مزایای تخفیف پلکانی در خوراک پتروشیمی
استراتژی قیمتگذاری در قبال واحدهای تولیدکننده چگونه باید باشد؟
بر اســـاس مصوبـــه اســـفند ٣٩٣١ مجلس شورای اسالمی، اختیار قیمتگذاری سه گاز متان، پروپان و بوتان برعهده دولت گذاشته شده است. اســـتراتژی قیمتگذاری هر یک از گازهای یادشده اگر با درنظرگرفتن شرایط زیر طراحی و تدوین شـــود، حتمـــاً میتواند نـــگاه مثبـــت وزارت نفت و شـــخص وزیر را نســـبت به این صنعت مهم کشور، تقویت کند. گاز متان با کشتی قابل صادرات نیست مگر اینکه با اســـتفاده از تکنولوژی LNG آن را بـــه مایع تبدیل کنند حتـــی در این صورت نیز هزینه احداث کارخانههای LNG بســـیار سنگین است و کشـــتیهای حمل LNG نیز بسیار گرانقیمت هســـتند. گاز طبیعی را از طریق خط لولـــه نیز میتوان به کشـــورهای اطـــراف صـــادر کرد امـــا تقاضا بـــرای خرید گاز طبیعی بیشـــتر در فصل ســـرما اســـت و میزان گازی که در شـــرایط واقعـــی از طریق خط لولـــه میتوان صـــادر کرد حـــدود ٠٢ تا ٠٣ میلیارد مترمکعب در ســـال پیشبینی میشود درحالیکه میزان تولید گاز متان در ایران بیـــش از ٠٥٢ میلیـــارد مترمکعب در سال اســـت. بعد از بخش خانگی و تجاری، نیروگاههـــا بزرگتریـــن مصرفکننـــده گاز متان در کشـــور هســـتند. فـــروش گاز متان با قیمتهای کنونی به نیروگاهها هیچ توجیه اقتصادی برای وزارت نفت نـــدارد. از طرف دیگـــر اگر قیمـــت گاز تحویلی بـــه نیروگاهها نیز همســـطح پتروشـــیمیها شـــود، غالب نیروگاهها ورشکست خواهند شد و آزادسازی قیمـــت بـــرق نیـــز زمانبر اســـت و نیـــاز به فرهنگســـازی دارد.درمجمـــوع حدود پنج درصد گاز متان کشور در صنعت پتروشیمی اســـتفاده میشود که با قیمت چهار برابر گاز مصارف خانگی و تجاری و نیروگاهی تحویل واحدهای پتروشیمی میشـــود. درحالیکه همه پتروشـــیمیها بـــا هم پنـــج درصد گاز طبیعی کشـــور را مصـــرف میکنند و ضمن ایجاد اشـــتغال مولد و درآمد مالیاتی اعتبار کشورراارتقادادهانداماموردبیشترینهجمه از طرف برخـــی نمایندگان مجلس و برخی رســـانهها قرار گرفتهانـــد که چنین هجمه به مجموعه گستردهای که فقط پنج درصد گاز کشور و کمتر از٥١ درصد گازی که هدر میرود راباگرانترینقیمت(چهاربرابرقیمتسایر مصرفکننـــدگان) خریـــداری میکند. جای تعجب و تأمـــل دارد. با پتـــک رانتخواری فضـــای مســـمومی علیـــه ایـــن مجموعـــه عظیم ایجاد کردهاند که ریشـــه آن را باید در عالقهمندنبودن برخی جریانات به توسعه کشوردردولتروحانیارزیابیکرد.
اســـتراتژی وزارت نفت دربـــاره گاز متان تحویلیبهپتروشیمیهاتاحدودیمشخص است هرچند تدوین اســـتراتژی وزارت نفت دربـــاره مصـــرف رو بـــه تزایـــد گاز در بخش خانگـــی و تجـــاری و نیروگاهی ضـــروری به نظر میرسد؛ بویژه جایگزینی سایر انرژیها ازجملـــه انـــرژی خورشـــیدی بـــه جـــای گاز طبیعی در برخی مناطق کشـــور کـــه نیاز به بررسی و ســـرمایهگذاری دارد. از گاز طبیعی در واحدهـــای GTL میتـــوان محصـــوالت ارزشمندبنزینوگازوئیلتولیدکرد.همچنین با اســـتفاده از گاز متان در واحدهای GTPP و GTO میتوان محصوالت ارزشـــمند اتیلن و پروپیلـــن تولیـــد کـــرد. ســـرمایهگذاری در واحدهای یادشـــده در کشـــوری چـــون ایران با نرخ بهـــره بانکی باال و ســـایر موانع زمانی توجیهپذیر خواهد بود که قیمت گاز تحویلی به ایـــن واحدها حداکثـــر دو برابـــر مصارف خانگی و تجاری و نیروگاهی باشـــد نه چهار برابـــر. دربـــاره گاز پروپـــان و بوتـــان شـــرایط پیچیدهتر است چراکه فرمول قیمتگذاری قابلقبولی جهت اختصاص این دو خوراک به واحدهای پتروشیمی تدوین نشده است. منابـــع این مـــواد خـــام محـــدود و تقاضای جهانـــی بهدلیل قابلیت صـــادرات از طریق کشـــتی و نیاز جهانی فعـــ ًال باالســـت. از گاز پروپان میتوان در واحدهای PDH محصول ارزشـــمند پروپیلن تولید کرد و گاز بوتان نیز خـــوراک کورههـــای مایع واحدهـــای الفینی است.(واحدهایالفینیکارخانههاییهستند که در آنها اتیلن و پروپیلن تولید میشـــود). حال باید به یک سؤال اساسی پاسخ داد و آن اینکه مصرف داخل منابع محدود پروپان در واحدهایپاییندستسیاستدرستیاست یا صادرات پروپان؟ متوســـط قیمت جهانی پاییندستیمحصوالتبسیارمتنوعیتولید میشـــود که از جمله آنها عبارتاند از: انواع لولههـــا، بخش قابل توجهـــی از مصنوعات پلیمری درون و بیرون خودرو ازجمله ســـپر خـــودرو، باک خـــودرو، داخل خـــودرو، انواع پالستیک، انواع اسباببازیها، انواع وسایل آشپزخانه، انواع گونیها و کیسهها و زنجیره بسیارگستردهوغیرقابلشمارش.
٤-مالیات:واحدهایتولیدهرسالمبالغ کالنی تحت عنوان مالیات بـــر ارزش افزوده و مالیات ســـود به دولت پرداخت میکنند. کارخانههای پتروشـــیمی معموالً ٠٤ ســـال عمر مفید دارنـــد و در این مدت همانند گاو شیردهدرآمدپایدارمالیاتیبرایدولتتولید میکنند؛ مثالً شرکتی که هزار میلیارد تومان ســـود میکند، ســـاالنه ٠٥٢ میلیـــارد تومان مالیاتنصیبدولتمیکند.
٥- بیمـــه و مالیاتـــی کـــه کارکنـــان در واحدهای باالدستی و پاییندستی به دولت پرداختمیکنند.
٦- گردش مالی باال در بانکها ناشـــی از ارزشافزودهچندبرابری. در امریـــکا و روســـیه از ایـــران ارزانتر تحویل واحدهایپتروشیمیمیشود.سرمایهگذاران در آن کشورها وام با بهره کمتر از پنج درصد با شـــرایط بسیار آســـانتر دریافت میکنند، فشارهای تحریم و مشکالت مقررات قانون کار ایران و ســـایر مســـائل گریبانگیر صنعت در ایـــران را ندارنـــد، با وجـــود این، صنعت پتروشیمیایرانهمچنانسرپاایستادهاست، امابرایتحویلوشکوفاییبایدمهمترازرفع تحریمها،نوعنگاهمسئوالنوتصمیمگیران، همچنان بر تقویت این صنعت دارای ارزش افزوده متمرکز شـــود. یک مطلب اساســـی دیگـــر هم وجـــود دارد و آن اینکه آیـــا وزارت نفت نماینده دولـــت و حاکمیت در فروش گازاستیایکشرکتغیردولتیکهصرفاًبه درآمد خود میاندیشد، نه منافع کالن ملی و زنجیره ارزش؟ پاسخ به این پرسش بسیار اساسی است. چنانچه وزارت نفت خود را در نقشیکشرکتغیردولتیقراردهد،چنین نگرش و نوع نگاهی با نگاه ملی و توسعهای وهمهجانبهبهزوایایمختلفحکومتداری فاصله زیادی دارد و منجر به ازدســـتدادن تمامی مزایایی میشـــود که در متن فوق به آنها اشـــاره شـــد. این نوع نگرش در راستای منافع کالن ملی، ایجاد اشـــتغال، توسعه و آینده روشن برای کشور نیست. خوشبختانه وزارت نفت در دوران مهندس زنگنه، چنین نگاهی ندارد و استراتژی روشن و مؤکد وزارت نفتحمایتازتوسعهصنعتپتروشیمیو کاهش خامفروشی است. مهندس زنگنه در دور دوم وزارت خود تأکید ویژهای بر توسعه صنعت پتروشیمی دارد و با این نوع نگرش انتظارمیرودملتشاهدتحوالتارزشمندو ماندگاریدرصنعتپتروشیمیدرسالهای آتیباشدکهانشاءاهللمحققخواهدشد.
انتظار میرود در راســــتای قانون مصوب مجلــــس برای تخفیف پلکانی تــــا ٠٣درصد برایخوراکمایعوگازواحدهایپتروشیمی، دستورالعملمتناسببااستراتژیکالنایران در سرمایهگذاری در این صنعت تدوین شود. در ایــــن اســــتراتژی میتوان بــــرای واحدهای پتروشــــیمی که محصــــوالت خــــود را در بازار داخل با تخفیفهــــای مدنظر دولت عرضه میکنند، تخفیف بیشــــتری در نــــرخ خوراک پتروشـــیمی داخلی که محصوالت میانی و نهایی تولید میکنند استفاده شده و زنجیره ارزش افزوده را افزایش دهند. در این قرارداد بنگاههایی که در مناطق کمترتوســـعهیافته راهانـــدازی میشـــوند، از تخفیف بیشـــتری برخوردارمیشوند.
در آییننامه اجرایی ایـــن قانون بهجای تخفیف پلکانی تا ٠٣ درصد بـــرای خوراک مایع، تخفیف تا ســـه درصد اعمـــال و ابالغ شـــد کـــه احتمـــاالً یک صفـــر آنجا افتـــاده و الزم اســـت هرچهســـریعتر اصالح شـــود تا جذابیت الزم بـــرای جذب ســـرمایهگذاری داخلی و خارجی فراهم شود. داشتن منابع عظیم گاز پروپان زمانـــی امتیاز برای جذب ســـرمایهگذاری محسوب میشود که قیمت خرید آن با کشورهایی که از این منابع محروم هستند یکسان یا دارای فاصله اندک نباشد. نمیتوان فرامـــوش کرد که ســـرمایهگذاری در ایران دافعههای متعـــددی دارد و جاذبه قیمتخوراکبایددرحدیباشدکهباوجود معـــدل دافعهها و عوامـــل بازدارنده باز هم برایسرمایهگذارجذابوامیدبخشباشد.