الالیی بیداری توران خانم
به بهانه نخستین سالگرد درگذشت توران میرهادی
مریم شهبازی
مادر اصرار داشــت باغبان شود، می گفت:«همه که الزم نیســت دکتر و مهندس شــوند، به باغبان هم نیــاز داریم!» او هــم شــد، منتهی باغبان کــودکان ســرزمینش، نه باغبان درختــان و گلهــا که چه بســا اگر دل به آنان میســپرد رنج کمتری متحمل میشد. متولد سال 1306 از پدری مهندس و مادری هنرمند و مجسمه ساز بود. یک بار وقتی از مادرش پرســید:«چرا مجسمهســازی را رها کردی؟»در پاســخ شنید: «مجسمهسازی را رها کردم و شما را ساختم، این خیلی سختتر بود.» توران میرهادی هم قدم در همین راه گذاشت، زنی که بیاغراق حق مادری بر گردن کودکان این مرز و بوم دارد. فارسی زبان پدریاش و آلمانی زبان مادریاش بود، به انگلیســی و فرانسه هم آنقدر تسلط داشــت که مدتی به آموزششــان مشــغول بود.از همان ابتدا دغدغه ادبیــات کودک و مســائل تربیتــی او را بر آن داشــت کــه از تحصیل در رشته علوم طبیعی دست بکشد و بواسطه آشنایی با جبار باغچه بان و محمد باقر هوشــیار در مسیر علوم تربیتی و ادبیات قدم گذارد. تنها یک ســال بعد ازپایان جنگ جهانی دوم به فرانســه و دانشگاه سوربن رفت. اروپا همچنان غرق در ویرانیهای جنگ بود و درک سختیهایی کــه مــردم متحمل میشــدند منجر به آن شــد که بیــش از قبل پی به اهمیت بحث آموزش در پاسداری از ارزشهای انسانی ببرد. همزمان با تحصیل در دانشگاه از شانس حضور در کاسهای «هنری والون» و «ژان پیاژه»، دو غول علوم روانشناسی و شناخت شناسی کودک در قرن بیســتم برخوردار شــد. قرار گرفتن در جریان آموزشهای آموزشگران بــزرگ اروپــا و امریکا منجر به آن شــد که در بازگشــت به کشــور با دایر کردن مهد، دبستان و بعد از آن راهنمایی فرهاد به انتقال داشتههایش بــه عاقه مندان اقــدام کند؛ البته کارهــای او تنها به این مدرســه محدود نشــد، بعد از آن شــورای کتاب کودک و فرهنگنامــه کودک و نوجــوان را هم با همکاری جمعی از دیگر دوســتان دغدغــه مندش دایر کرد. با تــاش او و لیلی ایمن، در کنار آذر رهنما ســال 35 نخســتین نمایشگاه کتاب کــودک را برپــا کردند که موضــوع کمبود کتابهــای این گروه سنی را به جامعه فرهنگی آن روزگار نشان داد. او و همکارانش در راهانــدازی نشــریههای پیک دانشآمــوزی، دایر شــدن دادگاه ویژه اطفال و نگهداری کودکان در مراکزی غیر از زندان بزرگساالن هم نقشی بسزا داشتند. میرهادی با وجود بیمهریهای بسیاری که در راه اعتای آموزش و ادبیات کودکان و نوجوانان دید هیچگاه دست از کار نکشــید، او همچنان به این راه ادامه داد تا اینکه ســرانجام در ســن 89 سالگیبراثرضایعهمغزیبازندگیوداعگفت.شایدپنجشنبهگذشته سالروز پرکشیدنش از کالبد خاکیاش بود اما او همچنان زنده است؛ در برگ برگ فرهنگنامه کودک و نوجوان، در مدرســه فرهادی که بنایی نوین در نظام آموزشــیمان گذاشت اما مسئوالن قدرش را ندانستند، در شــورای کتاب کودک که با محســن خمارلو، همراه همیشــگیاش بنانهاد، در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان که سهمی بسزا در تصویب احداثش داشــت. شاید صبح آفتابی آدینه 21 آبان 95 کالبد بیجانش را در امامزاده عبداهلل شهرری به آغوش خاک سپرده باشیم اما همچنان زنده است و حضور دارد و اغراق نیست که او را مادر نظام آموزشی مدرن و همچنین ادبیات کودک مینامند. شاید عادت کرده باشــیم کــه قدر توران میرهادیهــا را ندانیم، اما هر چقــدر هم آنان را نادیده بگیریم به هر حال بخشــی از امروز و فرداهای ســرزمینمان را مدیونتاشهایشانهستیم.