ریشه های ضعف درآمدزایی حوزه فناوری در ایران

کارشناسان در گفت و گو با «ایران» بررسی کردند

«چنـــدی پیـــش علـــی جنتـــی وزیر اســـبق فرهنگ و ارشـــاد اســـالمی اعالم کرد: اکنـــون درآمد ایران از حـــوزه ICT ، 07هـــزار میلیارد تومان اســـت، در حالی که بایـــد 135 هزار میلیارد تومان باشـــد بنابرایـــن کشـــور در بحـــث درآمدزایی از حـــوزه ICT از کشـــورهای دیگـــر 65 هزار میلیارد تومان عقب است. سهم ICT در اقتصاد دنیا بیـــش از 3500 میلیارد یورو است و پیشبینی میشود در سال 2020 به 5 هـــزار میلیارد یورو برســـد و ایران از این قافله درآمدزایی بسیار عقب افتاده اســـت.» اما به چه دالیلـــی ایران از قافله درآمدزایـــی از حـــوزه ICT عقـــب افتاده است؟ چرا کشوری مانند استونی با بیش از یک میلیـــون و نیم جمعیت از طریق فناوری اطالعات سالی 2 درصد به تولید ناخالص ملی خـــود اضافه میکند ولی ایـــران در این زمینه موفق نبوده اســـت؟ چه موانعی سد راه رسیدن به درآمدزایی کشـــور از طریق حوزه فنـــاوری اطالعات است. کارشناسان حوزه IT به این سؤاالت پاسخ دادند. ■ جذبسرمایههایداخلیوخارجی

«صابـــر فیضـــی» مدیرعامل اســـبق شـــرکت مخابـــرات بـــه «ایـــران» گفت: بهدلیلسیاستگذاریهایمدیرانقبلیو بهدلیل محدودیتهایی که در سالهای گذشـــته برای حوزه ICT ایجاد شده بود در بخـــش درآمدزایـــی از حـــوزه فناوری اطالعات نســـبتاً عقب ماندهایم چرا که در گذشته به درآمدزایی از طریق فناوری اطالعات بها داده نشـــده بود بنابراین در این حـــوزه ســـرمایهگذاری کافی صورت نگرفته اســـت. فیضی افزود: البته دور از انصاف است که بگوییم برای درآمدزایی ازICT هیـــچ کاری انجام نشـــده اســـت چـــرا کـــه در حـــال حاضر اوضـــاع تغییر کـــرده و از این حوزه حمایتهای ویژهای صورت میگیرد و در کشور بحث فناوری اطالعات بســـرعت در حال رشد است و امیدوارم که بهتر از این شود.

مدیر عامل اســـبق مخابـــرات گفت: یکـــی از موانع رشـــد درآمدزایی از طریق فناوریاطالعاتبهاینمسألهبرمیگردد که در حال حاضر سرمایهگذاران از آینده این حوزه اطمینان ندارند و نمیدانند که آیا سرمایهگذاری در فناوری پایداری الزم را دارد یا خیر.

این کارشـــناس حوزه فنـــاوری افزود: اگر دولـــت خواهان درآمدزایی اســـت و میخواهدعقبماندگی56هزارمیلیارد تومانی را جبران کند، بایـــد در این حوزه سرمایهگذاریهای کالنی صورت بگیرد، چرا که نمیتوان با ســـرمایه گذاریهایی بـــا مبالغـــی چـــون 06میلیـــارد تومـــان ...و کارهـــای بزرگـــی انجـــام داد و انتظار ســـودآوری و درآمدزایـــی کالن داشـــت. البتـــه در ایـــن میان نباید تنهـــا به جذب سرمایهگذاری داخلی اکتفا کند از آنجایی که این حوزه وابسته به ارتباطات جهانی است باید سرمایه گذاریهای خارجی نیز جذب شـــود تا بتوان عقب ماندگیها را جبران کرد.

حســـین اســـالمی قائم مقام یکی از هلدینگهـــای IT نیز بـــه «ایران» گفت: برای درآمدزایی از بخش ICT بخصوص IT بایدنگاهسیاستگذاران،مدیرانارشدو کارگزاران نظام به حوزه فناوری اطالعات عوض شود، چرا که پیش از این نگاه این قشر به فناوری اطالعات نگاه لوکسی بود و درآمدزایـــی از طریـــق حوزههای نفت، پتروشـــیمی، فـــوالد، کشـــاورزی و دیگـــر صنایع را مهم میدانستند. بحث اصلی این اســـت که هنوز مدیران ارشـــد به این قطعیت نرسیدهاند که فناوری اطالعات باید در کنار سایر صنایع قرار بگیرد و یکی از راههای درآمدزایی است.

اســـالمی افـــزود: بســـیاری از مدیران فکر میکنند، فناوری اطالعات تخریبگر اســـت و باعـــث از بیـــن رفتـــن کســـب و کارهای سنتی میشود بنابراین این ترس مانـــع از کار بیشـــتر روی این حوزه شـــده اســـت. اینکه ممکن است که شغلهای جدیدی کـــه در حوزه فنـــاوری اطالعات شـــکل میگیرد به کسب و کارهای سنتی آســـیب بزنـــد، صحیح اســـت ولی حتی اگر کسب و کارهای ســـنتی را از بین ببرد ولـــی از طریق حـــوزه فنـــاوری اطالعات کارآفرینی بـــه وجود آمده و شـــغلهای دیگری ایجاد میشـــود و افراد مشـــغول کارهای دانش بنیان میشـــوند بنابراین اگـــر این آگاهیرســـانی صـــورت بگیرد و مدیران ارشـــد به این درک برســـند که با وجود از بین رفتن کسب و کارهای سنتی، شغلهای دیگری به وجود میآید، دهها برابر درآمدزایی خواهیم داشت. ■ هدفی به نام سیاستگذاری کالن

ســـهیل تقـــوی کارشـــناس فنـــاوری اطالعـــات بـــا بیـــان اینکـــه در بحـــث درآمدزایی بیشـــتر مزیتهای اقتصادی مطـــرح اســـت و در گذشـــته نیز بیشـــتر درآمدهـــای نفتـــی، پتروشـــیمی ...و مزیت اقتصادی محســـوب میشـــدند، بـــه «ایـــران» گفـــت: در حـــال حاضر در تحلیلهای اقتصادی حوزهای که به آن پرداخته میشود و از آن بهعنوان دارنده مزیتهای اقتصادی یاد میشود، بحث فنـــاوری اطالعـــات اســـت.تقوی افزود: یکـــی از مزیتهـــای اقتصـــادی حـــوزه فنـــاوری اطالعات بحث نیروی انســـانی آن است. کشور، فارغالتحصیالن زیادی در رشـــتههای مختلف TI، بـــرق، رایانه ...و دارد بنابرایـــن پتانســـیل خوبی برای درآمدزایی از راه IT در کشور وجود دارد.

تقوی بـــا بیان اینکـــه در حـــوزه ICT بایـــد درآمدزایـــی بخـــش IT را از بخش CT جدا کنیم، گفـــت: اکنون درآمدزایی کشـــور ما بیشـــتر از حوزه CT است تا .IT بـــه عبارتی تقریباً 70 تا 80 درصد درآمد کشـــور از بخش حوزه مخابرات یا همان CT اســـت. در حال حاضـــر در دنیا کامالً برعکـــس اســـت و 75 درصـــد درآمـــد کشـــورها از بخش فناوری اطالعات )IT( و تنها 25 درصد آن از راه مخابرات(TC) بهدســـت میآیـــد و این نشـــان میدهد که دنیـــا به ســـمت درآمدزایـــی از حوزه فنـــاوری اطالعـــات (خدمـــات، محتوا، بازیها، سرگرمیها، اپها، آموزش )...و رفته اســـت ولی ما در بخـــش مخابرات ماندهایـــم بنابرایـــن اگر دولـــت خواهان درآمدزایی است باید به بخش IT بیش از CT توجه کـــرده و در فناوری اطالعات نیز بیشتر به ارائه خدمات توجه کند.

ایـــن کارشـــناس فنـــاوری اطالعـــات گفت: درست اســـت که صنایعی مانند نفت و پتروشیمی و دیگر صنایع در بحث اقتصادی حرف اول را میزنند ولی همه این صنایع بـــه حوزه فنـــاوری اطالعات بخصوص نـــرم افزارها نیـــاز مبرم دارند تا بهـــروهوری را باال ببرند. از ســـوی دیگر در کشـــور فناوری اطالعات بازی آنالین، ســـینمای دیجیتـــال و در کل صنایـــع فرهنگی مورد غفلت واقع شـــده است و اگر این بخشها را فعال کنیم، دهها برابر درآمدزایی خواهیم داشت.

تقوی به بحث سیاستگذاری کالن نیز اشـــاره کرد و افزود: اگر کشوری مانند کره جنوبـــی 10 درصد تولیـــد ناخالص ملی خـــود را از ICT تأمیـــن میکند یا کشـــور هند توانســـته با برونســـپاری به بخش خصوصی و ارتباط با کشورهای صاحب فناوری بـــا هزینه اندک بـــه تولید ثروت برسدبهدلیلسیاستگذاریهایکالنیکه انجام داده است. ■ توجه جدی به صنعت هزاره جدید

مهدیحسینیمقدمدیگرکارشناس حوزه فنـــاوری اطالعات نیز بـــه «ایران» گفـــت: فـــاوا و صنایـــع وابســـته را بایـــد صنعت هزاره جدید نامید. نگاهی به نام شـــرکتهای پرسود دنیا که تقریباً شامل شـــرکتهای فعال در این حوزه اســـت، نشان میدهد که این کشورها به صنعت هزاره جدید به صورت جدی پرداختهاند.

اینکارشناسفناوریاطالعاتافزود: برای رســـیدن به هدف درآمدزایی عالوه بر سرمایهگذاری گســـترده باید از بخش خصوصی حمایت شود. باید به تقویت دستگاههای نظارتی در جهت حمایت از حقوق مصرفکننده اقدام کرد.

حسینی مقدم با بیان اینکه اگر کشور ما باوجود پتانســـیلهای باال از این قافله درآمدزایـــی عقـــب مانده اســـت ،گفت: وجود مشکالت این عقب ماندگی را رقم زده اســـت و یکی از این مشـــکالت رشـــد ناکافی زیرساختهای فناوری اطالعات اســـت. البته نباید رشدی که در سالهای اخیر شـــکل گرفته اســـت، انکار کـــرد اما با وجـــود زیرســـاختهای فراهم شـــده هنوز دسترســـی ارزان و قابل اطمینان به شبکههای مخابراتی و فناوری اطالعات برای بسیاری میسر نشده است.

حسینی مقدم مشکل دوم را نیروی کار زیـــاد ولـــی غیرمتخصص دانســـت و گفـــت: بایـــد نیروهـــای متخصـــص تربیت کرد و از ســـوی دیگـــر باید مانع از مهاجرت افـــراد متخصص در حوزه فناوری اطالعات شـــد.این کارشـــناس بـــه مشـــکل ســـومی نیز اشـــاره کـــرد و افزود: نقص قوانین حقوق نشـــر برای تولیدکننـــدگان نـــرم افـــزاری و برخورد ناکافـــی در جهـــت برخـــورد با انتشـــار غیرقانونـــی نرمافـــزار و ســـورس کـــد مانـــع جـــدی بـــرای درآمدزایی اســـت بنابرایـــن بایـــد از مالکیـــت معنوی به صـــورت جدی حمایت شـــود و مراجع ذیصـــالح با خاطیـــان برخـــورد کنند تا فعـــاالن بتواننـــد با امنیـــت خاطر وارد این عرصه شوند.حسینی مقدم افزود: نبـــود ارتباط سیســـتم بانکی کشـــور به سیســـتمهای بیـــن بانکی نظیـــر ویزا و مسترکارت از دیگر مشکالت است، چرا که عرضه نرمافزارهای حوزه موبایل را غیرممکن میسازد و عمالً درآمدزایی بینالمللـــی بـــرای نیـــروی کار داخـــل غیرممکن یا بسیار مشکل میکند.

برای درآمدزایـــی از بخش ICT بخصوص IT باید نگاه سیاســـتگذاران، مدیران ارشـــد و کارگزاران نظام به حوزه فناوری اطالعات عوض شـــود، چرا که پیش از این نگاه این قشر به فناوری اطالعات نگاه لوکســـی بود و درآمدزایی از طریق حوزه های نفت، پتروشیمی، فوالد، کشاورزی و دیگر صنایع را مهم میدانستند درآمدزایی کشور ما بیشـــتر از حوزه CT است تا IT . به عبارتی تقریبا70 ً تا 80 درصد درآمد کشور از بخش حوزه مخابرات یا همان CT است. در حال حاضر در دنیا کام ًال برعکس است و 75 درصد درآمد کشـــورها از بخش فناوری اطالعات )IT( و تنها 25 درصد آن از راه مخابرات(TC) بدســـت میآید و این نشان میدهد که دنیا به ســـمت درآمدزایی از حوزه فناوری اطالعات رفته است ولی ما در بخش مخابرات ماندهایم