی از چيزها را نمیتوان با شعار دادن درست كرد. نگاهی كه در اين اليحه به رسانه میبينيم نگاهی حكومتــی اســت كه برای رســانه اســتقال قائل نيســت. بــا وجود اين ميزان ســوژه در زمينه تحقيقی میبينيم كه روزنامهنگاری تحقيقــی در ايــران مرده اســت. چــرا كه به محض وارد شدن به اين حيطه، با خبرنگار برخورد میشود. در حالی كه روزنامهنگاری تحقيقــی با شفافســازی به نفــع جامعه، كشور و نظام عمل میكند. ■ چرانبایدماازایجادوتأسیس سازماننظامرسانهایدفاعکنیم
ســيد مهــدی طباطبايی مديرمســئول ماهنامه نســيم بيــداری نيز در اينســتاگرام خــود دربــاره ايــن اليحــه نوشــت: امــروز با موج ســنگين مخالفــت برخی رســانهها با اليحه سازمان نظام رسانهای مواجه شدم. متعجب شــدم كــه چرا اختــاف نظرهای فــردی و شــخصی بايد مستمســكی شــود بــرای مقابلــه بــا اليحــهای كــه بســياری از مشــكات ديرينه رســانهها را میتواند رفع و رجــوع كنــد. اصــاً معتقد نيســتم اليحه تنظيم شده بیعيب و نقص است و حتماً میتوان پيشــنهادات اصاحی بــر آن وارد دانست؛ اما وقتی ما در كشور سازمان نظام مهندســی داريــم، ســازمان نظام پزشــكی داريم، حتی چند ســالی اســت كه سازمان نظام پرســتاری و ســازمان نظام مهندسی كشــاورزی داريــم كــه همــه نهادهايــی در جهــت حمايــت از صنــف مرتبط بــا خود هســتند؛ چــرا نبايــد مــا از ايجاد و تأســيس ســازمان نظام رســانهای دفاع كنيم؟! اين بیانصافــی اســت كــه بــرای حفــظ وضــع موجــود كــه اتفاقاً اصاً مناســب و مســاعد هم نيســت، تيغ به دست بگيريم و اساس اليحــهای كه بــا نيت و نــگاه خوبی طراحی شده را مخدوش و مثله كنيم؛ ضمن اينكه اغلب انتقاداتی كه حتی به جزئيات و مواد اليحه وارد میشود، مربوط به طرحی است كه ســه ســال پيش تنظيم شــده و در ادامه اصاحــات اساســی و تغييرات بنيــادی در آن صــورت پذيرفتــه اســت. از شــفافيت، ساماندهی امور، برقراری نظم دموكراتيک نبايد گريخت، كليت اليحه ســازمان نظام رســانه بــه نفع رســانههای مســتقل اســت و بــه كاهــش مداخلــه دولتهــا در حــوزه رسانه منجر خواهد شد؛ ضمن اينكه بساط بیقاعدگــی و بینظمــی حاكم بــر فضای رسانهها كه احتضار را بر رسانههای رسمی مستولی ساخته، برچيده خواهد شد.