«ایران» در گفتوگو با استاد دانشگاه امیرکبیر چالش آبی کشور را بررسی کرد کاهش ۲4 درصدی بارشها نسبت به میانگین بلند مدت

آمارهـــا حکایـــت از آغاز یک ســـال آبی خشـــکتر از ســـالهای قبـــل میکنـــد. گزارشهـــای شـــرکت مدیریـــت منابع آبی کشـــور نشـــان میدهد که از مهرماه (شروع ســـال آبی )96-97 تا روز گذشته در مجمـــوع 19 میلیـــارد و 282 میلیون مترمکعب بارش در پهنـــه ایران باریده است. این رقم 6.4 درصد کمتر از میزان بارشهـــا در مدت مشـــابه ســـال قبل و 1.24درصـــد کمتر از متوســـط 48 ســـال گذشـــته در این بازه زمانی اســـت. با این حســـاب بیش از 1.2 میلیارد مترمکعب نســـبت به ســـال گذشـــته و 8.1 میلیارد مترمکعب نسبت به درازمدت، کاهش بارش در کشور رخ داده است. البته در نظـــر گرفتن میـــزان بارشهای 49 روزه برای مقایســـه یک ســـال آبی با ســـالهای آبی گذشته کار دقیقی نیست اما بررســـی این آمار یکی از مقیاسهای معتبـــر در زمینه بررســـی خشکســـالی و ترسالی است. ممکن است که تا مهرماه ســـال آینده این کاهش بـــارش جبران یا آنکه شرایط کم آبی تشدید شود. وقتی صحبت از 1.2 میلیارد متر مکعب آب میشود، این مثال میتواند به درک موضوع کمک کنـــد. اینکه حجم مخزن ســـد کرخه یکی از بزرگترین ســـدهای خاکی دنیا و بزرگترین سد خاکی ایران و خاورمیانـــه حـــدود 430 میلیـــون متر مکعب اســـت. یا آنکه مجموع ظرفیت ســـدهای تأمینکننـــده آب تهـــران، یک میلیارد و 930 میلیون متر مکعب است. با مقایسه این آمار میتوان تا اندازهای به عمقفاجعهپیبرد.البتهوزیرجدیدنیرو به این موضوع اعتقادی ندارد و میگوید که تغییرات اقلیم و کم آبی کشـــور تنها بهانه ای است برای اصالح نکردن نحوه مدیریـــت منابع. وگرنه بـــا همین میزان منابـــع آبی موجود نیز میتوان کشـــور را بدون بحران آبی مدیریت کرد. این ادعا از زبان کسی مطرح میشود که دانشـــمند آب است و سابقه بینالمللی فعالیـــت در عرصـــه مدیریـــت منابـــع آب دارد. رضـــا اردکانیان معتقد اســـت: مباحث مربـــوط به تغییر اقلیـــم را کنار بگذاریـــم و بـــه مدیریت منابـــع موجود بپردازیم. برنامه برای مدیریت صحیح منابع ســـال هاســـت که وجـــود دارد. اگر نگوییم برای اجرای آن خیلی دیر شـــده ولی قطعاً زمان آن رســـیده که با جدیت تمام بـــه اجـــرای آن تکالیـــف قانونی با تفصیل متناسب با شرایط روز بپردازیم. در ایـــن باره رضـــا مکنـــون، عضو هیأت علمـــی دانشـــگاه صنعتـــی امیرکبیر به «ایران» گفت: «کاهـــش بارشها در هر ســـال تنها بخشی از مشـــکل بخش آب کشور است. در تمام این سالها ما فراتر از بحران حرکـــت کردیم. بهطوری که در گذشـــته اعالم میشد که ســـاالنه حدود 400 میلیـــارد متر مکعب آب بـــه ایران وارد میشـــود کـــه تقریبـــاً 270 میلیـــارد متر مکعـــب آن تبخیر میشـــود و فقط 130 میلیـــارد متر مکعب باقی میماند. مشکل از آنجایی شروع شد که نخست، ما فکـــر کردیم تمـــام ایـــن 130 میلیارد متر مکعب را میتوانیم استفاده کنیم و دوم آنکـــه به مرور حدود 15 تا 20 درصد از ایـــن میـــزان آب ورودی کاســـته شـــد. به عبـــارت دیگر بـــه جـــای 400 میلیارد متـــر مکعب آب اکنـــون نزدیک به 350 میلیارد متـــر مکعب از طـــرق مختلف وارد کشور میشـــود و جالب است که در همین حـــال افـــت آب باقیمانده بیش از51 تا 20 درصد بوده است. به طوری که اکنون کمتر از 100 میلیارد متر مکعب آب در سال وارد ســـفرههای زیرزمینی کشور میشـــود.»او ادامه داد: «علـــت آن هم تنها مربوط به کاهش بارش نیست، بلکه قســـمت اعظم آن مربوط به مشکالتی اســـت که در حوضههای آبریـــز رخ داد. تغییر الگوهای مصرف، افزایش ســـطح زیرکشـــت و مشـــکالتی از این دســـت که فراتر از پراکندگی جمعیت اســـت. برای مثال ارومیـــه بهعنوان یکی از پرآبترین حوضـــه آبـــی کشـــور کـــه زمانی شـــاهد 083میلیمتـــر در ســـال بـــارش نزوالت جوی بود از نخستین مکانهایی است که در حال خشک شدن است. دلیلش هم دخالتهایبشریوبیتوجهیبهحقابه محیط زیست است.» مکنـــون با اشـــاره بـــه برداشـــت بیش از 58درصد از منابـــع آب زیرزمینی اظهار کرد: درحالـــی که با بررســـیهای وزارت نیرو بـــرای بهبود شـــرایط بایـــد بیش از 40 درصـــد از ایـــن منابع را دســـت نزده برای محیط زیســـت باقی بگذاریم و این موضـــوع را به دســـتگاههای مربوطه نیز اعالم کرده است. بنابراین ما اکنون باید برای نخستین قدم یک تغییر چشمگیر در برداشت آبهای زیرزمینی ایجاد کنیم و برداشـــتها را از 85 الـــی 90 میلیـــارد مترمکعـــب به 60 میلیـــارد متر مکعب برسانیم. این اتفاق یک دگرگونی عظیم در رفتـــار ما از تولید تا مصـــرف نیاز دارد. برای مثال به این منظور باید رفتارهایی نظیر انتقال آب بین حوضهای را اصالح کنیم.» این اســـتاد دانشـــگاه عقیده دارد که باید با درک شرایط دیگر بهدنبال راه حلهابرویموزمانیبرایتشریحشرایط موجود باقی نمانده است.