چرا زلزله اولویت نیست

زلزله گرچه به طور معمول پدیدهای نادر اســت و دوره تکــرار آن در یــک نقطه حتی ممکن اســت بــه بیش از یکهزار سال نیز برسد اما در زمره سوانح طبیعی خشن محسوب میشود که هم تلفات باال و هم خسارت زیاد پیامدآناست.همینسیکلطوالنیتکراردریکنقطه خود عامل اصلی بیتوجهی و غفلت از تدارک سازو کار مناســب برای آمادگی در برابرآن و نیز پیشگیری برای کاستن از ریســک رویارویی با این پدیده طبیعی است. یعنــی اگــر زلزله پدیــدهای بود کــه در دورههــای کوتاه، مرتــب آن را تجربــه میکردیم به طور حتم تا کنون تمامی تمهیــدات الزم را چه در سطح ملی و چه در سطح شهری و نیز فرهنگ زندگی به آن اندیشیده بودیم و دست کم تا این حد غافلگیری فعلی نداشتیم. بنابراین تحلیل اینکه چرا باز هم در زلزله غرب کشور با آسیب و تلفات و کاستی و مشکالت امداد و نجات و اسکان اضطراری و غیره مواجه شــدیم ســاده اســت. زلزله کم پیش میآید و در اولویت مدیریتها چه ملی و محلی نیســت. در ضمن تا کنون پایتختمان یا شــهرهای بزرگمان در دوران معاصر طعم تلخ آن را نچشــیدهاند تا چنان در خاطرهایمان بماند که درسآموزی آن تا چندین نسل فراموش نشود. زلزله شهری در ایران معاصر سابقه چندانی ندارد و حداکثر زلزله بم با یکصد هزار جمعیت، زلزلهای شــهری محسوب میشود که پیامد آن 30 هزار کشته و 30 هزار زخمی و شــهری ویران بود. به طور معمول هر 10 سال وقوع یک زلزله با بزرگای بیش از 7 ریشــتر در فالت ایران پیشبینی شــده اســت اما کانون اکثر زمین لرزههای معاصر در مناطق روستایی، دشتها و بخشهای کم جمعیت بوده اســت. در حالــی که به طور مثال در ژاپن زلزله هم تکرار بیشــتر دارد و هم در مناطــق پرجمعیت رخ میدهد. زلزلــه 1923 کانتوی توکیو، پایتخت ژاپن را بــه طور کلی ویران ســاخت و شــهر پس از زلزلــه در آتش ســوخت و این تجربه تلخ عبرت آنان شــد تا اولویتهایشــان را جابهجا کنند و زندگی متناسب با این واقعیت طبیعی خانه و کاشانه و آموزش عمومی خود را متحول کنند. ساخت و ساز و آییننامههای جدید برای شهرسازیشان بنویسند، مانورها و آموزشهای عمومــی را جــدی بگیرند و با نگاه آینده نگری و توســعه پایدار، شــهرهای تاب آور در برابــر زلزله بســازند که مردم در آن آماده و آمــوزش دیدهاند. با این حال خوشــبختانه رســانههای جمعی به ویژه رســانههای اجتماعی چنان گســترده شدهاند که سطح حساسیتهای عمومی را افزایش دادهاند و بر همین اساس نگرانی جامعه را به درستی بیشتر و مطالبات را افزایش دادهاند. متناسب با این حساســیت و بهرهگیــری از این گونه تجربهها باید برنامه عمل آینده را ترســیم کرد. بخشی از این تجربهها باید به تقویت ساختارهای مقابله و پاسخ بینجامد. پیش از آن و مهمتر از آن باید به تقویت ساختارهای پیشگیری و کاهش ریسک پرداخت تا آنجا که با ساخت و ساز مقاوم، کمترین خرابی و تلفات رخ دهد و در نتیجه به کمترین میزان نیرو و تجهیزات برای پاسخگویی و امدادگری نیاز باشد.